تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 298 |
تعداد مقالات | 2,229 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,012,018 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,516,773 |
ابعاد و معیارهای عملکرد سازمانی و معیارهای ارزیابی آن از منظر آموزههای اسلامی | ||
فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت | ||
دوره 11، شماره 22، دی 1403، صفحه 25-48 اصل مقاله (2.3 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2024.10424.1403 | ||
نویسندگان | ||
اسدالله احمدی* 1؛ علی آقا پیروز2؛ عبداله توکلی3 | ||
1دکتری قرآن و علوم، گرایش مدیریت، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران | ||
2استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران. | ||
3دانشیار گروه مدیریت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران. | ||
چکیده | ||
مقدمه و هدف: «عملکرد سازمانی»، یک مفهوم کانونی در سازمان، و یکی از جنبههای حیاتی فعالیتهای سازمانهاست. ازاینرو، ارزیابی آن و در مرحلۀ بالاتر، مدیریت آن، یکی از مهمترین مسائل در موضوع سازمان و مدیریت است که هر سازمانی به آن نیازمند است؛ زیرا رسیدن سازمانها به اهداف راهبردی، مبتنیبر اجرای درست نظام ارزیابی عملکرد و مدیریت صحیح عملکرد سازمان در ابعاد مختلف است. و همچنین ارزیابی عملکرد، یکی از مهمترین موضوعات علمی است که در آموزههای اسلامی و قرآنی نیز چه در بُعد فردی و چه در بُعد سازمانی بر آن تأکید شده است. اما اجرای درست و صحیح این امر مهم در سازمان، نیازمند روشن نمودن دو مطلب اساسی؛ یعنی ابعاد عملکرد و معیارهای عملکرد و ارزیابی آن میباشد. تا این دو موضوع روشن نگردد، ارزیابی مطلوب قابل انجام نیست. و ازطرفی، این دو موضوع هم در ادبیّات نظری بحث مبهم و اختلافی است و هم از منظر آموزههای اسلامی چندان تحقیق یا تحقیقاتی در این زمینه که از این منظر روشنگر موضوع باشد، صورت نگرفته است. بنابراین، دانستن این مطلب که عملکرد سازمانی چیست و دارای چه ابعادی است و نیز معیارهای عملکرد صحیح و ارزیابی آن کدام است، از اهمیّت زیادی برخوردار است. ازاینرو، هدف اصلی از انجام این تحقیق روشن نمودن همین دو موضوع از منظر آموزههای اسلامی میباشد. بنابراین، چیستی ابعاد عملکرد و معیارهای عملکرد سازمانی و ارزیابی آن از منظر آموزههای اسلامی، مسئله اصلی این پژوهش بوده است. روش: این پژوهش با روش ترکیبی اجتهادی - تحلیلی انجام شده است؛ توضیح اینکه پس از طرح پرسشهای اصلی و فرعی تحقیق، به بررسی مبانی نظری موضوع پرداخته شده و سپس باتوجه به اینکه از نظر اندیشمندان اسلامی، مقبولترین و پذیرفتهترین روش تحقیق در منابع دینی، برای استنباط احکام الهی «روش اجتهاد» است و میتوان آن را به گونهای توسعه داد که در علوم انسانی و دانش مدیریت نیز کاربرد داشته باشد، از این روش استفاده شد و با بررسی منابع تحقیق، مستندات دینی مرتبط با موضوع شناسایی شده است. و درنهایت، برای دستهبندی و تجزیهوتحلیل مفاهیم دادهها، مضمونگیری از مفاهیم و در نتیجه رسیدن به یک نظریه، از روش «تحلیل مضمون» کار گرفته شد و تجزیهوتحلیل مفاهیم و مضامین تحقیق، با این روش در پنج گام انجام شده است. و در مرحله آخر با تدوین گزارش تحقیق، شبکه مضامین تشکیل و طراحی شده است. یافتهها: تحقیق با دستیابی به سه دسته مضامین؛ توصیفی (246 مضمون)، تفسیری (74 مضمون) و رابطهای (5 مضمون) نشان میدهد که عملکرد سازمانی از منظر آموزههای اسلامی دارای چهار بُعد؛ نیّت، ورودیها، فعالیتها یا فرایند و نتایج است که هریک از این چهار بُعد، در فرایند مدیریت عملکرد سازمانی مورد ارزیابی قرار میگیرد و شناخت این ابعاد برای ارزیابی صحیح و دقیق عملکرد از اهمیّت زیادی برخوردار است. و نیز یافتهها نشان میدهد که معیارهای عملکرد سازمانی عبارتند از؛ اسلام، حق، عدالت، رضایت عامّه، تقوی، عمل صالح، نیّت الهی، دستیابی به هدف و انسان کامل. که رعایت این معیارها در درستی عملکرد سازمانی و انجام مطلوب فعالیتها از این منظر، نقش اساسی دارد. و همچنین یافتههای تحقیق نشانگر آن است که معیارهای ارزیابی عملکرد سازمانی نیز همان معیارهای نُهگانه یادشده میباشند که رعایت این معیارها در هنگام ارزیابی عملکرد سازمانی در اعتبار نتیجۀ ارزیابی از منظر نظام ارزیابی اسلامی، نقش بیبدیل دارد. نتایج: در این تحقیق تلاش شده است که ابعاد و معیارهای عملکرد سازمانی و همچنین معیارهای ارزیابی عملکرد سازمانی از منظر آموزههای اسلامی مورد بررسی قرار گیرد. در این زمینه تحقیق به این نتیجه رسیده که ابعاد عملکرد سامانی از منظر آموزههای اسلامی با ابعاد آن از منظر دیدگان مدیریت رایج متفاوت است. از منظر آموزههای اسلامی عملکرد دارای چهار بُعد؛ ورودیها، فرایند، خروجیها و نیّت است که در فرایند مدیریت عملکرد در سازمان مورد ارزیابی قرار میگیرد. برخلاف دیدگاه رایج مدیریت که عملکرد را دارای ابعاد دوگانه یا نهایتاً سهگانه میدانند و نیّت را از ابعاد مفهومی عملکرد به حساب نمیآورند. درحالیکه از منظر اسلام، نیّت مهمترین بُعد مفهومی عملکرد سازمانی است. همچنین، نتایج حاصله از تحقیق نشان میدهد که معیارهای عملکرد سازمانی از منظر آموزههای اسلامی با معیارهای آن از منظر دیدگاه مدیریت رایج متفاوت است؛ از منظر آموزههای اسلامی عملکرد دارای معیارهای نهگانه؛ اسلام، حق، عدالت، رضایت عامّه، تقوی، صالح بودن عمل، دستیابی به هدف، نیّت الهی، انسان کامل است که صحّت و درستی عملکرد سازمانی از منظر آموزههای اسلامی مبتنیبر رعایت این معیارها در هنگام انجام عملکردها در سازمان است. درحالیکه بسیاری از این معیارها در دیدگاه مدیریت رایج بهعنوان معیار عملکرد مطرح نیست. و همینطور تحقیق نشان داد که میان معیارهای عملکرد سازمانی و معیارهای ارزیابی عملکرد سازمانی تفاوتی وجود ندارد؛ یعنی همان نه موردی که بهعنوان معیارهای عملکرد سازمانی از منظر آموزههای اسلامی معرفی شد، معیارهای ارزیابی عملکرد سازمانی نیز میباشند؛ یعنی ارزیابی عملکرد سازمانی درصورتی از این منظر اعتبار دارد که براساس این معیارهای نهگانه انجام شود. برخلاف دیدگاه مدیریت رایج که به بسیاری از این معیارها در ارزیابی عملکرد سازمانی پایبندی ندارد. | ||
کلیدواژهها | ||
عملکرد؛ عملکرد سازمانی؛ ابعاد؛ معیارها؛ آموزههای اسلامی | ||
مراجع | ||
* قرآن کریم
* نهجالبلاغه، ترجمه محمد دشتی.
* The Holy Quran. [In Persian] * Nahj al-Balagha. Translated by Mohammad Dashti. [In Persian]
https://journals.isu.ac.ir/article_163.html
https://ipr.isri.ac.ir/article_114066.html
https://www.sid.ir/paper/463893/fa
https://www.cpjournals.com/article_158877.html
https://civilica.com/l/8260/
https://issk.sndu.ac.ir/article_292.html
https://frh.sccsr.ac.ir/article-1-373-fa.html
https://jpap.sbu.ac.ir/article_96303.html
http://ensani.ir/fa/article/464606/
https://www.sid.ir/paper/406908/fa
http://ensani.ir/fa/article/380005/
https://www.sid.ir/paper/227948/fa
https://rsm.rihu.ac.ir/article_2170.html
https://www.sid.ir/paper/480185/fa | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 207 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 101 |