کاظمی, حجت, سلیمی مفرد, مصطفی. (1402). اندیشه و عمل اقتصادی میرمصطفی عالی‌نسب. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 20(40), 63-88. doi: 10.30471/iee.2024.9724.2371
حجت کاظمی; مصطفی سلیمی مفرد. "اندیشه و عمل اقتصادی میرمصطفی عالی‌نسب". جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 20, 40, 1402, 63-88. doi: 10.30471/iee.2024.9724.2371
کاظمی, حجت, سلیمی مفرد, مصطفی. (1402). 'اندیشه و عمل اقتصادی میرمصطفی عالی‌نسب', جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 20(40), pp. 63-88. doi: 10.30471/iee.2024.9724.2371
کاظمی, حجت, سلیمی مفرد, مصطفی. اندیشه و عمل اقتصادی میرمصطفی عالی‌نسب. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 1402; 20(40): 63-88. doi: 10.30471/iee.2024.9724.2371
1استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2کارشناسی ارشد، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
میرمصطفی عالی‌نسب از چهره‌های تأثیرگذار بر روندهای اقتصادی ایران در سال‌های پس از انقلاب اسلامی بوده است. با توجه به نقش برجسته عالی‌نسب این مقاله در پی پاسخ به سه سؤال اصلی است: 1. اندیشه‌ها و عمل اقتصادی عالی‌نسب تحت‌‌تأثیر چه جریان‌های فکری شکل گرفته است؟ 2. مضامین اصلی جاری در اندیشه و عمل اقتصادی وی چه بوده است؟ 3. چه ارزیابی‌ای از میراث فکری و علمی عالی‌نسب می‌توان داشت؟ با توجه به اینکه هیچ اثر مکتوب یا غیرمکتوبی از عالی‌نسب باقی نمانده است، در مقاله حاضر تلاش شده است تا با استفاده از منابع دست اول موجود و مصاحبه با ده تن از چهره‌های نزدیک به ایشان به سه سؤال موردنظر پاسخ داده شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد آراء و عقاید اقتصادی عالی‌نسب از سه آبشخور فکری اصلی یعنی اندیشه اسلامی، مکتب تاریخی آلمان و اقتصاد سوسیالیستی تأثیر پذیرفته است. مضامین اصلی قابل‌استخراج از میراث فکری و عملی وی نیز شامل مواردی چون نگرش اخلاقی به اقتصاد، باور به دخالت گسترده دولت، مخالفت با سرمایه‌داری تجاری، خصوصی‌سازی و سرمایه خارجی، ملی‌گرایی اقتصادی، حمایت‌گرایی اقتصادی و ضرورت ترویج تولید داخلی، باور به تقدم عدالت بر دیگر ابعاد توسعه، حفظ ارزش پول ملی و مخالفت با مصرف‌گرایی می‌باشد. مقاله بر این نکته تأکید می‌کند که با وجود عناصر یک جهت‌گیری نسبتاً مشخص در عرصه سیاست‌های اقتصادی، عالی‌نسب را نمی‌توان واجد یک اندیشه اقتصادی نظام‌مند دانست. در حوزه برونداد نیز با وجود کسب دستاوردهای مهمی چون حفظ ثبات اقتصادی نسبی در شرایط جنگ و تحریم، تأمین حداقل‌های معیشتی و پشتیبانی از جبهه‌ها، برآیند سیاست‌هایی که عالی‌نسب در تنظیم و اجرای آنها ایفای نقش کرده است، ازلحاظ شاخص‌های کلان اقتصادی موفقیت‌آمیز نبوده است.
احمدی امویی، بهمن (1382)، اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی، تهران: گام نو.
بانک مرکزی، گزارش اقتصادی و ترازنامه بانک مرکزی ایران، سری زمانی 1352−
بهداد، سهراب، و نعمانی، فرهاد (1393)، طبقه و کار در ایران، ترجمه محمود متحد، چاپ دوم، تهران: انتشارات آگاه.
تفضّلی، فریدون (1394)، تاریخ عقاید اقتصادی (از افلاطون تا دورۀ معاصر)، چاپ چهاردهم، تهران: نشر نی.
چانگ، ها جون (1392)، اقتصاد سیاسی سیاست صنعتی، ترجمه اصلان قودجانی، خراسان رضوی: انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی.
حسنی، مجتبی و کجوری، جواد (1397)، اقتصاد مقاومتی و دفاع مقدس، تهران: انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق. (
حکیمی، محمدرضا (1380)، الحیاه، ترجمه: احمد آرام، جلد سوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
رضاقلی (والا)، رضا (1398)، اگر نورث ایرانی بود، تهران: نشر نهادگرا.
ژید، شارل، و ریست، شارل (1395)، تاریخ عقاید اقتصادی، ترجمه کریم سنجابی، جلد دوم، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سالواتوره، دومینیک (1399)، تجارت بین‌الملل، ترجمه حمیدرضا ارباب، جلد اول، چاپ دهم، تهران: نشر نی.
شریعتی، علی (1390)، جهت‌گیری طبقاتی اسلام، جلد دهم، چاپ هشتم، تهران: انتشارات قلم.
شیرین‌کام، فریدون و ایمان فرجام‌نیا (1390)، پیشگامان رشد، تهران: انتشارات اندیکا.
صدر، محمدباقر (بدون تاریخ نشر)، اقتصاد ما؛ بررسی‌هایی درباره مکتب اقتصادی اسلام، ترجمه: محمدکاظم موسوی، جلد اول، قم: انتشارات بی‌تا.
صدرا، محمد (1398)، روحانیت و اندیشه‌های چپ در ایران معاصر، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
طالقانی، سیدمحمود (1344)، اسلام و مالکیت، تهران: شرکت سهامی انتشار.
عظیمی (آرانی)، حسین (1387)، مدارهای توسعه‌نیافتگی در اقتصاد ایران، چاپ هشتم، تهران: نشر نی.
عظیمی، میکائیل (1398)، میر نامیرا (زمانه و کارنامه استاد میرمصطفی عالی‌نسب)، چاپ سوم، تهران: نشر نهادگرا.
قسیمی، محمدرضا (1396)، شاهد جنگ و اقتصاد، چاپ اول، تهران: انتشارات دنیای اقتصاد.
کاظمی، حجت (1394)، «از شکست بازار تا شکست دولت (مناقشه بازارگرایان و دولت‌گرایان در دولت مدرن)»، پژوهش سیاست نظری، 18، ص117−
کوهستانی‌نژاد، مسعود (1379)، حزب ایران: مجموعه‌ای از اسناد و بیانیه‌ها (1332−1323)، چاپ اول، تهران: نشر شیرازه.
لیست، فردریک (1372)، نظام ملی اقتصاد سیاسی، ترجمه ناصر معتمدی، تهران: مرکز نشر فرهنگ اسلامی.
لیست، فردریک (1378)، اقتصاد ملی و اقتصاد جهانی، ترجمه ناصر معتمدی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، چاپ اول، جلد سوم، جلسه پنجاه سوم، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
مطهری، مرتضی (1380)، نظری به نظام اقتصادی اسلام، چاپ دهم، تهران: انتشارات صدرا.
مؤمنی، فرشاد (1399)، پرچمدار اقتصاد ملی (درباره زنده‌یاد میرمصطفی عالی‌نسب)، تهران: نشر نهادگرا.
مؤمنی، فرشاد و بهرام نقش تبریزی (1394)، اقتصاد ایران در دوران دولت ملی، تهران: نشر نهادگرا.
