تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 298 |
تعداد مقالات | 2,216 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,894,155 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,437,443 |
تأثیر دین اسلام بر توسعه کارآفرینی با در نظر گرفتن نقش تعدیلکننده بانکداری اسلامی مطالعه موردی کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی OIC | ||
جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی | ||
دوره 21، شماره 44، دی 1403، صفحه 83-104 اصل مقاله (1.75 M) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/iee.2025.10518.2460 | ||
نویسندگان | ||
محمد سعید پناهی بروجردی* 1؛ احمدعلی رضایی2 | ||
1استادیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران | ||
2دانشپژوه مقطع دکتری اقتصاد اسلامی، موسسه آموزش عالی علوم انسانی اسلامی، دانشگاه بینالمللی المصطفی، قم، ایران. | ||
چکیده | ||
مقدمه: در دنیای امروز، کارآفرینی بهعنوان یکی از عوامل کلیدی توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال در کشورهای مختلف شناخته میشود. در این میان، کشورهای اسلامی با چالشهای خاص خود در زمینه کارآفرینی مواجه هستند. برخی از پژوهشگران استدلال میکنند که دین اسلام میتواند مانع توسعه فعالیتهای کارآفرینانه در جوامع مسلمان باشد. این نگرش بهویژه زمانی مطرح میشود که محدودیتهایی همچون منع قرض با بهره (ربا) در اسلام وجود دارد. باوجوداین، حضور بانکداری اسلامی بهعنوان یک سیستم مالی مطابق با شریعت، میتواند بهعنوان یک ابزار مالی جایگزین، این موانع را برطرف کرده و شرایط مناسبی را برای توسعه کارآفرینی فراهم کند. بر همین اساس، هدف اصلی این تحقیق، بررسی تأثیر دین اسلام و نظام بانکداری اسلامی بر فعالیتهای کارآفرینانه در کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی (OIC) است. در این تحقیق، به بررسی این موضوع پرداخته میشود که آیا اسلام بهعنوان یک دین میتواند مانع توسعه کارآفرینی شود یا خیر و اینکه نقش بانکداری اسلامی در تقویت یا تعدیل این اثرات چیست. سؤال اصلی تحقیق این است که آیا در کشورهای مسلمان با سیستم بانکداری اسلامی، فعالیتهای کارآفرینانه تقویت میشود یا اینکه محدودیتهای شرعی همچنان تأثیر منفی دارند. این مطالعه با هدف گشودن این بحث و ارائه توصیههایی برای بهبود شرایط کارآفرینی در کشورهای اسلامی انجام شده است. روش: بهمنظور بررسی تأثیر دین اسلام بر کارآفرینی با در نظر گرفتن نقش تعدیلکننده بانکداری اسلامی بر این رابطه، به تبعیت از کامدجو[1] (2024) و فرزانگان و بادرلین[2] (2023) از برآورد مدلهای رگرسیونی زیر استفاده میشود: Business Creationit = 𝜶0 + 𝜶1 Islamit + 𝜶2 Islammis Bankingit + 𝜷1 Controlsit + eit (مدل اول) Business Creationit = 𝜶0 + 𝜶1 Islamit + 𝜶2 Islamis Bankingit + 𝜶4 Islamit * Islamis Bankingit + 𝜷1 Controlsit + eit (مدل دوم) عبارت تعاملی (Islamit * Islamis Bankingit): نقش تعدیلکننده نظام بانکداری اسلامی در تحریک ایجاد کسبوکار از طریق افزایش شمول مالی جمعیت مذهبی مسلمان؛ کارآفرینی کارآفرینی (Business Creation): تعداد مشاغل تازه ثبتشده بهازای هر 1000 نفر در سن کار (15-64)؛ متغیرهای مستقل اسلام (Islam): متغیر مجازی که اگر اسلام دین رسمی یک کشور باشد، مقدار 1 و در غیر این صورت 0 است؛ بانکداری اسلامی (Islamis Banking): سهم بخش بانکداری اسلامی از کل داراییهای بانکی کشور؛ متغیرهای کنترل سطح تولیدات اقتصادی (GDP): لگاریتم تولید ناخالص داخلی سرانه؛ اعتبارات بانکی (Credit): اعتبار داخلی پرداخت شده توسط بانکها به بخش خصوصی (بهعنوان درصد تولید ناخالص داخلی)؛ نمونه آماری تحقیق شامل 57 کشور عضو سازمان همکاریهای اسلامی (OIC) است. بهمنظور تجزیهوتحلیل دادهها از روش پانل دیتا (Panel data) استفاده میشود. تمامی تجزیهوتحلیلها با کمک نرمافزار ایویوز نسخه 13 انجام میگیرد. نتایج: یافتههای تحقیق برای مدل اول نشان میدهد که متغیر دین اسلام به میزان 21/0 درصد، اثرگذاری منفی و معنادار بر متغیر کارآفرینی در کشورهای مورد بررسی داشته است. همچنین مشاهده میشود که متغیرهای تولیدات اقتصادی و اعتبارات بانکی اثرگذاری مثبت به میزان 39/1 و 98/0 درصد بر متغیر کارآفرینی داشته است. بر همین اساس نتیجه میشود در غیاب بانکداری اسلامی، متغیر دین اسلام نمیتواند به بهبود وضعیت کارآفرینی در کشورهای با جمعیت مسلمان منجر شود. دیگر یافتهها برای مدل دوم نشان میدهد که متغیر دین اسلام و بانکداری اسلامی بهتنهایی به میزان 14/0 و 36/0 درصد اثرگذاری منفی بر متغیر کارآفرینی خواهند داشت؛ ولی زمانی که متغیر بانکداری اسلامی بهصورت همزمان با دین اسلام در نظر گرفته میشود، میتواند به میزان 25/1 درصد اثرگذاری مثبت و معنادار بر توسعه کارآفرینی در کشورهای مورد بررسی داشته است. بهدیگرسخن، دین اسلام و وجود آن در یک کشور، زمانی میتواند توسعه کارآفرینی را در پی داشته باشد که ابزارهای آن ازجمله بانکهای اسلامی نیز وجود داشته باشند. دیگر ضرایب نیز نشان میدهد که متغیرهای تولیدات اقتصادی و اعتبارات بانکی اثرگذاری مثبت به میزان 44/1 و 18/1 درصد بر متغیر کارآفرینی داشته است. بحث و نتیجهگیری: نتایج این تحقیق نشان میدهد که اسلام بهعنوان دین دولتی، در کشورهایی که بانکداری اسلامی وجود ندارد، رابطه منفی با کارآفرینی دارد. در این کشورها، محدودیتهای شرعی در زمینه تأمین مالی، مانند ممنوعیت بهره، بر فعالیتهای کارآفرینانه تأثیر منفی میگذارد؛ اما در کشورهایی که بانکداری اسلامی وجود دارد، این اثرات منفی از بین میرود. استفاده از بانکهای اسلامی در این کشورها، کارآفرینان را در جایگاهی مشابه با کارآفرینان در سیستمهای غیراسلامی قرار میدهد و امکان تأمین مالی بدون موانع شرعی را فراهم میکند. همچنین نتایج تحقیق نشان میدهد که در کشورهایی که بانکداری اسلامی در سیستم مالی آنها حضور دارد و اسلام بهعنوان دین دولتی است، تأثیرات مثبتی بر توسعه کارآفرینی مشاهده میشود. این نشان میدهد که نقص در سیستمهای مالی اسلامی، و نه خود دین اسلام، مانع کارآفرینی است. بنابراین، تقویت و توسعه بانکهای اسلامی در کشورهای اسلامی میتواند به تقویت کارآفرینی و توسعه اقتصادی در این کشورها کمک کند. همچنین این یافتهها بر لزوم توجه به بانکداری اسلامی در کنار دیگر ابزارهای مالی تأکید دارد تا بتوان از اثرات مثبت دین اسلام در توسعه کارآفرینی بهره برد. براساس یافتههای تحقیق که نشان داد دین اسلام در صورت وجود بانکهای اسلامی میتواند اثرات مثبت بر توسعه کارآفرینی داشته باشد، پیشنهاد میشود که اولاً، سعی شود در کشورهای اسلامی، موضوع کارآفرینی و توجه به آن در اولویت قرار داشته باشد تا ازاینطریق کشورهای اسلامی در زمینه نوآوری و کارآفرینی تقویت شود و ثانیاً پیشنهاد میشود در کنار توجه به بحث دینداری در این کشورها، ابزارهای دیگر همانند بانکهای اسلامی نیز تقویت و توسعه یابد تا بتوان از اثرات همهجانبه دین اسلام در زمینه تقویت و توسعه کارآفرینی بهره جست. تقدیر و تشکر: از تمامی افرادی که در فرایند ارزیابی، داوری و پذیرش مقاله نقش داشتهاند سپاسگزاری میشود. تعارض منافع: نویسندگان هیچگونه تضاد منافعی برای اعلام مرتبط با محتوای مقاله ندارند. | ||
کلیدواژهها | ||
دین اسلام؛ کارآفرینی؛ بانکداری اسلامی؛ سازمان همکاری اسلامی؛ نظام بانکداری؛ توسعه اقتصادی | ||
مراجع | ||
https://ssrn.com/abstract=225120 4
https://www.imf.org/external/pubs /ft/fandd/2007/06/pdf/iqbal.pdf
https://www.worldbank.org/en/pr ograms/entrepreneurship
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 182 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 50 |