تدوین مدل مفهومی خرد براساس منابع اسلامی: تحلیل داده‌بنیاد

* قرآن کریم.

1. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله‏ (1404 ق)، شرح نهج‌البلاغة لابن أبی الحدید، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.

2. ابن أبی جمهور، محمد بن زین‎الدین ‏(1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، تحقیق مجتبی العراقی، قم: دار سید الشهداء للنشر.

3. ابن‌شعبه الحرّانی، حسن بن علی (1404ق)، تحف العقول، تحقیق علی‌اکبر الغفاری، الطبع الثانی، قم: الجامعه المدرسین.

4. ابن‌فارس، احمد (1404ق)، معجم المقاییس فی اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

5. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، الطبع الثالث، بیروت: دار صادر.

6. ابوطالبی، مهدی (1389)، «جایگاه عقل در فلسفه سیاسی و نقش آن در نظام سیاسی»، معرفت سیاسی، ش4، ص121−140.

7. ازدى، عبدالله بن محمد (1387)، کتاب الماء، چ1، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران−مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل.

8. اسعدی، سمانه (1394)، «ویژگی‌های افراد خردمند بر پایه نظریه‌های ضمنی خرد: با نگاهی بر تفاوت گروه‌های سنی و جنسیتی»، پژوهش‌نامه روان‌شناسی مثبت، س 1، ش 1، ص66−51.

9. امام جعفر بن محمد الصادقj ‏(1400ق)، مصباح الشریعة، بیروت: اعلمی.

10. بداشتی، علی‎الله (1383)، «انسان‎شناسی شناخت عقل در پرتو عقل و نقل»، پژوهش‎های فلسفی−کلامی، ش1، ص17−42.

11. برقی، احمد بن محمد بن خالد (1371ق)، المحاسن، تحقیق جلال الدین محدث، الطبع الثانی، قم: دارالکتب الإسلامیة.

12. برنجکار، رضا (1374)، «ماهیت عقل و تعارض عقل و وحی»، نقد و نظر، ش3 و 4، ص184−204.

13. پدرام‎نیا، سوده و زهرا یوسفی (1397)، «رابطه ابعاد خردمندی و راهبردهای مهار فکر مادران با علائم اختلالات رفتاری دختران»، فصلنامه سلامت کودک، دوره 5، ش2، ص131−141.

14. پسندیده، عباس (1388)، اخلاق‌پژوهی حدیثی، تهران: سمت.

15. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد (1366)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم‏، تصحیح مصطفی درایتی، قم: دارالکتاب الاسلامی.

16. جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح (1376)، تاج اللغة و صحاح العربیة، 6جلد، بیروت: دار العلم للملایین.

17. جهانگیرزاده، محمدرضا (1396)، مؤلفه‎های خودنظم‎جویی اسلامی و برنامه زوج‎درمانی مبتنی بر خودنظم‎دهی با رویکرد اسلامی، رساله دکتری رشته روان‎شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe، ص326.

18. چراغی، فرشته؛ پروین کدیور، علی عسگری و ولی‎اله فرزاد (1394)، «مفهوم خرد بر پایه دو رویکرد نظری متفاوت: یک همبستگی بنیادی»، فصلنامه تازه‎های علوم‌شناختی، س 17، ش3، ص47−54.

19. حر عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة‏، قم: مؤسسة آل البیتb‏.

20. خزاز رازى، على بن محمد (1401ق)، کفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، تحقیق عبد اللطیف الحسینى الکوهکمرى، قم: بیدار.

21. دلفان بیرانوند، آرزو و رسول نوقابی (1394)، «ویژگی‎های خردمندان در تفکر دینی در مقایسه با نظریه‎های روان‎شناسی خرد: یک مطالعه تطبیقی»، دومین کنفرانس بین‎المللی روان‎شناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی، دانشگاه تربت حیدریه، ص1−15.

22. دیلمی، حسن بن محمد (1412ق)، إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، قم: الشریف الرضی‏.

23. ذبیحی‎حصاری، نرجس؛ محمدرضا چاجی و علی‎زارع مقدم (1396)، «رابطه خردمندی با به‎زیستی روان‎شناختی و سرزندگی تحصیلی در دانش‎آموزان»، پژوهش‎های تربیتی، ش35، ص21−35.

24. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1374)، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، چ2، تهران: مرتضوی.

25. رفیعی‎هنر، حمید (1397)، «الگوی درمانی خودنظم‎جویی برای افسردگی براساس منابع اسلامی: تدوین مدل مفهومی و طرح‎نمای درمان و مطالعه امکان‎سنجی و نتایج اوّلیه آن»، رساله دکتری رشته روان‎شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe، ص334.

26. شجاعی، محمدصادق (1388)، درآمدی بر روان‎شناسی تنظیم رفتار با رویکرد اسلامی، قم: دارالحدیث.

27. شجاعی، محمدصادق؛ مسعود جان‎بزرگی، علی عسگری، سیدمحمد غروی و عباس پسندیده (1393)، «کاربرد نظریه حوزه‎های معنایی در مطالعات واژگانی ساختار شخصیت بر پایه منابع اسلامی»، مطالعات اسلام و روان‎شناسی، س8، ش15، ص7−38.

28. شریف الرضی، محمد بن حسین (1414)، نهج‌البلاغه (للصبحی صالح)، تحقیق و تصحیح فیض الاسلام، قم: هجرت.

29. شهید ثانى، زین الدین بن على ‏(1409ق)، منیة المرید، تحقیق رضا مختاری، قم: مکتب الإعلام الإسلامی‏.

30. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، چ3، بیروت: دار احیاء التراث.

31. صدوق، محمد بن علی ابن بابویه (1362)، الخصال، تحقیق علی‌اکبر الغفاری، قم: الجامعة المدرسین.

32. صدوق، محمد بن علی ابن بابویه (1378ق)، عیون أخبار الرضاj، تحقیق مهدی اللاجوردی، تهران: جهان.

33. صدوق، محمد بن على بن بابویه ‏(1403ق)، معانی الأخبار، تحقیق علی‌اکبر الغفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.

34. طباطبایی، سیدمحمدکاظم (1390)، منطق فهم حدیث، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.

35. طباطبایى، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

36. طبرسى، فضل بن حسن (1414ق−1372ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تحقیق محمد جواعد بلاغی، چ3، تهران: انتشارات ناصر خسرو.

37. طوسى، محمد بن الحسن ‏(1414ق)، الأمالی (للطوسی)، قم: دار الثقافة.

38. عباسی، مهدی (1397)، «تدوین مدل مفهومی و طرح‎نمای درمانی لذت‎بری سعادت‎نگر براساس منابع اسلامی در نشانگان افسردگی»، پایان‌نامه دکتری روان‎شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.

39. عسکرى، حسن بن عبدالله (1400ق)، الفروق فى اللغة، بیروت: دار الافاق الجدیدة.

40. فتحی آشتیانی، علی؛ بهاره محمدی و مینا فتحی آشتیانی (1395)، آزمون‎های روان‎شناختی، ج2، تهران: بعثت.

41. فیومى، احمد بن محمد (1414ق)، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، الطبع الثانی، قم: مؤسسه دارالهجرة.

42. قطب الدین الراوندى، سعید بن هبة الله‏ (1409ق)، الخرائج و الجرائح‏، تحقیق مؤسسة الإمام المهدىf‏، 3جلد، قم: مؤسسه امام مهدىf‏.

43. قمی، علی بن ابراهیم (1404ق)، تفسیر القمی‏، تحقیق طیب موسوی جزائری، الطبع الثالث، قم: دارالکتاب‏.

44. کردنوقابی، رسول (1395)، روان‎شناسی خرد، تهران: ارجمند.

45. کردنوقابی، رسول و آرزو دلفان بیرانوند (1395)، «نظریه‎های ضمنی خرد در ایران: بررسی پدیدار شناسی»، پژوهش‎نامه روان‎شناسی اسلامی، س2، ش3، ص78−105.

46. کردنوقابی، رسول؛ آرزو دلفان بیرانوند و زینب عربلو (1394)، «دیدگاه سالمندان در مورد خرد و مؤلفه‎های آن: روان‎شناسی خرد»، مجله روان‎شناسی پیری، دوره 1، ش3، ص157−167.

47. کشى، محمد بن عمر (1409ق)، رجال الکشی−إختیار معرفة الرجال‏، تحقیق محمد بن حسن طوسی و حسن مصطفوی، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.

48. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407)، الکافی، تصحیح علی‌اکبر الغفاری و محمد الآخوندی، الطبع الرابع، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

49. مالکی، فاطمه؛ محمدرضا عابدی و محمدمسعود دیاریان (1395)، «پیش‎بینی رضایت از زندگی زناشویی بر مبنای خرد و شادکامی در بین زنان شهر اصفهان»، مطالعات روان‎شناسی و علوم تربیتی، دوره 2، ش1/2، ص47−54.

50. مجلسی، محمد بن باقر (1403ق)، بحار الأنوار، الطبع الثانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

51. محمدپور، احمد (1398)، ضد روش: زمینه‎های فلسفی و رویه‎های عملی در روش‎شناسی کیفی، چ2، قم: لوگوس.

52. مرتضى زبیدى، محمد بن محمد (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، 20جلد، بیروت: دار الفکر.

53. مصطفوى، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 14جلد، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

54. مفید، محمد بن محمد (1413)، الإختصاص‏، تحقیق علی‌اکبر الغفاری و محمود المحرمی الزرندی، قم: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.

55. ملک محمدی، حسین؛ حسن رحمانی شمس، قاسم حشمت و بهروز فرامرزی راد (1396)، «بررسی مفهوم خرد در بزرگسالان با استفاده از صفات شخصیتی»، مجله اصول بهداشت روانی، س19، ش3: ویژه نامه سومین کنفرانس بین‎المللی نوآوری‎های اخیر در روان‎شناسی، مشاوره و علوم رفتاری، ص172−178.

56. ملک‌محمدی، حسین؛ ژانت هاشمی آذر پیله‎رود، شهلا پزشک و غلامرضا صرامی (1393)، «ارزیابی کیفی و کمی مفهوم خرد براساس تحلیل عاملی غیر خطی»، فصلنامه افراد استثنایی، س4، ش13، ص82−102.

57. موسوی، سیدمیثم (1397). تدوین مدل مفهومی حکمت در منابع اسلامی و مقایسه آن با عقل در روان‌شناسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روان‌شناسی مثبت‌گرا، قم: دانشگاه قرآن و حدیث.

58. مهدی‎زاده، حسین (1382)، «درآمدی بر معناشناسی عقل در تعبیر دینی»، معرفت، ش74، ص28−38.

59. میردریکوندی، رحیم (1395)، عقل دینی و هوش روان‎شناختی، چ2، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.

60. نعمانی، محمد بن ابراهیم (1397ق)، الغیبة، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق‏.

61. نوری، نجیب‎الله؛ علی عسگری، رحیم نارویی نصرتی و محمدصادق شجاعی (1395)، «مؤلفه‎های فرایندی و ساختاری هویت دینی بر پایه منابع اسلامی، مجله اسلام و پژوهش‎های روان‎شناختی، س2، ش4، ص7−26.

62. ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسى‏(1410ق)، مجموعة ورّام‏، ‏قم: مکتبه فقیه‏.

63. Ardelt, M. (1997), Wisdom and Life Satisfaction in Old Age. The journals of gerontology. Series B, Psychological sciences and social sciences. 52. P15-27.

64. Ardelt, M. (2000a), Antecedents and effects of wisdom in old age: A longitudinal perspective on aging well. Research on Aging, 22, 360- 394.

65. Ardelt, M. (2000b), Intellectual versus wisdom-related knowledge: The case for a different kind of learning in the later years of life. Educational Gerontology, 26, 771-789.

66. Ardelt, M. (2003), Empirical assessment of a three-dimensional wisdom scale. Research on Aging, 25, 275-324.

67. Ardelt, M. (2008), Being wise at any age. In S.J. Lopez (Ed.), Positive psychology: Exploring the best in people. Volume 1: Discovering human strengths (pp. 81-108).

68. Arlin, P. K. (1990), Wisdom: The art of problem finding. In R. J. Sternberg (Ed.), Wisdom: Its nature, origins, and development (pp. 230–242), New York: Cambridge University Press.

69. Baltes P.B. & Smith, J. (1990), Towards a psychology of wisdom and its ontogenesis. In R.J. Sternberg (Ed.), Wisdom – Its nature, origins, and development (pp. 87-120), Cambridge, UK: Cambridge University Press.

70. Baltes, P. B., & Smith, J. (2008), The fascination of wisdom: Its nature, ontogeny, and function. Perspectives on Psychological Science, 3(1), 56–64.

71. Baltes, P. B., Gluck, J., & Kunzmann, U. (2002), Wisdom: Its structure and function in regulating successful life span development. In C. R. Snyder & S. J. Lopez (Eds.), Handbook of positive psychology (pp. 327–347). Oxford: Oxford University Press.

72. Baltes, P.B. & Staudinger, U. (1993), The search for a psychology of wisdom. Current Directions in Psychological Science, 2(3), 75-80.

73. Baltes, P.B. & Staudinger, U. M. (2000), Wisdom: a metaheuristic (pragmatic) to orchestrate mind and virtue toward excellence. American Psychological Association; 55(1):122–36.

74. Bangen, K.J., Meeks, T.W., & Jeste, D.V. (2013), Defining and assessing wisdom: a review of the literature. The American journal of geriatric psychiatry: official journal of the American Association for Geriatric Psychiatry, 21 (12), p: 1254-1266.

75. Birren, J., Svensson, C. (2005). Wisdom in History. In R. Sternberg & J. Jordan (Eds.), A Handbook of Wisdom: Psychological Perspectives (pp. 3-31). Cambridge: Cambridge University Press.

76. Blanchard-Fields, F., & Norris, L. (1995), The development of wisdom. In M. A. Kimble, S. H. McFadden, J. W. Ellor & J. J. Seeber (Eds.), Aging, spirituality, and religion. A handbook (pp. 102–18). Minneapolis, MN: Fortress Press.

77. Bluck, S., Gluck, J. (2005), From the inside out: people’s implicit theories of wisdom. In A Handbook of Wisdom: Psychological Perspectives, ed. RJ Sternberg, J Jordan, pp. 84–109. New York: Cambridge Univ. Press.

78. Brown, S. C. (2002, Summer), A model for wisdom development and its place in career services. Journal of College and Employers, 29-36.

79. Brown, S. C., & Greene, J. A. (2006), The wisdom development scale: Translating the conceptual to the concrete. Journal of College Student Development, 47, 1-19.

80. Chen, L.-M., Cheng, Y.-Y., Wu, P.-J. & Hsueh, H.-I. (2014), Educator’s implicit perspectives on wisdom: A comparison between interpersonal and intrapersonal perspectives, International Journal of Psychology, 49, 425-433.

81. DiGangi J.A, Jason L. A, Mendoza L, Miller SA, Contreras R. (2103), The relationship between wisdom and abstinence behaviors in women in recovery from substance abuse. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse. 39(1):33-7.

82. Erikson, E. H (1964), Insight and responsibility. Lectures on the ethical implications of psychoanalytic insight. New York, NY: Norton.

83. Gilmore, A. (2014), "A Cultural Examination of Hardiness: Associations with Self-Esteem, Wisdom, Hope and Coping Efficacy". University Honors Program Theses.

84. Gluck, J., Konig, S., Naschenweng, K., Redzanowski, U., Dorner, L., Strasser, I., et al. (2013), How to measure wisdom: Content, reliability, and validity of five measures. Frontiers in Psychology, 4, 1–12.

85. Grossmann, I., Na, J., Varnum, M. E. W., Park, D. C, Kitayama, S., & Nisbett, R. E. (2010), Reasoning about social conflicts improves into old age. PNAS Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 107, 7246–7250.

86. Jeste, D.V. & Lee, E.E. (2019), The Emerging Empirical Science of Wisdom: Definition, Measurement, Neurobiology, Longevity, and Interventions, Harvard review of psychiatry, 27(3), p: 127-140.

87. Jeste, D.V.; Vahia, I. V. (2008), Comparison of the conceptualization of wisdom in ancient Indian literature with modern views: focus on the Bhagavad Gita. Psychiatry, 71(3), 197–209.

88. Jung, C. (1964), Man and his symbols. London: Aldus Books.

89. Levenson, M. R., Jennings, P. A., Aldwin, C. M., & Shiraishi, R. W. (2005), Self-transcendence: Conceptualization and measurement. International Journal of Aging and Human Development, 60, 127–43.

90. Lieberei, B. & Linden M. (2011), Wisdom psychotherapy. In: M. Linden & A. Maercker (Eds), Embitterment, 209-218.

91. Linden, M., Baumann, K., Lieberei, B., Lorenz, C., & Rotter, M. (2011), Treatment of posttraumatic embitterment disorder with cognitive behavior therapy based on wisdom psychology and hedonia strategies. Psychotherapy and Psychosomatics, 80, 199–205.

92. Lynch, S., & Kaufman, J. (2019). Creativity, Intelligence, and Wisdom: Could versus Should. In R. Sternberg & J. Gluck (Eds.), The Cambridge Handbook of Wisdom (Cambridge Handbooks in Psychology, pp. 455-464). Cambridge: Cambridge University Press.

93. Meacham, J. M. (1990), The loss of wisdom. In R. J. Sternberg (Ed.), Wisdom: Its nature, origins, and development (pp. 181–211), New York: Cambridge University Press.

94. Perry, C.L. Komro, K.A. Jones, R.M. Karen, M. Carolyn, L. W. Leonard, J. (2002), The measurement of wisdom and its relationship to adolescent substance use and problem behaviors.  Journal of Child & Adolescent Substance Abuse, 12(1), 45-63.

95. Peterson, C., & Seligman, M. E. P. (2004), Character strengths and virtues: A handbook and classification. Oxford, England: Oxford University Press

96. Rani, G. S. & Banu, N. (2018), Relationship between Life-satisfaction and Wisdom of Retired Professionals. International Journal of Educational Science and Research (IJESR), 8(1), PP.19-24.

97. Skerrett, K. (2016), We-ness and the Cultivation of Wisdom in Couple Therapy. Family Process, 55(1): 48-61.

98. Staudinger, U. M. (2008), A Psychology of Wisdom: History and Recent Developments, Research in Human Development, 5(2), 107-120.

99. Staudinger, U. M., Gluck, J. (2011), Psychological Wisdom Research: Commonalities and Differences in a Growing Field; Annual Review of Psychology; 62: 215-241.

100. Sternberg, R. (2001), Why schools should teach for wisdom: the balance theory of wisdom in educational settings. Educational Psychologist, 36 (4), 227-245.

101. Sternberg, R. (2019a), Race to Samarra: The Critical Importance of Wisdom in the World Today. In R. Sternberg & J. Gluck (Eds.), The Cambridge Handbook of Wisdom (Cambridge Handbooks in Psychology, pp. 3-9). Cambridge: Cambridge University Press.

102. Sternberg, R. (2019b), Why People Often Prefer Wise Guys to Guys Who Are Wise: An Augmented Balance Theory of the Production and Reception of Wisdom. In R. Sternberg & J. Glück (Eds.), The Cambridge Handbook of Wisdom (Cambridge Handbooks in Psychology, pp. 162-181). Cambridge: Cambridge University Press.

103. Sternberg, R.J. (1985), Implicit theories of intelligence, creativity, and wisdom. Journal of Personality and Social Psychology, 49(3), 607-627.

104. Taylor, M., Bates, G., & Webster, J. D. (2011), Comparing the psychometric properties of two measures of wisdom: Predicting forgiveness and psychological well-being with the Self- Assessed Wisdom Scale (SAWS) and the Three-Dimensional Wisdom Scale (3D-WS). Experimental Aging Research, 37(2), 129–141.

105. Thomas, M. L., Bangen, K. J., Palmer, B. W., Sirkin Martin, A., Avanzino, J. A., Depp, C. A., et al. (2017), A new scale for assessing wisdom based on common domains and a neurobiological model: The San Diego Wisdom Scale (SDWISE). Journal of Psychiatric Research.(p.1-23).

106. Webster, J. D. (2007), Measuring the character strength of wisdom. International Journal of Aging & Human Development, 65(2), 163–83.

107. Yang, S.Y. (2001), Conceptions of Wisdom among Taiwanese Chinese. Journal of Cross-Cultural Psychology, 32(6), p: 662–680.

108. Yang, S.Y. (2008), A process view of wisdom. Journal of Adult Development, 15, p:  62–75.

109. Yang, S.Y. (2014), Wisdom and learning from important and meaningful life experiences. Journal of Adult Development, 21, p: 129– 146.

Zacher, H., & Staudinger, U. M. (2018), Wisdom and well-being. In E. Diener, S. Oishi, & L. Tay (Eds.), Handbook of well-being. Salt Lake City, UT: DEF Publishers.