پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات8
تعداد شماره‌ها291
تعداد مقالات2,178
تعداد مشاهده مقاله4,665,844
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,275,675
دهقانی, محمود. (1401). بررسی امکان‎ تکوّن دانش اقتصاد در پارادایم اسلامی. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 19(37), 235-264. doi: 10.30471/iee.2023.9052.2290
محمود دهقانی. "بررسی امکان‎ تکوّن دانش اقتصاد در پارادایم اسلامی". جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 19, 37, 1401, 235-264. doi: 10.30471/iee.2023.9052.2290
دهقانی, محمود. (1401). 'بررسی امکان‎ تکوّن دانش اقتصاد در پارادایم اسلامی', جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 19(37), pp. 235-264. doi: 10.30471/iee.2023.9052.2290
دهقانی, محمود. بررسی امکان‎ تکوّن دانش اقتصاد در پارادایم اسلامی. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 1401; 19(37): 235-264. doi: 10.30471/iee.2023.9052.2290

بررسی امکان‎ تکوّن دانش اقتصاد در پارادایم اسلامی

جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی
مقاله 9، دوره 19، شماره 37، فروردین 1401، صفحه 235-264    اصل مقاله (1.74 M)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/iee.2023.9052.2290
نویسنده
محمود دهقانی*
عضو هیأت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
چکیده
اعتبار بحث از نظام اقتصادی اسلام با چالش‎های نظری در دو سطح امکان تحقق و کیفیت تکّون مواجه است. در مقاله پیش‎رو، این دو چالش با استناد به مبانی اندیشه اسلامی مورد کاوش قرار گرفته و پاسخ داده شده است. اسلام و حاکمیت برانگیخته از آن، یک کل نظام‎مند بوده و شامل زیرنظام‎های متنوع از جمله نظام اقتصادی است و هنگام تحقیق درباره هر یک از اجزای اسلام، باید جزء مورد نظر را در درون آن کل مطالعه کرد. دراینجا این سؤال مطرح می‎شود که آیا این موضوع در مورد زیرنظام‎ها نیز صادق است؟ رویکردهای مطالعاتی مربوط به اقتصاد اسلامی چیست و چه وضعیتی را ترسیم می‎کند؟
به نظر نگارنده، اقتصاد اسلامی مجموعه‎ای از ایده‎ها در حوزه‎های متنوع است و برای اینکه به‎صورت چارچوب منسجم علمی درآید، لازم است با رویکردی جامع و نظام‎مند مورد توجه واقع شود؛ وگرنه رویکردهای تک بعدی− هرچند ارزشمند− نیل به مقصود را از دسترس خارج می‎کند. پیش از بررسی این موضوع، لازم است به این پرسش پرداخته شود که آیا اساساً اقتصاد اسلامی امکان تحقّق خارجی دارد؟ غالباً گفته می‎شود که اقتصاد علمی اثباتی است؛ ولی اسلام شامل آموزه‎های هنجاری می‎باشد؛ ازاین‎رو همان‎گونه‎که فیزیک با وصف اسلامی بی‎معناست، اقتصاد نیز چنین است. فرضیه ما این است که اقتصاد اسلامی کاملاً ممکن و شدنی است و با روشی نوین به اثبات آن خواهیم پرداخت؛ بنابراین متون علمی مرتبط با اقتصاد اسلامی می‎تواند شکل گرفته، به‎تدریج گزاره‎های این علم به محک آزمون درآید و سپس در مسیر اجرا قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
امکان‎سنجی؛ رویکرد جامع و نظام‎مند؛ علم اقتصاد اسلامی؛ رویکردهای مطالعاتی؛ اثباتی و هنجاری
مراجع
* قرآن مجید، ترجمه ایت‎الله مکارم شیرازی، دارالقران الکریم، چاپ سوم، 1376.

  1. آقانظری، حسن‎ (1389)، «روش‎شناسی تمایز اقتصاد اثباتی و هنجاری و بازنگری ان در راستای نظریه‎پردازی علم اقتصاد اسلامی»، مجله روش‎شناسی علوم انسانی، ش64−
  2. ابن‎شهیدثانی، حسن‎بن‎زین الدین (1376)، معالم الاصول، تصحیح علی محمدی، قم: انتشارات قدس.
  3. اقبالی، میثم و مونا خلیل‎زاده (1394)، «حقوق بین‎الملل به سمت اصالت فرد»، مطالعات علوم اجتماعی، ش1، ص147−
  4. ایروانی، جواد (1391)، آشنایی با اقتصاد اسلامی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
  5. بختیاری، صادق (1379)، «اقتصاد اثباتی، اقتصاد هنجاری و اقتصاد اسلامی»، فصلنامه نامه مفید، ش23، ص99−
  6. پالمر، م (1388)، مسائل اخلاقی، ترجمۀ ع. ر. ال‎بویه، تهران: سمت و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  7. تفضلی، فریدون (1375)، اقتصاد کلان، نظریه‎ها و سیاست‎های اقتصادی، تهران: نشر نی، چاپ نهم.
  8. توکلی، مجمدجواد (1397)، «تحلیل انتقادی دوگان اثباتی وهنجاری در اقتصاد (براساس اراء شهید صدر)»، مطالعات اقتصاد اسلامی، سال یازدهم، ش1، پیاپی 21، ص41−52.
  9. جداری‎عالی، محمد و سیدحسین میرمعزی (تابستان۱۳۹۱)، «مدل اسلامی اخلاق مصرف»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش46، ش8، ص11−
  10. جمعی از نویسندگان (1374)، مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و سمت.
  11. حجوی ثعالبی، محمدبن‎الحسن (۱۴۱۶ق)، الفکر السامی فی تاریخ الفقه الاسلامی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  12. حسنی، سیدحمیدرضا و هادی موسوی (1385)، جایگاه‎شناسی حکمت عملی در جستجوی علوم انسانی، چاپ اول، قم: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‎ها (سمت) و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  13. حسنی، سیدحمیدرضا؛ مهدی علی‎پور و سید محمدتقی موحّد ابطحی (1390)، علم دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  14. حقانی‎زنجانی، حسین (1374)، تحقیقی درباره انفال یا ثروت‎های عمومی، تهران: دانشگاه الزهراc.
  15. دادگر، یدالله (1378)، نگرشی بر اقتصاد اسلامی، چاپ اول، تهران: پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس.
  16. دادگر، یدالله (1389)، مؤلفه‎ها و ابعاد اساسی حقوق و اقتصاد، تهران: پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و نور علم.
  17. رجایی، سیدمحمدکاظم (۱۳۸۹)، «تقاضای سازگار با مبانی و ارزش‎های اسلامی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش۴۰، ص32−
  18. رضایی، محسن و رفیع حسنی‎مقدم (۱۳۹۱)، «بررسی و بهینه‎سازی رفتار مصرف‎کننده در اقتصاد اسلامی با استفاده از تکنیک برنامه‎ریزی پویا»، فصلنامه پژوهش‎های اقتصادی ایران، ش۵۱، ص 71−
  19. رفیعی آتانی، عطاالله (1390)، «بازخوانی مجدد ماهیت اقتصاد اسلامی»، مجله معرفت اقتصادی، ش5، ص171−182
  20. زحیلی، وهبة (۲۰۱۷م)، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق: دار الفکر المعاصر.
  21. زرقا، محمد انس (1388)، «اسلامی کردن علم اقتصاد، مفهوم و روش»، فلسفه علم اقتصاد اسلامی، ترجمه و گردآوری سیدحسین میرمعزی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، ص87−
  22. سروش، عبدالکریم (1385)، «اسلام و علوم اجتماعی، نقدی بر دینی کردن علم»، علم دینی؛ دیدگاه‎ها و ملاحظات، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  23. سن، آمارتیا (1377)، اخلاق و اقتصاد، حسن فشارکی، چاپ اول، تهران: شیرازه.
  24. سوزنچی، حسین (1385)، «اصالت فرد، جامعه یا هردو، بررسی تطبیقی آرای استاد مطهری و استاد مصباح یزدی»، قبسات، ش42.
  25. صادقی‎پور، علی؛ سعید فراهانی‎فرد و رضا غلامی‎جمکرانی (۱۳۹۶)، «مدل مفهومی سرمایه‎گذاری پاک با تأکید بر راهبری شرکتی با رویکرد اسلامی»، نشریه تحقیقات مالی اسلامی، ش۱۳، ص201−
  26. صدر (۱۴۰۰)، اقتصاد ما، ترجمۀ سیدمحمدمهدی برهانی و ع اسپهبدی. چاپ سوم، قم: پژوهشگاه علمی تخصصی شهید (دارالصدر).
  27. صدر، سیدمحمدباقر (1375)، اقتصادنا، انتشارات شعبه خراسان دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  28. الصدر، محمدباقر (1968م)، اقتصادنا، الطبعه الثانیه، بیروت: دارالفکر.
  29. عاملی، شیخ حسن بن زین‎الدین (۱۳۷۴ق)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، چاپ اول، قم: دارالفکر.
  30. عزتی، مرتضی (۱۳۹۴)، اقتصاد خرد (۳) تحلیل رفتارهای اقتصادی در چارچوب اسلامی، تهران: سمت.
  31. قائمی‎نیا، علی‎اصغر (۱۳۹۰)، «اسیب‎شناسی اقتصاد اسلامی در حوزه نظر و عمل»، ماهنامه زمانه، ش۱۰۴، ص40−
  32. کرمی، محمدحسین و عسکر دیرباز (1390)، مباحثی در فلسفه اقتصاد (علم اقتصاد و ارزش‎ها، انسان اقتصادی)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  33. کلینی، ابوجعفر، محمدبن‎یعقوب (۱۴۲۹‎ ق)، الکافی، قم: دارالحدیث، چاپ اول.
  34. کیا الحسینی، سید ضیاءالدین (1386م)، بررسی اندیشه‎های اقتصادی شهید صدر، چاپ اول، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
  35. مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳ق)، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  36. محقق‎ثانی، علی‎بن‎حسین (۱۴۱۴ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج۱، قم: مؤسسه ال‎البیتc.
  37. مصباح یزدی (۱۳۸۸)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، چاپ ۶، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‎الملل.
  38. مطهری، مرتضی (۱۳۷۱م)، مجموعه آثار، ج۳، قم: انتشارات صدرا.
  39. مطهری، مرتضی (1378)، مجموعه آثار، ج15، تهران: صدرا.
  40. مک‎لاپ، فریتز (۱۳۸۱)، «اقتصاد اثباتی و دستوری»، ترجمه یدالله دادگر، مجله نامه مفید، ش۳۱، ص168−
  41. موحد ابطحی، محمدتقی (بهار1390)، سوره اندیشه، ش50، ص21−
  42. میرمعزی، سیدحسین (۱۳۸۱)، نظام اقتصادی اسلام، ساختار کلان، تهران: مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
  43. میرمعزی، سیدحسین (1386)، «روش فلسفه علم اقتصاد اسلامی»، مجله اقتصاد اسلامی، ش27، ص45−
  44. میرمعزی، سیدحسین (۱۳۹۵)، «اخلاق اسلامی و مذهب اقتصادی اسلام»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش۶۲، ص34−
  45. نویسندگان، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (1387)، مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‎ها (سمت)، ۱۳۹۳، و ویرایش 4.
  46. هادوی‎نیا، علی‎اصغر (1382)، انسان اقتصادی از دیدگاه اسلام، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  47. هاوسمن، دانیل‎ام (1391)، فلسفه اقتصاد، مروری بر ادبیات (جلد اول)، ترجمه سیدحسین رضوی‎پور، چاپ اول، تهران: دانشگاه امام صادقj.
  48. همایون کاتوزیان، محمدعلی (1374)، ایدئولوژی و روش در اقتصاد، مترجم: م. قائد، تهران: نشر مرکز.
  49. یوسفی، احمدعلی (۱۳۷۹)، ماهیت و ساختار اقتصاد اسلامی، تهران: موسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.
  50. یوسفی، احمدعلی (بهار۱۳۸۲)، «تاثیر مبانی فلسفی بر نظام اقتصادی اسلام از دیدگاه امام علیj»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش۹، ص15−
  51. یوئنگرت، اندرو ام (۱۳۸۶)، «تمایز اثباتی −هنجاری در علم اقتصاد و تقدم تاریخی ان بر تمایز واقعیت−ارزش»، ترجمه علی نعمتی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش۲۶، ص149−
  52. Samuelson, P. A. (1965), Foundations of Economic Analysis, New York.
  53. Zarqa, Mouhammad anas, (1985), Methodology of Islamic Economics –in Monzer Kahf, ed, Lessons in Islamic Economics, Forthcoming,irti,jeddah.1st part, 2edvol. syrian University press.
  54. Bendjilali, Boualem &; Farid B. Taher (1990), "A Zero Efficiency Loss Monopolist: An Islamic Perspective", The American Journal of Islamic Social Sciences, 7(1), pp102−
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 593
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 565