پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات8
تعداد شماره‌ها289
تعداد مقالات2,172
تعداد مشاهده مقاله4,607,684
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,230,791
رنگریز, حسن. (1403). طراحی الگوی راهبرد تأمین منابع انسانی در دولت اسلامی مبتنی بر آموزه‏های نهج‌البلاغه. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 11(20), 5-28. doi: 10.30471/rsm.2024.10222.1382
حسن رنگریز. "طراحی الگوی راهبرد تأمین منابع انسانی در دولت اسلامی مبتنی بر آموزه‏های نهج‌البلاغه". جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 11, 20, 1403, 5-28. doi: 10.30471/rsm.2024.10222.1382
رنگریز, حسن. (1403). 'طراحی الگوی راهبرد تأمین منابع انسانی در دولت اسلامی مبتنی بر آموزه‏های نهج‌البلاغه', جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 11(20), pp. 5-28. doi: 10.30471/rsm.2024.10222.1382
رنگریز, حسن. طراحی الگوی راهبرد تأمین منابع انسانی در دولت اسلامی مبتنی بر آموزه‏های نهج‌البلاغه. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 1403; 11(20): 5-28. doi: 10.30471/rsm.2024.10222.1382

طراحی الگوی راهبرد تأمین منابع انسانی در دولت اسلامی مبتنی بر آموزه‏های نهج‌البلاغه

فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت
دوره 11، شماره 20، فروردین 1403، صفحه 5-28    اصل مقاله (1.39 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2024.10222.1382
نویسنده
حسن رنگریز*
دانشیار، گروه آموزشی مدیریت کسب‌وکار، دانشکده مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
چکیده
مقدمه و اهداف: استراتژی ارزشی تامین منابع انسانی در اسلام به عنوان مهمترین استراتژی تامین منابع انسانی، به دنبال تحقق ایدئولوژی مبتنی بر شایسته سالاری است. جنبه مبهم این پژوهش در آن است که فلسفه وجودی برخی از مدیران سازمان‏های دولتی ایران برای تامین منابع انسانی بویژه در ساختار اداری کشور با رویکرد ایدئولوژی مبتنی بر شایسته‏سالاری برخوردار نیستند و اقدامات لازم و کافی برای اینکه دولت‏ها در زنجیره عدالت استخدامی از لحاظ منشور حکومتی هم‏راستا باشند، صورت نگرفته است. برای خروج از این ابهام، پژوهش حاصر به دنبال کامل کردن خلاء علمی و عملی در حوزه استراتژی تامین منابع انسانی برای دولت‏های اسلامی است. لذا یک اقدام اساسی برای تقویت آثار مدیریت نوآورانه و دور شدن از چالش‏های ناشی از نبود آن، یافتن الگو و چارچوبی از استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی مبتنی بر آموزه‏های نهج‏البلاغه است. لذا هدف این پژوهش، ارائه الگویی از استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی است و سوال پژوهش اینگونه مطرح می‏شود: مقوله‏های استراتژی تامین منابع انسانی در دولت‏ اسلامی مبتنی بر آموزه‏های نهج‏البلاغه کدامند؟




 
 
 
 
 




روش: روش پژوهش کیفی و با رویکرد استقرایی است. برای استخراج محتوا از تکنیک تحلیل مضمون استفاده شد. منبع پژوهش؛ نامه‏ها، خطبه‏ها و حکمت‏های حضرت علی در ارتباط با استراتژی تامین منابع انسانی در اسلام است. برای اعتبارسنجی تحلیل مضمون اکثر روش‏شناسان کیفی از معیار «اعتمادپذیری یا قابلیت اعتماد» استفاده می‏کنند. «لینکلن و گوبا» برای قابل اعتماد بودن پژوهش‏های کیفی، معیارهایی چون: امکان اعتبار، اتکاپذیری یا توانایی اتکا، انتقال‏پذیری یا توان انتقال، تصدیق یا امکان تأیید را ارائه کرده‏اند. در پژوهش حاضر، سنجه‏های مذکور به طرق مختلف تدارک شده که از مهم‏ترین آنها، راهبرد «کدگذاران مستقل» است. برای سنجش پایایی یا قابلیت اعتماد از روش توافق درصدی استفاده شد؛ به این صورت که از دو نفر از خبرگانی که به طور مستقل کدگذاری را انجام داده‏اند، کدهایی پذیرفته شد و به جمع‏بندی رسید که بیش از نصف یا 50 درصد از کدگذاران بر آن صحه گذاشته بودند.
یافته‌ها: در مرحله اول پژوهش، مضامین اساسی بر اساس نامه‌ها، خطبه‌ها و حکمت‏های امام علیj مورد توجه قرار گرفت. پس از استخراج جملات کلیدی و پالایش آنها، 128 مضمون اساسی به‌دست آمد. در مرحله بعد، پژوهشگر با بررسی مضامین پایه (کدهای اولیه)، چهار آموزه کلی در کدها را کشف کرد. این آموزه‏ها، همان آموزه‏های چهارگانه برای استراتژی تامین منابع انسانی در اسلام نامیده شد. آموزه اول در استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی «آموزه‏های فردی» نام گرفت. اجرای این آموزه به «مدیریت رفتار فردی» بستگی دارد، و به سطح زیربنایی معروف است. آموزه دوم استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی «آموزه گروهی» نام گرفت. تحقق این آموزه در هر دولت و سازمانی منوط به تربیت مدیران و منابع انسانی برای واحدهای مختلف سازمان‏های دولتی ایران است. اجرای این آموزه به «مدیریت رفتار گروهی» بستگی دارد و به سطح ظرفیت سازی معروف است. آموزه سوم استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی «آموزه سازمانی» نام گرفت. تحقق این آموزه در هر دولت و سازمانی منوط به داشتن مدیرانی است که بتوانند شکاف مدیریتی را از بین ببرند. اجرای این آموزه به «مدیریت رفتار سازمانی» بستگی دارد، و به سطح روبنایی معروف است. آموزه چهارم استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی «آموزه دولت» نام گرفت. تحقق این آموزه در هر دولت و سازمانی به مجموعه مدیریتی، سیاسی و اقتصادی وابسته است. اجرای این آموزه به «مدیریت رفتار دولت» بستگی دارد. در آموزه دولت، داشتن حکمت و علم به مسائل مدیریتی، سیاسی و اقتصادی در راستای مسیر پیشرفت مورد نظر دولت‏ها در جامعه اسلامی مطرح می شود و به سطح بازخور معروف است.
بحث و نتیجه گیری: این پژوهش نشان می دهد که چهار آموزه فردی، گروهی، سازمانی و دولتی را باید در چهار سطح مدیریتی رفتار فردی، رفتار گروهی، رفتار سازمانی و رفتار دولت جستجو کرد. به طوری که در سطح مدیریت رفتار فردی باید به تقوا، شایسته محوری، داشتن سعه صدر، و سلامت بدنه؛ در سطح مدیریت رفتار گروهی؛ اعتماد، آینده نگری، ایجاد انسجام، و حفظ جامعه؛ در سطح مدیریت رفتار سازمانی ضابطه‏مداری، معیارگرایی، قانونمندی، حق‏گرایی و عدالت محوری؛ و در سطح مدیریت رفتار دولت به آزمایش، رشد، شخصیت دهی، مشارکت و اطاعت منابع انسانی توجه نمود. بر اساس یافته‏های پژوهش می‏توان پیشنهادهایی را برای مدیران سازمان‏ها در ایران ارائه کرد: 1) روی آوردن به استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی بر اساس نگاه‏ سه وجهی مدیران به گذشته، حال و آینده مبتنی بر آموزه‏های نهج‏البلاغه؛ 2) اولویت گذاشتن بر خدمت به مردم و شهروندان در جهت حاکمیت اصل انتخاب و انتصاب منابع انسانی شایسته‏سالار مبتنی بر تخصص توام با تعهد؛ 3) بسترسازی برای شکل‏گیری اخلاقیات در استفاده از استراتژی تامین منابع انسانی شایسته؛ 4) حرکت بر روی استقرار و پیاده‏سازی دولت علوی مبتنی بر آموزه‏های نهج‏البلاغه.
واژگان کلیدی: استراتژی، تامین منابع انسانی، دولت اسلامی، نهج البلاغه، تحلیل مضمون
تقدیر و تشکر: از سردبیر محترم فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت و سایر مشارکت کنندگان در این مطالعه قدردانی می‏نمایم.
تضاد منافع: هیچ تضاد منافعی در این پژوهش وجود ندارد.
مقدمه و اهداف: استراتژی ارزشی تامین منابع انسانی در اسلام به عنوان مهمترین استراتژی تامین منابع انسانی، به دنبال تحقق ایدئولوژی مبتنی بر شایسته سالاری است. جنبه مبهم این پژوهش در آن است که فلسفه وجودی برخی از مدیران سازمان‏های دولتی ایران برای تامین منابع انسانی بویژه در ساختار اداری کشور با رویکرد ایدئولوژی مبتنی بر شایسته‏سالاری برخوردار نیستند و اقدامات لازم و کافی برای اینکه دولت‏ها در زنجیره عدالت استخدامی از لحاظ منشور حکومتی هم‏راستا باشند، صورت نگرفته است. برای خروج از این ابهام، پژوهش حاصر به دنبال کامل کردن خلاء علمی و عملی در حوزه استراتژی تامین منابع انسانی برای دولت‏های اسلامی است. لذا یک اقدام اساسی برای تقویت آثار مدیریت نوآورانه و دور شدن از چالش‏های ناشی از نبود آن، یافتن الگو و چارچوبی از استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی مبتنی بر آموزه‏های نهج‏البلاغه است. لذا هدف این پژوهش، ارائه الگویی از استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی است و سوال پژوهش اینگونه مطرح می‏شود: مقوله‏های استراتژی تامین منابع انسانی در دولت‏ اسلامی مبتنی بر آموزه‏های نهج‏البلاغه کدامند؟




 
 
 
 
 




روش: روش پژوهش کیفی و با رویکرد استقرایی است. برای استخراج محتوا از تکنیک تحلیل مضمون استفاده شد. منبع پژوهش؛ نامه‏ها، خطبه‏ها و حکمت‏های حضرت علی در ارتباط با استراتژی تامین منابع انسانی در اسلام است. برای اعتبارسنجی تحلیل مضمون اکثر روش‏شناسان کیفی از معیار «اعتمادپذیری یا قابلیت اعتماد» استفاده می‏کنند. «لینکلن و گوبا» برای قابل اعتماد بودن پژوهش‏های کیفی، معیارهایی چون: امکان اعتبار، اتکاپذیری یا توانایی اتکا، انتقال‏پذیری یا توان انتقال، تصدیق یا امکان تأیید را ارائه کرده‏اند. در پژوهش حاضر، سنجه‏های مذکور به طرق مختلف تدارک شده که از مهم‏ترین آنها، راهبرد «کدگذاران مستقل» است. برای سنجش پایایی یا قابلیت اعتماد از روش توافق درصدی استفاده شد؛ به این صورت که از دو نفر از خبرگانی که به طور مستقل کدگذاری را انجام داده‏اند، کدهایی پذیرفته شد و به جمع‏بندی رسید که بیش از نصف یا 50 درصد از کدگذاران بر آن صحه گذاشته بودند.
یافته‌ها: در مرحله اول پژوهش، مضامین اساسی بر اساس نامه‌ها، خطبه‌ها و حکمت‏های امام علیj مورد توجه قرار گرفت. پس از استخراج جملات کلیدی و پالایش آنها، 128 مضمون اساسی به‌دست آمد. در مرحله بعد، پژوهشگر با بررسی مضامین پایه (کدهای اولیه)، چهار آموزه کلی در کدها را کشف کرد. این آموزه‏ها، همان آموزه‏های چهارگانه برای استراتژی تامین منابع انسانی در اسلام نامیده شد. آموزه اول در استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی «آموزه‏های فردی» نام گرفت. اجرای این آموزه به «مدیریت رفتار فردی» بستگی دارد، و به سطح زیربنایی معروف است. آموزه دوم استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی «آموزه گروهی» نام گرفت. تحقق این آموزه در هر دولت و سازمانی منوط به تربیت مدیران و منابع انسانی برای واحدهای مختلف سازمان‏های دولتی ایران است. اجرای این آموزه به «مدیریت رفتار گروهی» بستگی دارد و به سطح ظرفیت سازی معروف است. آموزه سوم استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی «آموزه سازمانی» نام گرفت. تحقق این آموزه در هر دولت و سازمانی منوط به داشتن مدیرانی است که بتوانند شکاف مدیریتی را از بین ببرند. اجرای این آموزه به «مدیریت رفتار سازمانی» بستگی دارد، و به سطح روبنایی معروف است. آموزه چهارم استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی «آموزه دولت» نام گرفت. تحقق این آموزه در هر دولت و سازمانی به مجموعه مدیریتی، سیاسی و اقتصادی وابسته است. اجرای این آموزه به «مدیریت رفتار دولت» بستگی دارد. در آموزه دولت، داشتن حکمت و علم به مسائل مدیریتی، سیاسی و اقتصادی در راستای مسیر پیشرفت مورد نظر دولت‏ها در جامعه اسلامی مطرح می شود و به سطح بازخور معروف است.
بحث و نتیجه گیری: این پژوهش نشان می دهد که چهار آموزه فردی، گروهی، سازمانی و دولتی را باید در چهار سطح مدیریتی رفتار فردی، رفتار گروهی، رفتار سازمانی و رفتار دولت جستجو کرد. به طوری که در سطح مدیریت رفتار فردی باید به تقوا، شایسته محوری، داشتن سعه صدر، و سلامت بدنه؛ در سطح مدیریت رفتار گروهی؛ اعتماد، آینده نگری، ایجاد انسجام، و حفظ جامعه؛ در سطح مدیریت رفتار سازمانی ضابطه‏مداری، معیارگرایی، قانونمندی، حق‏گرایی و عدالت محوری؛ و در سطح مدیریت رفتار دولت به آزمایش، رشد، شخصیت دهی، مشارکت و اطاعت منابع انسانی توجه نمود. بر اساس یافته‏های پژوهش می‏توان پیشنهادهایی را برای مدیران سازمان‏ها در ایران ارائه کرد: 1) روی آوردن به استراتژی تامین منابع انسانی در دولت اسلامی بر اساس نگاه‏ سه وجهی مدیران به گذشته، حال و آینده مبتنی بر آموزه‏های نهج‏البلاغه؛ 2) اولویت گذاشتن بر خدمت به مردم و شهروندان در جهت حاکمیت اصل انتخاب و انتصاب منابع انسانی شایسته‏سالار مبتنی بر تخصص توام با تعهد؛ 3) بسترسازی برای شکل‏گیری اخلاقیات در استفاده از استراتژی تامین منابع انسانی شایسته؛ 4) حرکت بر روی استقرار و پیاده‏سازی دولت علوی مبتنی بر آموزه‏های نهج‏البلاغه.
واژگان کلیدی: استراتژی، تامین منابع انسانی، دولت اسلامی، نهج البلاغه، تحلیل مضمون
تقدیر و تشکر: از سردبیر محترم فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت و سایر مشارکت کنندگان در این مطالعه قدردانی می‏نمایم.
تضاد منافع: هیچ تضاد منافعی در این پژوهش وجود ندارد.
کلیدواژه‌ها
راهبرد؛ تأمین منابع انسانی؛ دولت اسلامی؛ نهج‌البلاغه؛ تحلیل مضمون
مراجع
  1. آرمسترانگ، مایکل (1396). مدیریت استراتژیک منابع انسانی. ترجمه حسن رنگریز. چاپ دوم، تهران: چاپ و نشر بازرگانی.
  2. اعرابی، سیدمحمد، و فیاضی، مرجان (1396). راهبرد منابع انسانی. چاپ پنجم، تهران: دفتر پژوهش‏های فرهنگی.
  3. الماسی، رامین (1397). شناسایی کارکردهای مدیریت منابع انسانی از دیدگاه اسلام(قرآن، نهج‌البلاغه و روایات). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی قدیر، لنگرود.
  4. بامبرگر، پیتر، و مشولم، ایلان (1401). راهبرد منابع انسانی(تدوین، اجرا، آثار). ترجمه علی پارسائیان و سیدمحمد اعرابی. چاپ پنجم، تهران: دفتر پژوهش‏های فرهنگی.
  5. بهادری، آتنا (1398). تحلیل مضمون عهدنامه امیرالمومنین علیj با مالک اشتر. فصلنامه پژوهشنامه نهج‏البلاغه، 7(28)، 57−
  6. حسینی، سیدحسین (1395). شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‏های مدیریت بر منابع انسانی از دیدگاه اسلام (قرآن، نهج‏البلاغه و روایات). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد نراق، دانشکده مدیریت.
  7. خسروی‏نیا، امید (1398). شناسایی سیاست‏های منابع انسانی دولت بر اساس اندیشه‏های امام علیj در نهج‏البلاغه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد، دانشکده علوم انسانی.
  8. خزائی، داود، افجه‏ای، سیدعلی اکبر، خاشعی، وحید، و فربهی، احمد (1398). الگوی نظری مدیریت جهادی با استفاده از سخنان امیرالمومنینj در نهج‏البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج‏البلاغه، 7(27)، 1−
  9. دانایی‏فرد، حسن و مظفری، زینب (1387). ارتقاء روایی و پایایی در پژوهش‏های کیفی مدیریتی: تأملی بر راهبرد‏های ممیزی پژوهشی. فصلنامه پژوهش‏های مدیریت منابع انسانی، 1(1)، 1−
  10. رنگریز، حسن (1401). مدیریت منابع انسانی. چاپ هفتم، تهران: دانشگاه خوارزمی.
  11. سرمد، زهره، بازرگان، عباس، و حجازی، الهه (1401). روش‏های تحقیق در علوم رفتاری. چاپ سی و چهارم، تهران: آگاه.
  12. سیدرضی (1396). نهج البلاغه، مترجم: محمدتقی جعفری. تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
  13. سلطانی، محمدرضا و خانی، علی (1395). استخراج معیارهای ارزیابی عملکرد دستگاه‎های فرهنگی مبتنی بر انتظارات و مطالبات مقام معظم رهبری. فصلنامه مدیریت اسلامی. 24(2)، 105−
  14. عابدی‌جعفری، حسن، تسلیمی، محمدسعید، فقیهی، ابوالحسن، و شیخ‌زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‏های کیفی. دوفصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، 5(2)، 151−
  15. فتحی، فاطمه (1401). بازپردازی سیستم مدیریت منابع انسانی بر پایه اخلاق حق مدار(نهج‌البلاغه، غررالحکم و دررالکلم). رساله دکتری، دانشگاه یزد، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری.
  16. کعبی، عباس (1391). بایسته‏های حکمرانی. تهران: انتشارات مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‏ریزی.
  17. King, N. & C. Horrocks (2010). Interviews in Qualitative Research, London: Sage.
  18. Sinkovics, R. R. (2008). Enhancing the Trustworthiness of Qualitative Research in International Business, MIR, 48(6), 689-714.
  19. Stirling, J. (2001). Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research, Qualitative Research,1(3), 385-405.
  20. Storey, J., Wright, Ulrich, D., Wright, P. M. (2019). Strategic Human Resource Management: A Research Overview.State of the Art in Business Research, London: Routledge.
  21. Twining, J (2000). A Naturalistic Journey into the Collaborator: In Search of Understanding for Prospective Participants, Denton: Texas Woman’s University.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 183
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 119