تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 289 |
تعداد مقالات | 2,172 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,607,711 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,230,810 |
گونهشناسی و مدلیابی شاخصههای مدیریت کلان در قرآن با رویکرد تربیتمحور | ||
فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت | ||
دوره 11، شماره 20، فروردین 1403، صفحه 315-340 اصل مقاله (1.93 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2024.10144.1360 | ||
نویسندگان | ||
مهدیه کشانی؛ اباذر کافی موسوی* | ||
گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
مقدمه و اهداف داشتن رویکرد تربیتی به مدیریت میتواند علاوه بر ثمرات تربیت مدیران در تراز کشوری، بهعنوان شیوهای انسانساز در تعالی انسان مدنظر قرار گیرد. باید توجه داشت در سالهای اخیر، نگاه به تربیت همهجانبه و تمامساحتی در تمامی حیطهها، از جمله تقویت الگوهای تربیت محور با ابعاد تربیتی مورد توجه قرار گرفته است (حسنی و صادق زاده، 1400: 45). نقطه ثقل این نگاه با من ظرگاه قرآن در داشتن رویکردی است که در آیات مربوط به شاخصههای مدیریت و مدیر به وضوح، دیده میشود. به عبارتی، در نگاه قرآنی ورود به ویژگیهای مدیر، تنها برای بیان وظایف مدیریتی نبوده و فرارَوی تربیتی فرد و جامعه، هدف نهایی حرکت قرآنی میباشد. برای همین منظور لازم است ابتدا به این موضوع پرداخته شود که قرآن از گذرگاه کدام شاخصههای مدیریتی مسیر تربیت را اتخاذ نموده و در مرحله بعد از چه سبک و سیاقی برای این منظور استفاده نموده است. همین رویکرد در نگاهی جدید به گونهشناسی و مدلیابی شاخصههای مدیریت کلان در قرآن، در نوشتار حاضر مورد بررسی قرار گرفته است. در همین راستا پژوهش حاضر سعی دارد در نگاهی جامع به تمام آیات قرآن، گونههای مدیریت کلان در قرآن را شناسایی کرده و مدل توصیفی هرگونه را استخراج نموده و با استنباط دلالتهای تربیتی، گامی در جهت غنابخشی و همهجانبه نگری در روندهای تربیتی فراهم نماید. روش تحقیق حاضر با توجه به چندوجهی بودن آن، ترکیبی از روشهای کیفی جمعآوری، تحلیل و کدگذاری دادهها را به کار گرفته است. در بخش نخست از روش پدیدارشناسی توصیفی برای رجوع به آیات قرآن کریم استفاده شده است. پدیدارشناسی، یک رویکرد پژوهش کیفی است که در پی شناسایی معنای ذاتی و تغییرناپذیر مسئلهی تحت بررسی میباشد (چان، فانگ و چین: 2013 به نقل از لانگدریج: 2007). مراحل این روش عبارتاند از: 1. طرح سؤال پژوهشی بر اساس الگوی «وجود ذاتی پدیده چیست؟» 2. نمونهگیری هدفمند 3. جمعآوری دادهها 4. تحلیل دادهها (عابدی، 1389). البته این مراحل، سیر خطی ندارند و بهصورت رفت و برگشتی مورد استفاده قرار میگیرند. بر اساس مراحل فوق، یعنی سؤال در مورد الگوی ذاتی پدیده تحقیق، ابتدا یک سؤال پژوهشی با این مضمون طرح شد که: 1. «شاخصههای مدیریت کلان که در قرآن معرفی شدهاند چیست و توصیفات مربوط به هرکدام چه میباشد؟» 2. نمونهگیری هدفمند که تا اشباع نظری مقولات ادامه داشته و در طرح تحقیقی حاضر سبب خوانش کل آیات قرآن کریم گردید. 3. در مرحلهی سوم، جمعآوری دادهها به روش کتابخانهای و با مراجعه به متن قرآن انجام گرفت. 4. در مرحلهی چهارم، دادههای بهدستآمده با استفاده از نرمافزار MAXQDAY نسخه3-12 PORO مورد تحلیل قرار گرفت و با مراجعهی مجدد به متون مورد مطالعه و مقایسهی توصیف فوق با این متون، نتایج اعتباریابی شدند. در مرحله کدگذاری انتخابی، گونههای مدیریت کلان در قرآن به دست آمد. در مرحله آخر، مطالعه تطبیقی کدهای محوری و باز به استخراج تحلیلهای دینی و فراتحلیلهای تربیتی منجر شد. نتایج نتایج تحقیق در پاسخ به پرسش اول تحقیق یعنی گونهها و دستهبندیهای شاخصههای مدیریت کلان در آیات قرآن چیست؟ نشاندهنده آن است که 59 کد باز در رابطه با گونههای مدیریت کلان در قرآن وجود دارد که در قالب سه مقوله کد انتخابی درونداد (ملزومات مدیریت)، فرایند (صفات مدیریت) و برونداد (وظایف مدیریت) دسته بنده شدهاند. دسته اول خود به ده کد محوری، دسته دوم به چهارده کد محوری و دسته سوم به شانزده کد محوری تقسیمبندی شدهاند. نتایج تحقیق در پاسخ به پرسش دوم تحقیق یعنی آیا برای هرگونه، توصیف یا توصیفات خاصی وجود دارد و مدل نهایی در هر بخش به چه شکل است؟ نشاندهنده آن است که فراوانی داده بر اساس تعداد موارد، ابتدا در بخش وظایف مدیریتی، سپس در بخش توصیه به داشتن صفات مناسب و در مرحله بعد در بخش موارد ملزومات به تربیت بیشتر بوده است؛ اما بر اساس نمودار ستونی میزان توصیه به صفات مدیریتی دارای بیشتری فراوانی محتوایی است. در بخش ملزومات بیشترین فراوانی مربوط به لزوم اطاعت مردم و لزوم امکانات مالی، در بخش فرایند دو صفت اصلی علم و ایمان و در بخش وظایف مدیریت دو بخش مدیریت مالی و حل اختلافات جامعه مورد نظر میباشد. نتایج تحقیق در پاسخ به پرسش سوم تحقیق یعنی دلالتهای تربیتی مستخرج از تبیین گونهها و توصیف مدلهای مربوط به شاخصههای مدیریت کلان در قرآن چیست؟ نشاندهنده هشت اصل تربیتی است که شامل موارد زیر میباشد: اصل تکیه بر تلاش، اصل حق و تکلیف تربیتی، اصل نگاه دوسویه به ابعاد مدیریت و تربیت، اصل جمع بین وظایف مختلف، اصل نگاه سازمانی، اصل مدیریت وحدتگرا، اصل اقتدار و صمیمیت، اصل تعهد و تخصص. نتیجهگیری بر اساس آنچه نتایج تحقیق حاضر با تحقیقات پیشین نشان میدهد، همه پژوهشهای مدیریتی بر لزوم اعمال مدیریت اسلامی در جامعه اسلامی تأکید دارند چراکه گزارههای درون دینی در بخش ارائه اصول، دارای مبانی و رویکردی متفاوت با رویکردهای سکولار و مادیگرا میباشند. در نظرگاه دوم گرچه اصول کلی مدیریتی استخراج شده در تحقیقات دروندینی دارای شاخصههای اصلی مشابه هستند اما باید توجه داشت مدل استخراجی از مدیریت اسلامی باید جنبه سیستماتیک و همهجانبه داشته و بتواند در کلیت خود، تمامی فرایندهای مدیریتی را پوشش دهد. رویکردی که پژوهش حاضر در سطح کلان آن را دنبال نموده است اما پژوهشهای قبلی با توجه به رویکرد خُردنگر، نتوانستهاند به این سطح از دادههای استخراجی و تحلیل آنها دست یابند. در نهایت، پیشنهاد میشود با توجه به الگوی استخراجی سیستمی بر اساس مقاله حاضر، مؤلفههای مدیریت کلان اسلامی در سه بخش درونداد، فرایند و برونداد، در متون روایی و سیره اهلبیت(علیهمالسلام) مورد واکاوی قرار گرفته و مدل کامل این الگو بهعنوان منبع تربیت مدیران اسلامی مورد استناد و استفاده قرار گیرد. | ||
کلیدواژهها | ||
گونهشناسی؛ مدلیابی؛ شاخصههای مدیریت؛ مدیریت کلان؛ تربیت | ||
مراجع | ||
* قرآن کریم، ترجمه حسین انصاریان.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 83 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 104 |