تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 289 |
تعداد مقالات | 2,172 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,607,304 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,230,318 |
بازنمایی آموزههای دینی در کتب درسی؛ تحلیل محتوای کلیه کتب دوره اول ابتدایی براساس مؤلفههای آموزههای دینی | ||
فصلنامه علمی تربیت اسلامی | ||
دوره 17، شماره 42، دی 1401، صفحه 7-28 اصل مقاله (1.35 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/edu.2022.8389.2551 | ||
نویسندگان | ||
صدیقه کاظمی* 1؛ راضیه زارعی2 | ||
1استادیار، گروه علوم تربیتی پردیس شهید هاشمی نژاد مشهد، دانشگاه فرهنگیان. تهران. ایران | ||
2دانشجوی کارشناسی رشته آموزش ابتدایی، پردیس شهید هاشمی نژاد مشهد، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
هدف از این پژوهش تحلیل محتوای کتب درسی دوره ابتدایی براساس میزان توجه به آموزههای دینی بود. روش مطالعه از نوع تحلیل محتوای کمّی و جامعه پژوهش شامل تمامی کتابهای درسی دوره ابتدایی پایههای اول تا سوم بود که در سال تحصیلی 1399−1400 در مدارس ابتدایی مورد استفاده قرار گرفتند. بر این اساس 22 عنوان کتاب با 423 درس، 2455 صفحه و 2469 تصویر بهصورت تمام شماری، بررسی و تحلیل شدند. واحد زمینه در فرایند تحلیل محتوا، صفحه و واحد ثبت، تصویر و مضمون بود. فرایند کدگذاری به شیوه قیاسی و براساس مؤلفههای آموزههای دینی (آموزههای اعتقادی، آموزههای اخلاقی−ارزشی، آموزههای مناسکی−عملی، آموزههای عاطفی) مستخرج از مبانی نظری و مشورت با 7 تن از اساتید تربیت دینی، انجام گرفت. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آمار توصیفی و آمار استنباطی (مجذور خی) و برای مطالعه پایایی، از شیوه بازآزمایی بهرهگیری شد که میزان توافق محاسبه شده بهعنوان معیاری برای پایایی کدگذاری، 79٪ محاسبه گردید. یافتهها نشان داد مؤلفه ارزشهای اخلاقی−ارزشی بالاترین فراوانی و آموزههای عاطفی کمترین فراوانی را در بین مؤلفهها دارا هستند. کتابهای هدیههای آسمان، فارسی و قرآن بیشترین برخورداری از آموزهها را دارند و کمترین میزان در کتب علوم تجربی مشاهده میشود و همه کتابها در آموزش آموزههای دینی مضمون محور هستند. | ||
کلیدواژهها | ||
تحلیل محتوا؛ دوره اول ابتدایی؛ کتب درسی؛ آموزههای دینی | ||
مراجع | ||
1. آتشک، محمد؛ محوش توفان و امینه احمدی (1391)، «تحلیل کمی محتوای کتابهای فارسی از منظر اهداف اخلاقی مصوب دوره ابتدایی»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، (4)7، ص1−10. 2. آری، دونالد؛ لوسیچسر جیکوبز و اصغر رضویه (1380)، روش تحقیق در تعلیم و تربیت، ترجمه: مینو نیکو، وازگن سرکیسیان، ایما سعیدیان، تهران: سروش. 3. اخلاقی، اسماعیل (1388)، «تربیت دینی در عصر مدرن»، پگاه حوزه، 258. 4. باقری، خسرو (1388)، نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی (جلد 2)، تهران: مدرسه. 5. تقیپور ظهیر، علی (1383)، مقدمهای بر برنامهریزی آموزشی و درسی، تهران: آگاه. 6. حسینی مهر، علی )۱۳۹۳(، «تحلیل محتوا کتب پایه ششم ابتدایی از منظر توجه به آموزههای دینی»، کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی، قم، مرکز راهبری مهندسی فرهنگی شورای فرهنگ عمومی استان بوشهر. 7. حسینی، بی بی زینب؛ حسین قائمی اصل و محسن آژند (1399)، «نقد محتوای فقهی−تربیتی کتابهای دین و زندگی دوره متوسطه دوم»، فصلنامه علمی تربیت اسلامی، (32)15، ص7−31. 8. خالقی خواه، علی و جهانگیر مسعودی (1389)، «رویکرد تربیت دینی با توجه به دو مؤلفه عقل محوری و ایمان محوری»، مطالعات تربیتی و روانشناسی، 11، ص121−144. 9. داودی، محمد (1399)، «تبیین مبانی دین شناختی تربیت دینی و دلالتهای آن»، فصلنامه علمی تربیت اسلامی، (34)15، ص113−136. 10. رحمانپور، محمد و سید ابراهیم میرشاه جعفری (1395)، «آسیبهای تربیت دینی و ارائه راهکارهای مناسب از دیدگاه صاحبنظران با رویکرد برنامه ریزی درسی»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 32، ص31−52. 11. رضازاده، مرضیه (1388)، «بررسی آگاهی و عملکرد دینی دانشآموزان دوره راهنمایی خراسان رضوی»، مجری طرح معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی مشهد، گروه پژوهشی علوم اجتماعی، کارفرما کارشناسی تحقیقات سازمان آموزش و پرورش خراسان رضوی. 12. ساجدی، ابوالفضل (1386)، «ابزارها و روشهای آسیب زا در تعلیم و تربیت دینی دانشآموزان»، فصلنامه انتقادی، فکری کتاب نقد، 42، ص4−32. 13. ساروخانی، باقر (1385)، روشهای تحقیق در علوم اجتماعی (جلد2)، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات اجتماعی. 14. سند برنامه درسی ملی (1391)، سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، وزارت آموزش و پرورش. 15. شهبازی، هادی (1373)، تحلیل محتوای کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی و فارسی دوره ابتدایی از نظر انطباق با اهداف راهنمایی شغلی در این دوره از نظر رابرت هاپاک، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده تربیت معلم. 16. صالحی عمران، ابراهیم و سمیه محمدیزاد (1390)، تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی براساس حیطۀ شناختی، مجموعه مقالات اولین همایش ملی تحول بنیادین در نظام برنامه درسی ایران، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، ص302−310. 17. طاهرپور، محمدشریف (1397)، مؤلفههای نظام تعلیم و تربیت مبتنی بر آموزههای دینی، چهارمین کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی، قم، https://civilica.com/doc/778254. 18. عریضی، حمیدرضا و احمد عابدی (1382)، «تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی بر حسب سازه انگیزۀ پیشرفت»، فصلنامه نوآوریهای آموزشی، 5، ص29−52. 19. عقیلی، سید رمضان (1400)، «تحلیلی بر وضعیت ارزشهای اخلاقی در کتب درسی دوره ابتدایی: روش آنتروپی شانون»، فصلنامه علمی تربیت اسلامی، 16(35)، ص143−164. 20. فرامرزی، سالار، یاسمین عابدینی (1393)، «میزان توجه به دین ورزی و مؤلفههای بین فردی آن در کتابهای درسی دوره ابتدایی»، پژوهش در برنامهریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی−برنامهریزی درسی): 11، شماره 13 پیاپی 40، ص151−163. 21. قیصری گودرزی، کیومرث (1399)، «اصول تربیت توحیدی در دوره کودکی (مرحله تأدیب)»، فصلنامه علمی تربیت اسلامی، 15 (32)، ص117−141. 22. مطهری، مرتضی (1372)، مقدمهای بر جهان بینی اسلامی، مجموعه آثار، جلد 2، تهران: انتشارات صدرا. 23. منصوری، علی و آزیتا فریدونی (1388)، «تبلور هویت ملی در کتب درسی بررسی محتوایی کتاب فارسی»، فصلنامه مطالعات ملی، 38، ص27−36. 24. نوری، محمدرحیم؛ محمدعلی احمدوند و محمد غفاری (1397)، «تحلیل محتوای کتابهای درسی هدیههای آسمان پایه دوم تا ششم دورۀ ابتدایی و میزان انطباق آنها با شایستگیهای پایه سند برنامه درسی ملی»، فصلنامه علمی−پژوهشی خانواده و پژوهش، ۱۵ (۳)، ص۵۱−۷۰. 25. نوریان، محمد (1386)، «تحلیل محتوای کتابهای فارسی اول دبستان در ایران»، فصلنامه روان شناسان ایرانی، سال سوم، 12، ص357−366. 26. نوریان، محمد (1389)، تحلیل برنامه درسی دوره ابتدایی ایران، تهران: نشرگویش نو. 27. هولستی،ال.آ (1380)، تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمه: نادر سالارزاده امیری، چاپ دوم، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی. 28. یارمحمدیان، محمدحسین (1390)، اصول برنامهریزی درسی، تهران: یادواره کتاب. 29. Alhashmi. M. & Moussa-Inaty. J. (2021), Professional learning for Islamic education teachers in the UAE, British Journal of Religious Education, 43:3, 278-287, DOI: 10.1080/01416200.2020.1853046
30. Berelson, B. (1971), Content Analysis in communication research. New York : Hafner.
31. Huth, K., Brown, R. & Usher, W. (2021), The use of story to teach religious education in the early years of primary school: a systematic review of the literature. j. religious. educ. 69, 253–272. https://doi.org/10.1007/s40839-021-00140.
32. Phillips, R. (2021), Teachers’ faith, identity processes and resilience: a qualitative approach, British Journal of Religious Education, 43:3, 310-319, DOI: 10.1080/01416200.2021.1891860.
33. Unstad,L. & Fjørtoft. H. (2021), Disciplinary literacy in religious education: the role and relevance of reading, British Journal of Religious Education, 43:4, 434-442, DOI: 10.1080/01416200.2020.1754164. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,733 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 967 |