تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 291 |
تعداد مقالات | 2,177 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,615,095 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,236,799 |
غایت طبیعی و نسبت آن با غایت نهایی در نقد سوم کانت | ||
روش شناسی علوم انسانی | ||
مقاله 6، دوره 27، شماره 107، تیر 1400، صفحه 83-94 اصل مقاله (1.1 M) | ||
نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/mssh.2020.6983.2111 | ||
نویسندگان | ||
مرتضی سعیدی ابواسحاقی* 1؛ مهدی ذاکری2 | ||
1دانشگاه تهران، پردیس فارابی، سایر، دانشجوی دکتری (نویسنده مسئول) | ||
2دانشگاه تهران، پردیس فارابی، دانشیار، دکترای تخصصی | ||
چکیده | ||
کانت در نقد قوه حکم طبیعت را به مثابه نظام غایات در نظر میگیرد و برخلاف نظام علّی معلولی و نگرش مکانیستیای که در نقد عقل محض بر فلسفهاش حاکم بود، غایتمندی و نگرش غایتمحور مهمترین ویژگی سومین نقد کانت میشود. فیلسوف کونیگسبرگی در مواجهه با طبیعت و بهویژه در ارگانیسمها و موجودات جاندار و گیاهان به مواردی برمیخورد که نگرش مکانیستی قادر به تبیین آن نبود؛ پس بدون اینکه منکر اصل علیّت شود به اصل غایتمندی در طبیعت متوسل شده و اولی را به جهان فنومنال و دومی را به جهان نومنال نسبت میدهد و دلیل آن را هم این میداند که انسان شهروند هر دو جهان است. غایت طبیعی یا موجودات سازمند (ارگانیک) مهمترین موجوداتی هستند که کانت با نگرش غایتمحور به آنها میپردازد. آنها هم علت و هم معلول خود هستند و از طرف دیگر تولیدکننده نوع خود بهشمار میروند و همچنین بقا و رشد آنها از طریق خودشان انجام میشود، به این ترتیب که موادی از خارج جذب میکنند و صورت خودشان را به آن میدهند. به نظر کانت واپسین غایت فقط میتواند انسان باشد؛ زیرا اوست که توانایی توسعه غایات را دارد و با اراده انسان به مثابه موجودی اخلاقی است که طبیعت میتواند غایتمند باشد و تعیین غایت به اختیار انسان، همان فرهنگ یا پرورش است و به این واسطه به طبیعت ارزش میبخشد، وگرنه طبیعت و موجودات در آن عبث بودند. هگل در نقد بر دیدگاه ارگانیستی کانت در طبیعت، بر آن است که احکام مطرحشده درباره ارگانیک و غایت طبیعی در نقد سوم از جنبه استعلایی هستند و عینیتی در طبیعت ندارند؛ بهدیگرسخن طبیعت به مثابه غایت طبیعی و ارگانیسم غیرقابل شناخت است و تصور ارگانیسم در نقد سوم تنها کاربرد تنظیمی دارد و کاربرد تقویمی ندارد؛ از سوی دیگر دانشمندان فیزیک جدید معتقدند مجبور نیستیم که میان دو نظریه مکانیکی و ارگانیکی یکی را برگزینیم؛ زیرا در ذرات بنیادیِ همه اشیاء، حیاتی ارگانیک وجود دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
کانت؛ غایت؛ غایت طبیعی (ارگانیسم)؛ طبیعت؛ نظام غایات؛ غایت نهایی؛ انسان | ||
مراجع | ||
1. بیزر، فردریک (1391)، هگل، ترجمه سیدمسعود حسینی، تهران: ققنوس. 2. دلوز، ژیل (1397)، فلسفه نقادی کانت: رابطه قوا، ترجمه اصغر واعظی، تهران: نشر نی. 3. ژان وال (1370)، بحث در مابعد الطبیعه، ترجمه یحیی مهدوی، تهران: خوارزمی. 4. سالمن، رابرتسی (1395)، تاریخ فلسفه غرب راتلج، ج6، ترجمه سیدمسعود حسینی، تهران: انتشارات حکمت. 5. کانت، ایمانوئل (1394)، تمهیدات، چاپ ششم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. 6. ــــــــــــــ (1395)، نقد عقل محض، ترجمه بهروز نظری، تهران: ققنوس. 7. ــــــــــــــ. (1383)، نقد قوه حکم، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی. 8. گاگرو (1392)، دکارت و نظام مابعد الطبیعه در پارکینسن؛ تاریخ فلسفه غرب راتلج، ج4: دوره نوزایی و عقلگرایی قرن هفدهم، ترجمه سیدمصطفی شهرآیینی، تهران: انتشارات حکمت. 9. گوته (1817)، تأثیر فلسفه متأخر به نقل از کانت، ایمانوئل(1383)، نقد قوه حکم، تهران: نشر نی. 10. هگل، گ.و.ف (1392)، دانشنامه علوم فلسفی. پاره نخست: علم منطق، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: لاهیتا. 11. Caygill, Howard (1995), A Kant Dictionary, London, Bllackwell Publisher. 12. Chadwick, Ruth (1992), Immanuel Kant Critical Assessments: Vol.4: Kant’s Critique of Judgement, London, Routledge. 13. Ginsborg, Hannah, (2013), Kant's Aesthetics and Teleology, Stanford Encyclopedia of Philosophy. 14. Ginsborg, Hannah, (2001), Kant on understanding organisms, in E.Watkins,Kant and the sciences, Oxford: Oxford University Press. 15. Guyer, Paul (1992), The Cambridge Companion to Kant, NewYork, Cambridge university Press. 16. Kant, Immanuel (1998), The Critique of Pure Reason, translated by Paul Guyer & Allen W.Wood, NewYork, Cambridge University Press. 17. Quarfood, M., (2004), Transcendental idealism and the organism: Essays on Kant, Stockholm: Almqvist & Wiksell. 18. Wicks, Robert (2007), Routledge Philosophy Guidebook To Kant on Judgement, London, Routledge. 19. Wood, Allen (2005),Kant, London, Bllackwell Publisher. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,726 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 891 |