پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات8
تعداد شماره‌ها289
تعداد مقالات2,172
تعداد مشاهده مقاله4,607,664
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,230,771
افخمی روحانی, حسین, یزدی, فرزانه, مردانی, سمیه. (1403). تبیین مفهوم سازمان طیّب و مدل‏سازی چرخه طیّبات مستخرج از مفاهیم قرآن کریم. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 11(21), 1-16. doi: 10.30471/rsm.2024.10280.1384
حسین افخمی روحانی; فرزانه یزدی; سمیه مردانی. "تبیین مفهوم سازمان طیّب و مدل‏سازی چرخه طیّبات مستخرج از مفاهیم قرآن کریم". جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 11, 21, 1403, 1-16. doi: 10.30471/rsm.2024.10280.1384
افخمی روحانی, حسین, یزدی, فرزانه, مردانی, سمیه. (1403). 'تبیین مفهوم سازمان طیّب و مدل‏سازی چرخه طیّبات مستخرج از مفاهیم قرآن کریم', جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 11(21), pp. 1-16. doi: 10.30471/rsm.2024.10280.1384
افخمی روحانی, حسین, یزدی, فرزانه, مردانی, سمیه. تبیین مفهوم سازمان طیّب و مدل‏سازی چرخه طیّبات مستخرج از مفاهیم قرآن کریم. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 1403; 11(21): 1-16. doi: 10.30471/rsm.2024.10280.1384

تبیین مفهوم سازمان طیّب و مدل‏سازی چرخه طیّبات مستخرج از مفاهیم قرآن کریم

فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت
دوره 11، شماره 21، مهر 1403، صفحه 1-16    اصل مقاله (2.07 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2024.10280.1384
نویسندگان
حسین افخمی روحانی* 1؛ فرزانه یزدی2؛ سمیه مردانی3
1استادیار گروه مدیریت اسلامی پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد
2دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد.
3دانشجوی دکتری مدیریت دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
مقدمه: سیر تطور تاریخ مدیریت عنصر اصلی تغییر پارادایم‏ها در نظریات سازمان و مدیریت را نوع نگرش و نگاه به انسان نشان می‌دهد. به بیان دیگر انسان رُکن اصلی سازمان و فلسفه کلیدی ظهور نظریات متعدد در عرصه سازمان است که باید بطور خاص مورد توجه قرار گیرد. به رغم این تأکید، مطابق نظر صاحب‌نظران، انسان در سازمانِ فعلی با عناوینی نظیر توسعه شغل، کار تیمی، دموکراسی صنعتی و استقلال مسئولیت، در پوشش و ظاهری زیبا مورد بی‌حرمتی‌ قرار می‌گیرد و انسانیت او قربانی توجه به اهداف سازمان می‌شود که همان کسب منافع بیشتر برای سرمایه‌گذاران است. به بیان دیگر پس از سال‌ها تلاش پژوهشگران، هنوز سازمانی در خور و شأن انسان ایجاد نشده است و مدیریت امروزین و نوین اگر چه در مسیر توسعه خود مشکلات فراوانی را حل کرده و به کارآمدسازی کسب و کارها کمک کرده ولی میلیون‌ها نفر را در سازمان‌های شبه فئودال و دیکتاتورمآب به بندگی واداشته و شواهد اندکی وجود دارد که آنها را اخلاقی‌تر هم کرده باشد.
مفروض این پژوهش این است که مدیریت نوین برای حل این مسئله پاسخ را درون پارادایم‌های موجود جستجو می‌کند. پارادایم‌هایی که اغلب در چارچوب اندیشه‌ای اومانیستی شکل گرفته است. بنابراین با حرکتی نوآورانه درصدد است که به منظور تحقق مفهوم حقیقی تعالی انسان، با استفاده از منبعی متصل به عرش الهی و عاری از مشوبات دنیایی، لایه‌های پیچیده این شبکه مختلط را رمزگشایی کند تا به مفهوم سازمانی دست یابد که جایگاه محوری انسان در نظام اجتماع را به رسمیت بشناسد و مدلی را برای رسیدن به تعالی وی ترسیم کند.
روش‏: معناشناسی این پژوهش در رابطه با مفهوم طیّب در قرآن با استفاده از روش‌شناسی‌های علم زبان‌شناسی و روش‌شناسی معناشناسانه توشیهیکو ایزوتسو دانشمند زبان‌شناس ژاپنی انجام شده است. او بر این باور است که مفاهیم موجود در قرآن در قالب یک نظام به‌صورت‌منظم هستند و یک کل پیچیده و فوق‌العاده منظم را تشکیل می‌دهندکه با کشف شبکه معنایی آن‏ها می‌توان درکی صحیح از مفهوم را به‌دست آورد. برای تحقق این منظور مجموعه گام‌های انجام شده در این پژ‌وهش به شرح ذیل است.
گام اول: شناخت مطالعات انجام شده
گام دوم: معناشناسی «طیّب» »به روش ایزوتسو
گام سوم: طبقه‌بندی واژگان و تبیین عبارات مرتبط
گام چهارم: جمع‏بندی و بیان مفهوم سازمان طیّب و جایگاه آن در چرخه طیّبات
نتایج: تحلیل مفهومی چرخه طیبات که بر اساس بررسی دقیق شبکه معنایی مفهوم طیّب در قرآن کریم نشان داده شده است بیان می‌کند که محور طیّب فطرت انسان مؤمن است و مفهوم طیّب بر ساختار فطری و حیات اُخروی وی منطبق است. به عبارت دیگر اصلاح فرد و جامعه، در گروی ایجاد شرایط پذیرش و دریافت طیّب در بستر وقوع زندگی، کار، فکر و روابط اجتماعی انسان است. با پذیرش این موضوع و با توجه به آن ‏که سازمان بستر کار و زندگی اجتماعی انسان محسوب می‏شود، سازمان طیّب باید برای نیل به مقصود خود، فرآیندی را طی کند تا به سازمان طیّب تبدیل شود. بدین ترتیب سازمان طیّب، سازمانی است که در مرحله اول باید بستر مناسب برای رُشد و شکوفایی خود را فراهم کند. هنگامی که بستر سازمان یا همان «بلد» طیّب شد و یا به بیان دیگر همان افراد، قوانین و فرآیندهای سازمانی با اصول و چهارچوب‌های طیب هماهنگ شدند، زمینه دریافت رزق طیب را برای خود گسترش می‌دهند. به بیان دیگر رزق الهی بارش مداوم دارد و سازمان طیب یا همان بلد طیب زمینه دریافت مؤثر و بیشتر را فراهم می‌آورد.
در مرحله بعد انسان مستقر در سازمان طیب که دارای باور و اندیشه‌های طیّب است بروزاتی دارد که بروزات آن شامل «کلمه» و «قول» هر دو طیب هستند. طیّب‏سازی «کلمه» و «قول» در سازمان منجر به ایجاد «حیات طیّبه» در سازمان می‏شود. حیات طیّبه ایجاد فضایی برای زندگی سازمانی است که در آن هیچ‏گونه خباثتی وجود ندارد. استقرار طیّب در مراحل مختلف سازمان به لطف و عنایت الهی اتفاق می‏افتد و رزق الهی سبب فراهم‏سازی زمینه برای طیّب شدن سازمان در مراحل مختلف است. پر واضح است که سازمان طیب سازمانی است پویا که در هر بار دریافت آثار و نتایج حیات طیّبه زمینه دریافت رزق الهی را گسترش می‌دهد.
شکل ۱: مدل مفهومی چرخه طیّبات با توجه به نقش سازمان
بحث و نتیجه‏گیری: در عالم خلقت، حیات و جامع خیرات در قالب رزق الهی بر تمامی موجودات افاضه می‌شود. سازمان به عنوان یک موجودیت زنده قابلیت دریافت این رزق الهی را دارد. انسان و جامعه نیز که در کانون این مدل قرار دارد به طور مستقیم متأثر از نحوه بهره‏برداری از رزق الهی است. بر اساس این مدل، انسان به‏ عنوان دریافت‏کننده و تصرف‏کننده رزق الهی، افکار و بروزاتی دارد که منجر به عمل او می‌شود و کیفیت حیات او را رقم می‌زند. افکار و بروزات طیّبه انسان و وقوع این اعمال در بستر سازمان طیّب وجهی از حیات طیّبه در جامعه خواهد بود. البته حیات طیّبه ابعاد گسترده‌ای دارد که بخش سازمانی آن در این مدل مد نظر است. طیّب بودن بستر یعنی سازمان طیب به عنوان یکی از بسترهای عمده حضور انسان باید بتواند به مسائل مرتبط با رشد و کمال انسان و دست‌یابی او به حیات طیبه پاسخ دهد و سازمانی در شأن او ایجاد کند. بنابراین هدف غایی سازمان طیّب تسهیل فرآیند رشد و کمال انسان و فراهم آوردن بستر مناسب جهت به فعلیت رسیدن استعدادها و توانایی‏های اوست و سایر موضوعات در سازمان طیّب هدف میانی محسوب می‏شود. از این رو سازمان طیب علاوه بر نگرش الهی به انسان و توجه به رُشد و تعالی او در فعالیت‏ها و تولیدات خود، نسبت به اصول تعالی‏بخش مدیریتی نیز متوجه و پایبند بوده و پیوسته در صدد بهبود شرایط و نیل به اهداف میانی خود نیز می‌باشد.
کلیدواژه‌ها
مدیریت اسلامی؛ طیّب؛ چرخه طیّبات؛ سازمان طیّب؛ حیات طیّبه؛ تعالی انسان
مراجع
  1. ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الاثر. تحقیق محمود محمد طناحی. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  2. ابن منظور، محمد بن مکرم ‏(1414). لسان العرب. چاپ سوم، بیروت: دار صادر‏.
  3. اخوت، احمد، و چیت‏چیان، هانی (1394). معناشناسی طیّب و خبیث. تهران: نشر قرآن و اهل‌بیت نبوتD.
  4. اخوت، احمد، و قاسمی، مریم (1393). فرایندشناسی طیب. تهران: نشر قرآن و اهل‌بیت نبوتD.
  5. ایزوتسو، توشیهیکو (1378). مفاهیم اخلاقی −دینی در قرآن مجید. ترجمه فریدون بدره‌ای. تهران: نشر و پژوهش فرزان.
  6. برنر، جرج (1390). بازگشت به آینده (مدیریت تا 2099): راهبردهای مدیریت برای آینده چه می‌کند؟ مترجمان ناصر حمیدی، حمیدرضا معینی اصل. قزوین: سایه‌گستر.
  7. جوادی آملی، عبدالله (1389). تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
  8. حاجی صادقی، عبدالله و ابوالقاسم بخشیان (1393). «مفهوم‌شناسی و حقیقت‌یابی حیات طیّبه از منظر قرآن». مجله انسان پژوهی دینی، 31، 185−
  9. خلیل بن احمد (1409). العین. قم: نشر هجرت.
  10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات فی غریب القرآن. تحقیق صفوان عدنان الداودی. چاپ اول، بیروت: انتشارات دارالقلم.
  11. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی. قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  12. طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۶۰). مجمع‌البیان. چاپ سوم، تهران: ناصرخسرو.
  13. طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین. تحقیق سید احمد حسینی. چاپ سوم، تهران: انتشارات مرتضوی.
  14. عبدالباقی، محمدفؤاد (1385). المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم. چاپ هفتم، قم: انتشارات اسلامی.
  15. فیومی، احمد بن محمد (۱۴۱۴ق). المصباح المنیر، قم: منشورات دارالرضی.
  16. قرشی، علی‌اکبر (1371). قاموس قرآن. چاپ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  17. لطیفی، میثم (1390). «روش‌شناسی راهبردهای تدبر در قرآن کریم: استقرایی از پژوهش‌های میان‌رشته‌ای مدیریت اسلامی در دهه اخیر». اندیشه مدیریت راهبردی، 2(5)، 25 - 55.
  18. مصطفوی، حسن (136۸). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  19. مکارم شیرازی، ناصر (1372). تفسیر نمونه. چاپ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه
  20. الوانی، سیدمهدی (۱۳۷۰). «نگاهی دیگر به انسان سازمانی معاصر». مجله مطالعات مدیریت بهبود و تحول، 1، ۲۵-۳۳.
  21. همل، گری و بیل برین (1387). آینده مدیریت. ترجمه حسین حسینیان. تهران: نشر فردا.
  22. Apello, J. (2011). Management 3.0. Leading Agile Developers, Developing Agile Leaders. New Jersey: Addison-Wesley.
  23. Denning, St. (2010). The Leader's Guide to Radical Management. Re-inventing the Workplace for the 21st Century. Jossey-Bass.
  24. Friedman, T. L. (2007). The world is flat 3.0: A brief history of the twenty-first century. N.Y.: Picador.
  25. Kuzin, D. V. (2021). Rethinking Management of the 21st Century: Аn Approach to Contemporary Business Education. Revista Eduweb, 15(2), 194-207.
  26. Mackey, J. & Sisodia, R. (2014). Conscious Capitalism: Liberating the Heroic Spirit of Business. Harvard Business Review Press.
  27. Nobles, B., & Staley, P. (2010) Freedom-based Management.

http://www.42projects.org/docs/FreedomBasedManagement.pdf

  1. Oswald, A., & Müller, W. (eds). (2017). Management 4.0. Handbook for Agile Practices. Kindle Edition.
  2. Sharma Neetu (2013). Future trends for human resource management: Challenges and new directions. International Journal of Management, 2(3), 397-411.
  3. Sharon, C. Bolton (2007). Dignity in and at work: why it matters, in Dimensions of Dignity at Work, London: Routledge, P 3.
  4. Taleb, N. N. (2012). Antifragile: Things that gain from disorder (Vol. 3). Random House Incorporated.
  5. Wibowo, S. N. & Harsono, M. . (2021). Managing Organizational Change in Science Phylosophy. Jurnal Mantik, 5(2), 907-912.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 72
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 69