تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 289 |
تعداد مقالات | 2,172 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,607,697 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,230,797 |
واکاوی اصلاح رفتارهای انحرافی در سازمان براساس آموزههای نهجالبلاغه | ||
فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت | ||
دوره 11، شماره 20، فروردین 1403، صفحه 125-152 اصل مقاله (1.34 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2024.10113.1380 | ||
نویسنده | ||
حسین گرجی پور* | ||
دکتری مدیریت دولتی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
چکیده | ||
مقدمه و اهداف: هراندازه رفتار کارکنان با هنجارها و ارزشهای موردنظر سازمان هماهنگ باشد، امکان دستیابی به عملکرد بهتر سازمان فراهم میشود، و در مقابل، بروز رفتارهای غیراخلاقی و نامتناسب با فرهنگ سازمان، پدیده «انحراف رفتاری کارکنان» را معرفی میکند که اثرگذاری منفی آن در دستیابی به هدفها، سازمان را به واکنش در برابر چنین رفتارهایی مجبور میکند. تشویق به رفتارهای اخلاقی و پرهیز از رفتارهای ناسازگار با اخلاق در سازمانها، راهبرد مهمی در مدیریت منابع انسانی و افزایش بهرهوری سازمانی است تاجاییکه سیاستهای اصلاح رفتار و اعمال ناسازگار با اخلاق در سازمان، ابزارهای مؤثری برای تحقق اهداف اخلاقی و جلوگیری از بروزمسائلی همچون فساد و تعارض منافع بوده است واهتمام پیوسته به آنها، در ایجاد فرهنگ مثبت سازمانی و یک مزیت رقابتی برای سازمان، نقش مهمی داشته است. با وجود تأکید و اهمیت بر رفتار اخلاقی، همواره احتمال بروز رفتارهای انحرافی و غیراخلاقی افراد در سازمانها وجود دارد؛ زیرا به اعتقاد برخی از پژوهشگران، بیشتر انسانها قادر به انجام رفتارهای عمیق غیراخلاقی هستند و پتانسیل افراد و سازمانها در رفتار غیراخلاقی بیحدوحصر است. بر این اساس نوع و شیوه مواجهه با رفتارهای انحرافی، میتواند این سؤال را طرح کند که برای اصلاح یا پیشگیری از رفتارهای انحرافی کارکنان، از چه اصول و قواعدی باید استفاده نمود که پاسخ به آن، میتواند متأثر از دو رویکرد مدیریت مبتنی بر دین و مدیریت فارغ از آموزههای دینی باشد که هدف پژوهش حاضر، واکاوی اصول اصلاح یا مقابله با رفتار انحرافی کارکنان، با تأکید رویکرد مدیریت مبتنی بر دین است. روش پژوهش در پژوهش حاضر که از نظر هدف، کاربردی و از منظر ماهیت، اکتشافی و ازنظر رویکرد ازجمله پژوهشهای کیفی است، از روش تحلیل مضمون بهعنوان یکی از متداولترین روشهای پژوهش کیفی، برای استخراج و تحلیل دادهها استفاده شده است. در گام نخست، با مطالعه نهج البلاغه کدهای توصیفی مرتبط با هدف پژوهش شناسایی شدند و بر مبنای تشخیص فردی و تبادلنظر با برخی از خبرگان آشنا به متون نهجالبلاغه، مضمونهای پیدا یا پنهان موجود در کدهای توصیفی شناسایی و معرفی شدند. در گام بعدی؛ براساس قرابت و شباهت معنایی و کاربردی، مضمونهای پایه اکتشافی در قالب طبقهها و دستههای جداگانه طبقهبندی شدند و برای هر طبقه، مضمون سازماندهنده مشخص گردید. سپس مضامین سازمان دهنده شناسایی شده، بر پایه مضمونی فراگیر دسته بندی و عنوان گذاری شدند. برای تأیید دقت علمی دادهها و تحلیلهای پژوهش حاضر، مفهوم «قابلیت اعتماد» ازطریق دو راهبرد بازبینی در زمان کدگذاری و تأیید نظر خبرگان مرتبط با پژوهش موردنظر قرار گرفت؛ بهطوریکه کدهای توصیفی اولیه و مضامین پایه و مضامین سازماندهنده استخراج شده، در اختیار دو نفر از خبرگان آشنا به متون نهجالبلاغه و مفاهیم سازمانی قرار گرفت و ضمن تعامل پیوسته و رفت و برگشتی پژوهشگر با خبرگان، سرانجام مفاهیم مرتبط با موضوع شناسایی و مشخص شدند که پاسخگوی سؤال پژوهش بودند. یافته های پژوهش: در پژوهش حاضر، بهمنظور تفسیر عمیقتر و درک دقیقتر مفاهیم موجود در نهجالبلاغه نسبت به اصلاح یا همان «اصلاح رفتاری»، سخنان امیر مؤمنان امام علی علیه السلام در خطبهها و نامهها و حکمتهای نهجالبلاغه مطالعه و تحلیل شود تا برای مقابله یا اصلاح رفتارهای انحرافی در محیط کار، اصول و قواعد «اصلاح رفتاری در سازمان» واکاوی شوند. با تحلیل استقرایی دادههای پژوهش مشخص شد که مواجهه با رفتارهای انحرافی در دو مرحله پیش از بروز رفتار انحرافی، و پس از نمایانشدن رفتار انحرافی قابلطرح است. یافتهها نشان میدهد در مرحله پیش از بروز رفتار انحرافی، سازمانها نیازمند رعایت اصولی تحت عنوان «اصول اولیه و پیشگیرانه» میباشند که این اصول شامل گسترش فرهنگ تقبیح خطا در سازمان، تدوین و ابلاغ قانون برخورد با خاطی، نظارت و ارزیابی مستمر بر رفتار افراد، آموزش و یاددهی مهارتهای رفتار اخلاقی و پسندیده به کارکنان، و رعایت شایستهسالاری در جذب و بهکارگیری افراد است. در مرحله نمایانشدن رفتار انحرافی کارکنان، سازمان بهمنظور اصلاح رفتار انحرافی نیازمند توجه و رعایت اصول دیگری تحت عنوان «اصول ثانویه و اجرایی» است که این اصول شامل آمادگی پذیرش برای اعلام خطا ازسوی خاطی، تساهل اخلاقی بهجا در برخورد با فرد خاطی، رازداری و عدمافشای خطای افراد در نزد دیگران، رعایت عدالت در برخورد با خاطی، پاکدامنی مجازاتکننده خاطی از رفتار انحرافی است. بحث و نتیجه گیری اصلاح و بازداشتن افراد از ارتکاب به رفتارهای انحرافی، از هدفهای مهم و دغدغههای اساسی مدیران در سازمانهاست؛ زیرا بروز رفتار انحرافی، خسارتهایی را به فرد و سازمان تحمیل میکند. باوجوداین، در این پژوهش تلاش شد تا با فرض این موضوع که انسان ممکن است دست به رفتار غیراخلاقی و انحرافی بزند، اصول و قواعد برخورد با رفتار انحرافی معرفی شود. نتیجه پژوهش نشان میدهد که سازمانها میتوانند بهمنظور اصلاح رفتارهای انحرافی، به دو مرحله پیش و پس از وقوع رفتار انحرافی توجهی ویژه داشته باشد. از نتایج مهم پژوهش حاضر آن است که، گام نخست، در اصلاح رفتار انحرافی کارکنان، تمرکز بر پیشگیری و ممانعت از بروز چنین رفتارهایی است که یافتههای استخراجشده در پژوهش حاضر، اصولی تحت عنوان اصول اولیه و پیشگیرانه را معرفی میکند. همچنین با فرض رعایت همه جوانب و اقدامات لازم برای پیشگیری، احتمال بروز خطا و کجرفتاری از کارکنان در محیطهای اداری و سازمانی وجود دارد و با پذیرش چنین فرضی، نوع برخورد با فرد خاطی و شیوههای رفتاری سازمان برای اصلاح انحرافات رفتاری بسیار حائز اهمیت میشود که نتیجه پژوهش حاضر بیان داشت در این مرحله بایستی بر اصولی به نام اصول ثانویه و اجرایی تمرکز شود تا برای اصلاح رفتار انحرافی بهوقوعپیوسته در چارچوب آموزههای دینی با فرد خاطی برخورد و مقدمات جبران و اصلاح رفتار انحرافی را فراهم گردد. | ||
کلیدواژهها | ||
کارکنان سازمان؛ رفتارهای انحرافی؛ اصلاح رفتار؛ نهجالبلاغه؛ مدیریت اسلامی | ||
مراجع | ||
Singh, P., Twalo, T. (2015). Effects of poorly implemented performance management systems on the job behavior and performance of employees, International Business and Economics Research Journal, 14(1), 79-94. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 176 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 97 |