تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 298 |
تعداد مقالات | 2,229 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,012,024 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,516,776 |
الگوی تشخیص سازمان فضیلتمحور: ابعاد و مؤلفههای تشخیص در اماکن متبرکه مذهبی ایران | ||
فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت | ||
دوره 11، شماره 22، دی 1403، صفحه 107-129 اصل مقاله (2.13 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2025.10403.1406 | ||
نویسندگان | ||
حمزه رمضانی بیدگلی1؛ محمد حسین رحمتی* 2؛ صدیقه طوطیان اصفهانی3 | ||
1گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. | ||
2گروه مدیریت دولتی، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران | ||
3گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
مقدمه و اهداف: در دنیای رقابتی قرن بیستویک، سازمانها با گرایش به سمت فضایل اخلاقی و انسانی، سعی دارند تا خلأهای معنوی، اخلاقی و عاطفی کارکنان خود را از طریق تأکید بر فضیلتها برطرف کنند. این تأکید در مطالعات جدید سازمانی، با ظهور مفهوم جدیدی به نام سازمان فضیلتمحور همراه شد. در بین انواع سازمانهای فضیلتمحور، اماکن متبرکه مذهبی همواره جزء مهمترین پایگاههای ترسیم آینده برای بشریت بوده و بهعنوان مرکز ثقل و کانون تحولات جهانی و مهندسی فرهنگ، قابلیتهای خود را آشکار میکنند. درست در شرایطی که نگرش، باورها، هنجارها و عقاید مردم به مکانهای متبرکه مذهبی منجر به احترام و پاک انگاشتن آنها نسبت به سایر اماکن میشود، پیروی از اصول مدیریت ایجاب مینماید تا مسیر مدیریت، مطابق با واقعیت و دور از یک فضای انتزاعی و فانتزی باشد. در چنین شرایطی، ازیکسو تأکید مدلهای علمی مورد استناد در مدیریت تغییر و عارضهیابی بر تشخیص، بهعنوان نخستین گام و یکی از مراحل کلیدی تغییر، و ازسویدیگر مرور پژوهشهای انجامشده با محوریت فضیلت سازمانی، مؤید این مطلب است که در جمهوری اسلامی ایران، اماکن متبرکه مذهبی با وجود داشتن مأموریتهای خاص در عرصههای مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و تأثیر قابلتوجه در شکلگیری ماهیت جامعه اسلامی، تاکنون در پژوهشهای علمی مرتبط با مدیریت تغییر و عارضهیابی کمتر مورد توجه بودهاند. بنابراین، با وجود مدلهای گوناگون و شناختهشده در مدیریت تغییر، مسئله اصلی پژوهش فقدان الگویی جامع، مانع و کاربردی برای اماکن متبرکه مذهبی بود که از طریق آن بتوان با شناخت کامل از اینگونه سازمانها، مسائل و عارضههای آنها را شناسایی و تحلیل کرد و جنبههای ناکارآمد آنها را تغییر داد. ازاینرو، تحقیق حاضر، با هدف ارائه الگوی تشخیص کاربردی برای سازمانهای عهدهدار مسئولیت در اماکن متبرکه مذهبی ایران، به بررسی ابعاد و مؤلفههای تشکیلدهنده آنها پرداخته است. براساساین، آستان قدس رضوی در مشهد مقدس، آستان مقدس حضرت فاطمه معصومهh در قم، آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنیj در شهر ری و آستان مقدس حضرت احمدبن موسی (ملقب به شاهچراغ) در شیراز سازمانهای فضیلتمحور بهرهمند از نتایج حاصل از این پژوهش خواهند بود. روش: تحقیق کیفی حاضر با رویکردی کاربردی برای اماکن متبرکه مذهبی در ایران اسلامی طرحریزی شده است. بر مبنای مدل پیاز پژوهش ساندرز این پژوهش در لایه پارادایم تفسیری قرار میگیرد. جهتگیری آن از نوع پژوهشهای بنیادی است و فرایندی استقرایی دارد. از نظر روش تحقیق، فرآیند پژوهش با پیروی از مراحل فراترکیب به روش سندلوسکی و باروسو و تلفیق آن با تحلیل مضمون به روش براون و کلارک انجام شده است. هدف نهایی پژوهش نیز فهم مدل تشخیص سازمان فضیلتمحور است که در آن به معرفی ابعاد و مؤلفههای تشکیلدهنده مکان متبرکه مذهبی پرداخته شده است. گردآوری مبانی نظری و دادههای مورد نیاز از طریق مطالعه اسناد و مدارک به روش کتابخانهای و انجام مصاحبه نیمهساختاریافته با خبرگان منتخب به روشهای غیراحتمالی قضاوتی و گلوله برفی و تا زمان رسیدن به اشباع نظری انجام شد. در این پژوهش، طرحریزی دستورالعمل مصاحبهها بر پایه روش دیالکتیک انجام شد: یعنی ساخت نظر یا تز، مواجهه با پادنظر یا آنتیتز، و سرانجام ساخت سنتز. براساساین، ابتدا قالب مضامین اولیه از دادههای نظری پژوهش استخراج شد (تز) و پسازآن در اختیار مصاحبهشوندگان قرار گرفت. در ادامه، بررسی ایدهها و نظرات خبرگان (آنتیتزها) در قالب کدهای مفهومی جمعبندی و در پایان مدل تشخیص سازمان فضیلت محور برای اماکن متبرکه مذهبی ایران (سنتز) طراحی شد. یافتهها: الگوی تشخیص اماکن متبرکه مذهبی الگویی است کاربردی برای تفکیک ابعاد و مؤلفههای تشکیلدهنده آن که به شناخت کلی نسبت به اینگونه سازمانها منتج شده، زمینه را برای تغییر و عارضهیابی آنها فراهم میکند. براساس یافتهها، الگوی معرفیشده مشتمل بر چهار بُعد و بیست مؤلفه اصلی است. ابعاد اصلی این الگو «ارکان»، «کارکردها»، «سرمایهها» و «مدیریت» هستند. در این الگو بُعد ارکان از مؤلفههای «زائر»، «زیارت»، «مزار» و «مزور» تشکیل شده است. «کارکردهای قدسی»، «کارکردهای فرهنگی»، «کارکردهای اجتماعی»، «کارکردهای اقتصادی» و «کارکردهای عبادی - سیاسی» مؤلفههای بُعد کارکردها هستند. «سرمایههای نمادین»، «ارزشهای بنیادین»، «شایستگیهای سازمانی»، «سرمایههای اجتماعی» و «سرمایههای فرهنگی» در بُعد سرمایهها قرار دارند. و درنهایت «برنامهریزی»، «بسیج منابع»، «سازماندهی»، «هدایت و رهبری» و «نظارت و صیانت» بهعنوان مؤلفههای بُعد مدیریت معرفی شدهاند. بحث و نتیجهگیری: نوشتار حاضر نخستین تلاش پژوهشی در ارائه مدل تشخیص خاص برای اماکن متبرکه مذهبی است که افزونبر تقویت مبانی علمی و پژوهشی این حوزه، میتواند تا حدی از توسعه مفاهیم و الگوهای تحمیلی و تجویزی به این سازمانها جلوگیری کند. دستاوردهای این پژوهش، مزیت اصلی مدل تشخیص را در درک عمیقتر و تجسم بهتر از مؤلفههای تشخیص بقاع متبرکه و شناسایی مخاطرات و آسیبپذیریهای آن میداند و کاربردهای عملیاتی آن را در مباحث مرتبط با مدیریت تغییر و عارضهیابی تبیین مینماید. این پژوهش فهم سازمانهای متولی اماکن متبرکه مذهبی را از طریق فهم ابعاد و مؤلفههای تشخیص آنها امکانپذیر میداند و مطلوبیت پروژههای تغییر، تحول و توسعه را در گروی ایجاد تغییر در عوامل مؤثر در مؤلفههای تشخیص تبیین مینماید. همچنین نتیجه میگیرد زمانی حیات یک سازمان فضیلتمحور دچار عارضه میشود که یک یا چند مورد از ابعاد و مؤلفههای تشخیص، بهدرستی در سازمان تبیین نشود، دچار کژکارکردی یا انحراف از مسیر اصلی خود شود و یا به هر علت دیگری مورد مخاطره قرار گیرد. بیتوجهی یا کمتوجهی هر یک از عناصر سازمان به هرکدام از این ابعاد و مؤلفهها موجب بروز عارضه برای کل سازمان میشود. هریک از ابعاد و مؤلفههای مدل تشخیص، جنبههای نامعلومی از سازمانهای فضیلتمحور را نمایان کرده است. در این پژوهش مدیریت تغییر و عارضهیابی سازمان فضیلتمحور، فعالیتی تخصصی، برگرفته از دانش، تجربه و تعهد نسبت به اینگونه سازمانهاست و به متولیان سازمانهای مورد مطالعه پیشنهاد میشود تا با توجه به رسالت سنگین خود در عرصههای مختلف اجتماعی، این امر را به کسانی واگذار نمایید که واجد صلاحیت فنی، انسانی و ادراکی لازم و کافی برای این کار باشند. تقدیر و تشکر: ضمن قدردانی از مشارکت شایسته گروه خبرگان منتخب از استادان دانشگاه و خادمین محترم در اعتاب مقدس جمهوری اسلامی ایران، از کلیه کسانی که در انجام پژوهش مشارکت داشته و ما را یاری دادهاند، تشکر میشود. تعارض منافع: هیچ تعارض منافعی در این پژوهش وجود ندارد. | ||
کلیدواژهها | ||
سازمان فضیلتمحور؛ مکان متبرکه مذهبی؛ عارضهیابی | ||
مراجع | ||
https://civilica.com/doc/966607
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 199 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 84 |