تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 289 |
تعداد مقالات | 2,172 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,607,450 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,230,398 |
طراحی مدل عدم تمرکز (سیاسی-اقتصادی) در استانهای ایران درراستای حکمرانی مطلوب با رویکرد آمیخته | ||
فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت | ||
دوره 11، شماره 20، فروردین 1403، صفحه 29-61 اصل مقاله (1.85 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2024.10330.1388 | ||
نویسندگان | ||
امید جلیلی قاسم آقا1؛ فواد مکوندی* 2؛ سیروس کراهی مقدم3؛ وحید چناری2؛ آرش جمال منش2 | ||
1گروه مدیریت دولتی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران. | ||
2گروه مدیریت دولتی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران | ||
3گروه مدیریت دولتی، واحد مسجد سلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران. | ||
چکیده | ||
مقدمه و اهداف امروزه پارادایم حکمرانی مطلوب در مقیاس وسیعی از سطح محلی تا بینالمللی بهکار برده میشود. بهگمان بسیاری از خبرگان و صاحبنظران این قلمرو تحقیقاتی، مهمترین و مؤثرترین نظریه در راه رسیدن به حکمرانی مطلوب «تمرکزدایی قدرت (سیاسی - اقتصادی)» میباشد (چیگو،[1] 2021). تمرکززدایی بهعنوان یکی از شاخصهای کاهش فاصله قدرت موردتوجه قرار گرفته است. تمرکززدایی بهمعنای تفویض قدرت (در مسائل سیاسی و اقتصادی) به کاهش فاصله قدرت بین سطوح مختلف و فاصله قدرت بین دولت و مردم منجر میشود (رودریگز،[2] 2018). مسئله اصلی این پژوهش آن است که در حال حاضر عزم راسخی در نظام سیاسی و خطمشیگذاری کشور برای تحقق الگوی تمرکززدایی و تفویض اختیار به قدرتهای محلی (مانند استانداریها و غیره) مشاهده نمیشود. از سویدیگر، مشخص شده است که صرف افزایش تمرکززدایی، رفاه را افزایش نمیدهد؛ بلکه ابتدا باید زیربنای لازم برای واگذاری امور به استانها ارزیابی شود و سپس انتظار محققشدن و بهبود رفاه اجتماعی در استانها را داشت (خانزادی و همکاران، 1400). از دیدگاه نظری نیز تاکنون تلاش زیادی برای ارائه الگوی تمرکززدایی سیاسی- اقتصادی انجام نشده است که این امر بیانکننده یک شکاف تحقیقاتی عمده در ادبیات حکمرانی است. با تمام اوصاف یادشده، این سؤال که چگونه عدمتمرکز به تحقق حکمرانی مطلوب کمک مینماید، بهدلیل اختلافنظرها و کمبودهایی که در حوزه ادبیات نظری و پیشینه پژوهش پابرجاست، بدون پاسخ محکم و قطعی به قوت خود باقی است؛ ازاینرو، سؤال اصلی این پژوهش این است: «مدل عدمتمرکز (سیاسی- اقتصادی) در استانهای ایران درراستای حکمرانی مطلوب چگونه است؟» روش این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی است که با رویکرد آمیخته (کیفی-کمّی) انجام شده است. جامعۀ آماری در بخش کیفی شامل خبرگان دانشگاهی است که دارای سابقه آموزش در حوزه مدیریتی دولتی و مقالات علمی معتبر دراینزمینه هستند. برای تعیین نمونههای این پژوهش و تعیین این گروه از خبرگان از روش نمونهگیری غیراحتمالی و هدفمند[3] استفاده شده است. ملاک تعیین حجم نمونه در این پژوهش، رسیدن به اشباع نظری است که بعد از چهارده مصاحبه اشباع نظری حاصل شده است. برای نمونهگیری از تکنیک گلوله برفی استفاده شده است. جامعه آماری مرحله کمّی، مدیران ارشد و میانی استانداری و سازمان برنامهوبودجه و مدیران ادارات کل در استانهای تهران، اصفهان، کردستان، خوزستان بودند (N=183). باتوجهبه اینکه تعداد جامعه موردمطالعه محدود میباشد، کل جامعه موردمطالعه بهطورکامل و غیرتصادفی بهعنوان نمونه موردبررسی استفاده شده است. ابزار اصلی گردآوری دادهها در بخش کیفی، مصاحبه عمیق نیمهساختاریافته است. جهت تعیین روایی و پایایی مصاحبهها از دو روش بازآزمون و توافق دوکدگذار استفاده شده است. در بخش کمّی، برای آزمون این فرضیات تحقیق، از ابزار پرسشنامه محققساخته شامل 147 گویه برای جمعآوری اطلاعات استفاده شده است. گویههای پرسشنامه دقیقاً بر مبنای شاخصهای شناسایی شده در فاز کیفی تحقیق تدوین شده است. در این پژوهش از روش تئوری دادهبنیاد برای تحلیل دادههای کیفی استفاده شده است. تحلیل دادهها در بخش کیفی با استفاده از نرمافزار Maxqda نسخه 2020 انجام شده است. برای تجزیهوتحلیل دادهها و آزمون فرضیات تحقیق از آمار استنباطی و تکنیک حداقل مربعات جزئی (PLS) نسخه 2024 استفاده شده است. نتایج بر اساس نتایج حاصل از سه مرحله کدگذاری در بخش کیقی پژوهش، دادههای بهدستآمده در 9 مقوله اصلی طبقهبندی میشوند. با نظر استادان و کارشناسان امر، از تمامی شاخصهای بهدستآمده از تحلیل کیفی 14 مصاحبه، شامل 9 مقوله و تعداد 30 شاخص جهت تدوین مدل عدمتمرکز (سیاسی- اقتصادی) درراستای حکمرانی مطلوب بهکار گرفته شده است. شکل 1: مدل پارادایمی تحقیق جهت اعتبارسنجی مدل بدست آمده از رویکرد پیمایشی استفاده شد. برای بررسی روایی پرسشنامهها دو شاخص[4]CVI و [5]CVR سنجیده شده است. نتایج بررسی شاخص روایی محتوای سؤالات نشان میدهد CVI همه سؤالات بالاتر از 8/0 هستند که نتایج روایی محتوای تکتک سؤالات است. همچنین، باتوجهبهاینکه مقدار CVR تکتک سؤالات بزرگتر از ۰٫56 شده است، نسبت روایی محتوای این پرسشنامه تأیید شده است. مقدار پایایی آلفای کرونباخ و پایایی مرکب برای تمام متغیرهای حاضر در مدل پژوهش بیش از 7/0 میباشد. بنابراین، پرسشنامه تحقیق از پایایی لازم برخوردار است. براساس نتایج بهدستآمده مشخص شد که شروط روایی همگرا نیز برقرار است. ازاینرو، روایی همگرا نیز تأیید شده است. نتایج آزمون فورنل-لاکر نیز روایی ابزار را تأیید مینماید. آزمون ضریب تعیین (R2) و شاخص GOF (برابر با 698/0) نیز برازش مناسب مدل پژوهش را تأیید میکند. در مجموع نتایج بخش کمی از منظر ضریب مسیر و مقدار معناداری نشان داد که مدل پیشنهادی در این تحقیق از اعتیار مناسبی برخوردار است. بحث و نتیجهگیری تمرکززدایی و تشکیل حکومت محلی فرآیندی پیچیده و طولانی است که جهت افزایش مشارکت تمامی افراد یک جامعه در فرایند توسعه براساس ظرفیتها، توانمندیها و منابع محل عمل میکند. در تمرکززدایی، دولت مرکزی اختیار تصمیمگیری را به نهادهای محلی واگذار میکند که متصدیان آنها توسط مردم همان محل انتخاب شدهاند؛ اما عملکرد آنها تحت کنترل و نظارت حکومت مرکزی است. بهعبارتیبهتر، تمرکززدایی به اختیارعمل نسبی دولتهای محلی درزمینه تعیین اهداف، تدارک منابع و اداره و اجرای سیاستهای عمومی اشاره دارد. تمرکززدایی موجب تسهیل و تسریع در تصمیمگیریها میشود. رقابت بین دولتهای محلی را افزایش میدهد. توسعه منطقهای به همراه میآورد و با نزدیک کردن دولت به مردم موجب افزایش شفافیت و پاسخگویی میشود. در موادی از قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه کشور نیز به بحث تمرکززدایی اشاره شده است. در کشورهای درحالتوسعه چند دسته وظیفه اصلی شامل «پیریزی حکومت قانون و تضمین اجرای مقررات»، «ایجاد ثبات اقتصادی کلان»، «ایجاد و ارتقا زیرساختها»، «ارائه خدمات رفاهی»، «حفاظت از محیطزیست» و «تقویت توان تولیدی اقتصاد ملی» را بهطورخلاصه میتوان مهمترین فعالیتهای بخش عمومی عنوان کرد. این پژوهش از نخستین مطالعاتی است که مدلی جامع در رابطه با تمرکززدایی در راستای حکمرانی مطلوب ارائه میدهد. مولفههای شناسایی شده در مدل این پژوهش میتواند رهنمودهایی مدیریتی برای سیاست گذاران جهت تسهیل فرایند تمرکززدایی و به تبع آن تقویت حکمرانی خوب داشته باشد. همچنین مدل پیشنهادی با تفکیک عوامل مختلف نگرش جدیدی در اختیار پژوهشگران قرار میدهد تا بتوانند حوزههای مهم تمرکززدایی را از منظر حکمرانی خوب شناسایی کنند. تقدیر و تشکر نویسندگان از کلیه خبرگانی که در این پژوهش مشارکت داشتند تقدیر و تشکر میکنند. همچنین نویسندگان سپاسگزاری خود را از کلیه مدیران و کارکنان گروه مدیریت دولتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر ابزار میدارند. تعارض منافع نویسندگان اظهار میکنند که هیچ تعارض منافعی وجود ندارد. | ||
کلیدواژهها | ||
حکمرانی مطلوب؛ تمرکززدایی؛ خطمشیگذاری؛ تصمیمگیری | ||
مراجع | ||
DOI: 10.22034/40.173.75
Dio: 20.1001.1.23295599.1402.11.1.2.3
Dio: 20.1001.1.25383833.1396.11.38.7.8
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 105 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 100 |