پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات8
تعداد شماره‌ها291
تعداد مقالات2,189
تعداد مشاهده مقاله4,699,054
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,302,276
میرزاخان, ندا, امین خندقی, مقصود. (1403). برنامه درسی معنوی از منظر دوآین هیوبنر: از چرخش موضوعی تا تکثرگرایی. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 19(49), 85-107. doi: 10.30471/edu.2024.9380.2767
ندا میرزاخان; مقصود امین خندقی. "برنامه درسی معنوی از منظر دوآین هیوبنر: از چرخش موضوعی تا تکثرگرایی". جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 19, 49, 1403, 85-107. doi: 10.30471/edu.2024.9380.2767
میرزاخان, ندا, امین خندقی, مقصود. (1403). 'برنامه درسی معنوی از منظر دوآین هیوبنر: از چرخش موضوعی تا تکثرگرایی', جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 19(49), pp. 85-107. doi: 10.30471/edu.2024.9380.2767
میرزاخان, ندا, امین خندقی, مقصود. برنامه درسی معنوی از منظر دوآین هیوبنر: از چرخش موضوعی تا تکثرگرایی. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 1403; 19(49): 85-107. doi: 10.30471/edu.2024.9380.2767

برنامه درسی معنوی از منظر دوآین هیوبنر: از چرخش موضوعی تا تکثرگرایی

فصلنامه علمی تربیت اسلامی
دوره 19، شماره 49، مهر 1403، صفحه 85-107    اصل مقاله (1.68 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/edu.2024.9380.2767
نویسندگان
ندا میرزاخان1؛ مقصود امین خندقی* 2
1دانشجوی دکترا، گروه مطالعات برنامه درسی و آموزش. دانشگاه فردوسی مشهد. ایران
2دانشیار، گروه مطالعات برنامه درسی و آموزش، دانشگاه فردوسی مشهد.
چکیده
مقدمه و اهداف: دوآین هیوبنر صاحب­نظر معاصر و برجسته رشته مطالعات برنامه ­درسی به طور عام و برنامه ­درسی معنوی به طور خاص است که به لرزه انداختن بر مبانی رشته برنامه درسی شناخته می‌شود. شخصیتی که صاحب­نظرانی مانند پاینار او را اسوه قلمداد کرده و از درک وی بدون رشد و توسعه حوزه مطالعاتی برنامه درسی ناامیدند. پژوهش حاضر با هدف آشنایی با هیوبنر و آرای وی در خصوص برنامه درسی معنوی است؛ به­عبارتی این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال­ها است که ماهیت معنویت هیوبنر چگونه است؟ تربیت معنوی از نگاه وی چه ویژگی­هایی دارد؟ و مولفه­های برنامه درسی معنوی در نظریه هیوبنر دارای چه خصوصیاتی هستند؟
روش: این پژوهش از حیث روش، تحلیلی − استنتاجی از نوع تحلیل منطقی فرارونده است. در این نوع تحلیل که مناسب فعالیت­هایی از نوع استعلایی است با ویژگی­هایی چون کلیت و ضرورت ملازم است؛ چرا که از شرط­های لازم تحقق یافتن چیزی سخن به میان می­آورد. این روش دارای دو مرحله توصیف و تعیین شرط لازم است. در مرحله نخست پدیده­ای توصیف می­شود و در مرحله دوم با این سوال روبه­رو که شرط یا شروط لازم برای وجود چنین توصیفی چه می­باشد و به‌عبارتی نقطه آغاز چه بوده است؟ به­عبارت­دیگر، در روند این پژوهش، در مرحله ابتدا ویژگی­های برنامه درسی معنوی در نگاه هیوبنر توصیف، و در مرحله بعد، شرط لازم برای این پدیده یا همان برنامه درسی معنوی وی، که ماهیت تربیت معنوی از نگاه هیوبنر است تشریح و در مرحله انتهایی، شرط لازم دوم یعنی شرط لازم برای چنین ماهیتی برای تریبت­معنوی که همان نوع نگاه هیوبنر به معنویت است، استنتاج می­گردد.
یافته‌ها: هیوبنر بعد از سال‌ها تلاش و پژوهش در حوزه سیاست، با درک اهمیت معنویت در برنامه درسی تغییر رویه داده و نظریه تعالی خود را در این باب ارائه می­کند. در واقع او در حیطه تخصصی خود چرخش موضوعی به سمت الهیات برنامه درسی دارد و باقی عمر پژوهشی خود را به تبیین این موضوع می­گذراند. معنویت از منظر او معنویتی پست‌مدرن است که حیطه وسیعی دارد و در انواعی از طبقه‌بندی‌های موجود از معنویت در یک طبقه واحد نمی‌گنجد. معنویت مدنظر وی هم دینی است و هم سکولار؛ هم سنتی است و هم انسان‌گرا و البته پست‌مدرن تأییدگرا را هم در خود جای داده است. او معناباوری فارغ از شریعت است؛ و نگرش او را به معنویت می‌توان از نوع تکثرگرایانه دانست. نگرشی که نتیجه آن را در مفهوم تربیت معنوی از منظر هیوبنر و به تبع آن مولفه­های برنامه درسی معنوی می‌توان مشاهده کرد. تربیت معنوی از منظر وی دارای ده ویژگی است. 1. مذهبی باشد. 2. به وظیفه منجر شود. 3. همراه با اهمیت دادن به خداوند. 4. همراه با احترام. 5. وسیله جذبه تعالی باشد.6. همراه با گشودگی. 7. از نوع شخصی، مشارکتی و بیرونی. 8. متوجه غریبه 9. درک ضرورت عشق. 10. درک حدود جهل و دانش. نوع نگاه به معنویت و تربیت معنوی از دید هیوبنر را نباید در بررسی مولفه های برنامه درسی معنوی نادیده گرفت؛ بلکه معنا و ویژگی‌های هر یک مرهون تفکر و باورهای هیوبنر از معنویت بوده و در تمام نظریه تعالی و برنامه درسی معنوی از منظر وی ریشه دوانده است. او چشم­اندازهای آموزشی را اهدافی با آزادی بسیار در مسیری مشخص می­داند. محتوا را غریبه، ارزشیابی را نقادانه و معلم را همسفری عاشق قلمداد می­کند.
نتیجه‌گیری: نظریات برنامه درسی هیوبنر و نوع پیوندشان با معنویت می­تواند در صورت­بندی و بهره­برداری ما ازمعنویت­ اسلامی در حوزه تعلیم و تربیت راهنما و کمک­کننده باشد؛ اما مراد ما از طرح این مسئله الزاماً بهره‌برداری عملی نیست، بلکه تبیین این نکته است که دریچه نظری جدیدی که هیوبنر نسبت به برنامه درسی گشوده است می‌تواند بستری مناسب برای گفتگو و ورود به بحث دانش برنامه درسی باشد. میراثی که هیوبنر از خود به جای گذاشته است بازکننده راه و مسیر نگاه الهیاتی به برنامه درسی و آن اصلاح بنیادینی می‌باشد که مدنظر متخصصان این حوزه در کشور است. هیوبنر بعد از صرف نیمی از عمر پژوهشی خود، به طور جرات­ورزانه حیطه تخصصی خود که بحث سیاست برنامه درسی بود را رها کرد و به الهیات برنامه درسی روی آورد؛ این امر نشان از اهمیت این موضوع دارد. همچنین باید به نوع مواجهه­ای که با این نوع نظریات می شود توجه کرد. به طور معمول این نظریات یا به طور مقتبسانه قبول و مورد سجده اهل تخصص قرار می‌گیرند و یا بدون تاملی بر آن­ها به طور تکفیری رد می­شوند؛ درحالی‌که باید توجه داشت که رد غیرمعقولانه و پذیرش غیرمسئولانه نظریات غربی کمکی در پیشرفت تعلیم و تربیت کشور نخواهد داشت. این پژوهش و پژوهش‌های مشابه می­تواند زمینه گفتگو را ایجاد کنند.
کلیدواژه‌ها
دوآین هیوبنر؛ برنامه درسی معنوی؛ نظریه تعالی؛ تکثرگرایی؛ معنویت
مراجع
  • نژاد، احمدرضا؛ یارمحمدیان، محمدحسین و عباس قلتاش (1394). برنامه درسی و تربیت معنوی. مرودشت: دانشگاه آزاد اسلامی.
  1. باغگلی، حسین (1392). مطالعه انتقادی «تربیت معنوی» در دنیای معاصر: مقایسه رویکردهای دینی و نوپدید در عرصه تربیت. پایان‌نامه دکتری. دانشکده علوم­تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
  2. باقری، خسرو؛ سجادیه، نرگس و طیبه توسلی (1399). رویکردها و روش­های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  3. جوادی­آملی، عبدالله (1399). انتظار بشر از دین. قم: نشر اسراء.
  4. حق‌پرست­لاتی، طیبه، نادری، عزت‌ا.. و مریم سیف­نراقی (1397). الگوی برنامه درسی معنوی در درس مطالعات اجتماعی به‌منظور توسعه سلامت­معنوی فراگیران. راهبردهای آموزش در علوم­پزشکی، دوره 11، شماره 3، 150−
  5. رحیمی، سیدمهدی، پاکمهر، نیره و علی‌اکبر سام­خانیانی (1394). تحلیل ظرفیت پدیدارشناسی رویکرد به خداوند در نوبه­الثانیه و الثالثه کشف‌الاسرار. پژوهش زبان و ادبیات­فارسی. شماره 38، 1−
  6. شاکرنژاد، احمد (1394). مفهوم‌شناسی معنویت در عصر پست مدرن. رساله برای دریافت درجه دکتری رشته کلام گرایش فلسفه دین و مسائل جدید کلامی. دانشگاه قم: قم.
  7. صفامنش، نرگس (1397). چالش‌های پیش روی برنامه درسی معنوی براساس مدل تایلر و امکان‌سنجی اجرای آن در دوره ابتدایی. پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد، رشته علوم­تربیتی گرایش برنامه‌ریزی­درسی. دانشگاه پیام­نور: مرکز مشهد.
  8. عمید، حسن (1373). فرهنگ فارسی عمید. ج4. تهران: امیرکبیر.
  9. فتحی­واجارگاه، کوروش (1395). برنامه درسی به‌سوی هویت‌های جدید شرحی بر نظریات معاصر برنامه درسی. تهران: نشر آییژ.
  10. قادری، مصطفی (1392). دوآین هیوبنر. مشاهیر برنامه درسی. دانشنامه برنامه درسی.
  11. مارش، کالین و ویلیس، جرج (1398). مبانی نظری و عملی برنامه‌ریزی درسی. ترجمه: سید احمد مدنی. تهران: انتشارات سمت.
  12. مرادی، مسعود، سیدکلان، میرمحمد و لیلا عیاری (1393). طراحی الگوی برنامه درسی معنوی در راستای تربیت زمینه‌ساز؛ راهبردها و راهکارهای اجرایی. پژوهش‌های مهدوی. سال سوم، شماره 9، 117−
  13. مهرمحمدی، محمود و مقصود امین‌خندقی (1387). مقایسه ایدئولوژی‌های برنامه درسی آیزنر با میلر: نگاهی دیگر. مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی. دوره دهم، شماره 1، 27−
  14. یارمحمدیان، محمدحسین، فروغی ابری، احمدعلی، میرشاه جعفری، ابراهیم و احمدرضا اوجی­نژاد (1391). بررسی تطبیقی رویکردهای تربیت معنوی با توجه به مؤلفه‌های برنامه درسی در چند کشور جهان. رهیافتی نو در مدیریت­آموزشی. شماره 9، 83−
  15. Bradley, Jaqui & King Kauanui, Sandra (2003). Comparing spirituality on three southern California college campuses. Journal of Organizational Change Management, 448-463.
  16. Brown, Douglas (2009). Foucault and the Lure of the Transcendent: Curriculum Knowledge, Schooling, and the Public World. In: Challenges Bequeathed ,143-160. Brill Sense.
  17. Buber, Martin (1958). I and Thou. Simon and Schuster.‏
  18. Connelly, Michael,Fang He, Ming & Phillion, JoAnn (2008). The Sage Handbook of Curriculum and Instruction, Sage Publication.
  19. Dalton, Jon & Eberhardt, David & Bracken, Jillian & Echols, Keith (2006). Inward journeys: Forms and patterns of college student spirituality. Journal of College and Character, 7(8), 1-22.
  20. Huebner, Dwayne (1962). knowledge and the curriculum. The lure of the transcendent: Collected essays by Dwayne E. Huebner, 44-65.
  21. Huebner, Dwayne (1966). facilitating change as the responsibility of the supervisor. The lure of the transcendent: Collected essays by Dwayne E. Huebner, 118-130.
  22. Huebner, Dwayne (1975). Poetry and power: The politics of curricular development. Curriculum theorizing: The reconceptualists, 231-240.
  23. Huebner, Dwayne (1985a). Religious metaphors in the language of education. Religious Education, 80(3), 460–472.
  24. Huebner, Dwayne (1985b). Spirituality and knowing. Learning and teaching the ways of knowing, 159–173.
  25. Huebner, Dwayne (1987). Religious education: Practicing the presence of God. The lure of the transcendent: Collected essays by Dwayne E. Huebner, 388-395.
  26. Huebner, Dwayne (1991). Educational Activity and Prophetic Criticism. The lure of the transcendent: Collected essays by Dwayne E. Huebner, 396-400.
  27. Huebner, Dwayne (1993). Education and spirituality. The lure of the transcendent: Collected essays by Dwayne E. Huebner,401-416.
  28. Huebner, Dwayne (1999). The Lure of the Transcendent: Collected Essays by Dwayne E. Huebner. Psychology Press, Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
  29. Kyser, Joseph (2020). An intellectual biography of Dwayne E. Huebner: biography, curriculum history, and understanding curriculum as theological, Doctoral dissertation, University of British Columbia.
  30. Tillich, Paul (1954). Love, power, and justice: Ontological analyses and ethical applications. Oxford University Press, USA.‏
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 324
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 172