پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات8
تعداد شماره‌ها298
تعداد مقالات2,229
تعداد مشاهده مقاله5,012,013
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,516,770
اخروی, امیرحسین. (1403). بازنمایی روش تحقّق راهبردهای سند دانشگاه اسلامی در سطح عملیاتی. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 11(22), 49-84. doi: 10.30471/rsm.2025.10591.1421
امیرحسین اخروی. "بازنمایی روش تحقّق راهبردهای سند دانشگاه اسلامی در سطح عملیاتی". جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 11, 22, 1403, 49-84. doi: 10.30471/rsm.2025.10591.1421
اخروی, امیرحسین. (1403). 'بازنمایی روش تحقّق راهبردهای سند دانشگاه اسلامی در سطح عملیاتی', جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 11(22), pp. 49-84. doi: 10.30471/rsm.2025.10591.1421
اخروی, امیرحسین. بازنمایی روش تحقّق راهبردهای سند دانشگاه اسلامی در سطح عملیاتی. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 1403; 11(22): 49-84. doi: 10.30471/rsm.2025.10591.1421

بازنمایی روش تحقّق راهبردهای سند دانشگاه اسلامی در سطح عملیاتی

فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت
دوره 11، شماره 22، دی 1403، صفحه 49-84    اصل مقاله (3.57 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2025.10591.1421
نویسنده
امیرحسین اخروی*
دانشیار گروه مدیریت، مجتمع آموزش عالی گناباد، گناباد، ایران.
چکیده
مقدمه و اهداف: سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها، به‌عنوان یکی از اسناد بالادستی، چند سالی است که به دانشگاه‌ها ابلاغ شده است. یکی از دلایلی که اجرای کامل و موفق این سند را با چالش مواجه کرده، آن است که با عنایت به تعدد راهبردها، برنامه عملیاتی و الگوی تحقق این سند مشخص نیست. با توجه به شرایط فعلی و پتانسیل هر دانشگاه، می‌توان نقشه راه اجرای این سند و اقدامات راهبردی متناظر را تعیین نمود. در این پژوهش به‌عنوان مورد مطالعه، بازنمایی روش تحقق راهبردهای این سند در دانشگاه گناباد ارائه شده است. هدف این پژوهش در فاز اول، ارائه روشی علمی، کاربردی و واقع‌بینانه است که با استفاده از آن، بتوان امکان‌سنجی و اولویت اقدامات مطرح‌شده در سند دانشگاه اسلامی را مطابق با شرایط دانشگاه مورد مطالعه تعیین نمود. برای این منظور، نرم‌افزار منطبق با روش یادشده، در محیط اکسل طراحی شد. هدف فاز دوم، بازنمایی روش تحقق راهبردهای سند دانشگاه اسلامی در سطح عملیاتی در دانشگاه مورد مطالعه است.
روش: روش پژوهش در پنج مرحله بیان شده است: مرحله اول: مقایسه‌های زوجی اهداف نه‌گانه سند دانشگاه اسلامی با یکدیگر از طریق AHP گروهی − فازی است. از مجموع 352 اقدام راهبردی سند، 178 مورد، در سطح دانشگاه مورد مطالعه قابل‌اجرا تشخیص داده شدند.
مرحله دوم: درباره هریک از این اقدامات راهبردی، سه پرسش از خبرگان، در قالب پرسش‌نامه و طیف لیکرت پرسیده شد. این سه پرسش عبارت‌اند از: وضع موجود هر اقدام، توان دانشگاه برای بهبود هر اقدام و میزان تأثیر هر اقدام در تحقق اهداف سند.
مرحله سوم: با تلفیق نتایج به‌دست‌آمده از دو مرحله قبل، شکاف موزون برای هرکدام از اقدامات محاسبه شد و در محور عمودی نمودار نهایی قرار گرفت.
مرحله چهارم: نمودار IPA ترسیم و تحلیل سناریوهای اقدامات انجام شد. در این مرحله، اولویت‌بندی اقدامات راهبردی براساس تحلیل نمودار انجام شد.
مرحله پنجم: برنامه عملیاتی، پیشنهادات و گام‌های اجرایی و عملیاتی برای اقدامات راهبردی اولویت‌دار، از صاحب‌نظران دریافت شد.
یافته‌ها: در این تحقیق، اهداف دوازده‌گانه مطرح شده در سند دانشگاه اسلامی در قالب نه هدف خلاصه شدند. خروجی مرحله اول، تعیین وزن اهداف نه‌گانه به روش AHP فازی بود که در جدول 1 آمده است:
 
جدول 1. اهمیت هر یک از اهداف کلان تحقق سند دانشگاه اسلامی




ر


هدف کلان


وزن (اهمیت)




1


تعمیق و نهادینه‌سازى معارف و آموزه‌های اسلامى در دانشگاه‌ها


139/0




2


تحقق آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب اسلامی


099/0




3


تولید دانش تمدنى به‌ویژه علوم انسانی − اسلامى و مشارکت حداکثرى دانشگاه‌ها در تمدن‌سازى نوین اسلامى


096/0




4


تعمیق خردورزى و عقلانیت و تقویت روحیه آزاداندیشى و خلاقیت در دانشگاه‌ها


117/0




5


دستیابى دانشگاه‌ها به اقتدار علمى، فرهنگى و اقتصادى در جهان اسلام و منطقه و توسعه تعامل علمى در عرصه‌هاى بین‌المللى و دستیابى به مرجعیت علمى و فرهنگى در منطقه و جهان اسلام


1/0




6


گسترش تعامل حوزه و دانشگاه


09/0




7


تحقق سبک صحیح زندگی اسلامی


12/0




8


ارتقاى مستمر و نظام‌مند بعد علمى، مهارتى و اخلاقى دانشگاهیان


11/0




9


احیاء و ارتقای نقش خانواده در فرآیند تعلیم‌وتربیت


13/0




پس از وارد نمودن نظرات تیم تصمیم در نرم‌افزار و تحلیل‌ نظرات، خروجی نرم‌افزار درخصوص تشکیل ماتریس دوبعدی شکاف موزون − توانمندی، به شکل تصویر شماره 1 به دست آمد.
مبنای تعیین اولویت‌ها از ماتریس یادشده، حاصل‌جمع درصد توانمندی و درصد شکاف موزون می‌باشد. اقداماتی که حاصل‌جمع درصد توانمندی و درصد شکاف موزون آنها نسبت به سایر اقدامات بیشتر بود، به‌عنوان اقدامات اولویت‌دار انتخاب شدند. در جدول 2، عناوین 5 اولویت اول بیان شده است. این موارد، اقداماتی هستند که اولاً، دانشگاه توانمندی و پتانسیل نسبی بیشتری برای بهبود آنها در اختیار دارد؛ ثانیاً، وضع موجود دانشگاه به نسبت در آنها خیلی مناسب نیست؛ ثالثاً، اهمیت نسبی بیشتری نسبت به سایر اقدامات داشته و سریع‌تر و بیشتر در تحقق اهداف نه گانه سند دانشگاه اسلامی تأثیرگذار خواهند بود. 
 
جدول 2. اقدامات راهبردی اولویت‌دار سند دانشگاه اسلامی در دانشگاه گناباد




ر


کد


شرح اقدام


رتبه






116


1−19−5


استخراج، تبیین و تدوین راهکارهای قرآن و عترت برای نهادینه کردن فرهنگ اسلامی


1




126


4−20−5


رصد جریان‌های فکری − فرهنگی و شناسایی پایگاه‌های مؤثر نفوذ جنگ نرم


2




101


1−17−5


آسیب‌شناسی سبک زندگی موجود و طراحی، تبیین و ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی دانشگاهیان بر مبنای تمدن‌سازی نوین اسلامی


3




20


1−10−6


طراحی و برنامه‌ریزی دوره‌های آموزشی و فرصت مطالعاتی مشترک میان حوزه و دانشگاه


4




123


1−20−5


تبیین ابعاد گوناگون جنگ نرم دشمن و مؤلفه‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی در محیط دانشگاه‌ها


5




بحث و نتیجه‌گیری: از مجموع 352 راهبرد سند دانشگاه اسلامی، 178 اقدام راهبردی در سطح دانشگاه مورد مطالعه، قابل‌اجرا تشخیص داده شد. براساس نتایج پرسش‌نامه، جدول زیر به دست آمد.  
 
جدول 3. دسته‌بندی اقدامات راهبردی سند دانشگاه اسلامی با رویکرد امکان‌سنجی و اولویت‌بندی




کل اقدامات راهبردی مطرح‌شده در سند دانشگاه اسلامی: 352 مورد (که با اجرای آنها 56 راهبرد و 9 هدف کلان محقق خواهد شد)




اقدامات قابل‌اجرا در دانشگاه مورد مطالعه: 178 مورد
میزان تأثیر در تحقق اهداف سند: 100%


اقدامات قابل‌اجرا در سطح وزارت علوم و بهداشت:
174 مورد




اقداماتی که توانمندی خوبی برای اجرای آنها در دانشگاه مورد مطالعه وجود دارد: 127مورد
میزان تأثیر در تحقق اهداف سند: 70%


اقداماتی که درحال‌حاضر دانشگاه توان اجرایی مناسب برای آنها ندارد: 51 مورد
میزان تأثیر در تحقق اهداف سند: 30%




اولویت‌بندی 127 اقدام راهبردی به روش IPA−G−FAHP
(فهرست 5 اولویت اول، در جدول 2 بیان شده است)




اقدامات در حال اجرا:
49 مورد
تأثیر در تحقق اهداف سند: 35%
(7 مورد در اولویت 1 تا 40 هستند)


اقدامات فاز 1: 27 مورد
تأثیر در تحقق اهداف سند:31%
(15مورد در اولویت 1تا40هستند)


سایر اقدامات
(در فاز 1 اجرا نخواهد شد):
51 مورد
تأثیر در تحقق اهداف سند: 4%
 
(18مورد در اولویت 1تا40هستند)




تدوین برنامه عملیاتی 4 اقدام راهبردی به‌صورت مستقیم و 23 اقدام راهبردی به‌صورت غیرمستقیم
(جزئیات در جدول 3)




طبق نظر تیم تصمیم، 27 اقدام راهبردی که طی این برنامه عملیاتی، اجرایی می‌شود را می‌توان براساس کلمات کلیدی و مضامین آنها در 4 اقدام راهبردی تقسیم‌بندی کرد. فهرست آنها در جدول 4 نشان داده شده است. 
 
جدول 4. فهرست اقدامات راهبردی اولویت‌دار (که برنامه عملیاتی آنها تدوین شده است)




اولویت


شماره اقدام راهبردی


شماره اقدامات راهبردی مشترک


کل اقدامات راهبردی در هر اولویت




1


اقدام راهبردی 116
(رتبه 1)


مشترک با اقدامات راهبردی شماره 117(رتبه14)، 119(رتبه40) و 259


4




2


اقدام راهبردی 126
(رتبه 2)


مشترک با اقدامات راهبردی 123 (رتبه 5)، 124 (رتبه 20)، 127 (رتبه 21)، 125 (رتبه 34) و 130


6




3


اقدام راهبردی 101
(رتبه 3)


مشترک با اقدامات راهبردی 104، 105 و 122 (رتبه 12)


4




4


اقدام راهبردی200 (رتبه 4)


مشترک با اقدامات راهبردی راهبرد‌های 36، 37، 38، 39، 40، 137، 201 (رتبه 25)، 202، 204(رتبه 10)، 207، 262 (رتبه 6) و 301 (رتبه 13)


13




جمع کل اقدامات راهبردی که برای آنها برنامه عملیاتی تدوین شده است:


27




27 اقدام راهبردی که طی برنامه عملیاتی ارائه‌شده در این تحقیق اجرایی خواهند شد، براساس مضامین آنها در 4 اقدام راهبردی قرار می‌گیرند. ازاین‌رو، پیشنهادها و گام‌های اجرایی آنها در قالب برنامه عملیاتی ارائه شد و نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها، پیشنهادات و گام‌های اجرایی هر راهبرد معرفی شد تا در یک بازه چهارساله اجرا شود.
کلیدواژه‌ها
سند دانشگاه اسلامی؛ راهبرد؛ اقدام راهبردی؛ برنامه عملیاتی؛ ماتریس IPA
مراجع
  1. اخروی، امیرحسین (1392). راهکاری برای اولویت‌بندی واقع‌بینانه و کاربردی مسایل مختلف: تلفیق IPA−G−FGAHP و ماتریس جذابیت−توانمندی. فصلنامه تحقیق در عملیات در کاربردهای آن، 10(4)، 85−96.
  2. بهرامی، حمیدرضا، خیری، حسن، و نوری علویجه، رضوان (1391). معیارهای تصمیم‌گیری در مدیریت دانشگاه اسلامی از منظر آموزه‌های دینی، دو فصلنامه مدیریت در دانشگاه اسلامی، 2، 316−295.
  3. پویا، علیرضا، و اخروی، امیرحسین (1393). طراحی مدل تلفیقی IPA−FAHP جهت اولویت بندی سیاست‌های کلی نظام اداری مطالعه موردی در یک صنعت. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت راهبردی، 20(56)، 79−107.
  4. تجلی، منیر، و عزتی، میترا (1395). مؤلفه‌های تصویر سازمانی دانشگاه اسلامی از منظر رهنمود‌های اسلام. دو فصلنامه مدیریت در دانشگاه اسلامی، 12، 387−359.
  5. جمشیدی‌راد، محمدصادق، و نادعلی، روح اله (1391). آسیب‌شناسی نقش استاد در اسلامی شدن دانشگاه پیام نور، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 16(51)، 271−288.
  6. سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی
  7. سنگری، نگین (1396). تدوین مدل شایستگی‌های محوری اعضای هیئت علمی دانشگاه اسلامی (مورد مطالعه دانشگاه الزهرا(س)). دو فصلنامه مدیریت در دانشگاه اسلامی، 13، 60−45.
  8. سیاح طاهری، محمدحسین (1392). فراتحلیل تعاریف متداول از دانشگاه اسلامی و ارائه یک الگوی پیشنهادی. فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 17(54)، 77−102.
  9. ناظمی، شمس‌الدین، کاظمی، مصطفی، و اخروی، امیرحسین (1390). ارائه مدل تلفیق شکاف عملکردی با AHP گروهی− فازی برای تعیین اولویت‏‌های بهبود. فصلنامه مدلسازی در مهندسی، 9(27)، 1−12.
  10. واعظی، سیدکمال، و فدایی، محمد (1394)، بررسی و تبیین مؤلفه‌های مدیریت راهبردی دانشگاه اسلامی مبتنی بر الگوی اقتصاد مقاومتی، دو فصلنامه مدیریت در دانشگاه اسلامی، 4(9)، 39−58.
  11. Bahrāmī, H.R & Kheirī, H. & Nūrī, R. (2012). Decision Criteria for Management of the Islamic University in Terms of Religious Teachings. Management in Islamic University, 1(2), 295-316. [In Persian]
  12. Jamshidī'rād, M.S. & Nāde-ali, R. (2012). Pathology of University Professor's Function in Islamization of Payame-noor University. Epistemological studies in Islamic University, 16(51), 271-288. [In Persian]
  13. Nāzemī, Sh.; Kāzemī, M. & Okhravī, A. (2010). Prioritizing the Critical Success Factors of TQM Using Fuzzy AHP to Reduce Performance Gap: A Case Study. Journal of "Strategic Management Thought. 4 (2). 183-210. [In persian]
  14. Nāzemī, Sh.; Kāzemī, M. & Okhravī, A. (2012). A Conceptual Model for Recognition of Improvement Priorities: Integrating Performance Gap and Fuzzy Group-AHP. Journal of Modeling in Engineering. 9 (27), 1-12. [In Persian]
  15. Okhravī, A. (2014). Realistic Solution for Prioritizing Different Problems: A Synthesis of IPA-G-FGAHP and Grace-Capabilities Matrix. Journal of Operational Research and Its Applications. (4). 85-96. [In Persian]
  16. Pūyā, A. & Okhravī, A. (2015). Designing the IPA-FAHP integrated model for prioritizing the general administrative policies Case study: A defense industry. Journal of Strategic Management Researches. 20 (56). 79-107. [In persian]
  17. Sangarī, N. (2017). Developing the Core Competencies Model of Islamic University Faculty Members (Case Study: Alzahra University. Management in Islamic University, 6(13), 45-60. [In Persian]
  18. Say'yāh Tāherī, M.H. (2013). Analyzing the Common Definitions of Islamic University and Suggesting a New Pattern. Epistemological studies in Islamic University, 17(54), 77-102. [In Persian]
  19. Tajal'lī, M. & Ezzatī, M. (2017). Components of the Organizational Image of an Islamic University from the Perspective of Islamic Guidelines. Management in Islamic University, 5(12), 359-378. [In Persian]
  20. Vāezī, K. and Fadaʼī, M. (2015). Analyzing the Strategic Management Components of Islamic University (Based on Resilience Economic Pattern). Management in Islamic University, 4(9), 39-58. [In Persian]
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 202
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 123