تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 291 |
تعداد مقالات | 2,181 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,680,962 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,287,129 |
تبیین ویژگیهای سرشتی روان انسان در قرآن | ||
مطالعات اسلام و روانشناسی | ||
دوره 16، شماره 30، فروردین 1401، صفحه 71-88 اصل مقاله (594.61 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/psy.2022.8287.1943 | ||
نویسندگان | ||
رضا پیامی* 1؛ حجت الله فراهانی2 | ||
1طلبه سطح سه مشاوره اسلامی مؤسسه عالم آلمحمد | ||
2استادیار گروه روانشناسی دانشگاه تربیت مدرس | ||
چکیده | ||
هدف این پژوهش تبیین ویژگیهای سرشتی روان انسان در قرآن است. این پژوهش به این پرسش میپردازد که قرآن چه مواردی را بهعنوان ویژگیهای سرشتی روان انسان معرفی میکند. روش به کار رفته در این پژوهش تحلیل مضمون بود که براساس آن نخست مفاهیم، سپس زیرمقولات و پس از آن مقولات مربوطه از قرآن گردآوری شد؛ بدینترتیب مشخص شد که نه میتوان انسان را یکسره منفی تحلیل کرد و نه محدودیتهای او را نادیده گرفت، بلکه انسان متشکل از سه زوج مقولۀ «خداگرایی فطری−شُحّ»، «دارای بهترین روان ممکن−بیثباتی شناختی، هیجانی و رفتاری» و «استعداد کمال−سوءاستفاده از خرد» است که به ترتیب «کمالطلبی دوسویه»، «صیانت نفس» و «خرد و اختیار برآمده از آن» تبیینگر رابطه این زوج مقولههای امتیازی−محدودیتی میباشند. با توجه به آنکه «بیثباتی شناختی، هیجانی و رفتاری» بیشترین تکرار را در میان مقولات دارد، توجه ویژه به این محدودیت انسانی لازم به نظر میرسد. | ||
کلیدواژهها | ||
روانشناسی اسلامی؛ روانشناسی قرآنبنیان؛ انسانشناسی قرآنی؛ تحلیل مضمون | ||
مراجع | ||
قرآن کریم، ترجمه علی مشکینی (۱۳۸۹)، تهران: مرکز طبع و نشر قرآن کریم. * قرآن مبین، ترجمه حسین انصاریان (1391)، تهران: مؤسسۀ فرهنگی هنری المقربون. 1. ابن بابویه، محمد بن على (1362)، الخصال، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه. 2. ابن بابویه، محمد بن على (۱۴۱۳ق)، من لایحضره الفقیه، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه. 3. ابن بابویه، محمد بنعلى (۱۳۸۵)، علل الشرائع، قم: داوری. 4. ابوالمعالی، خدیجه (1400)، پژوهش کیفی از نظریه تا عمل، تهران: نشرعلم. 5. اژهای، جواد (۱۳۸۵)، «انسانِ قرآن از دیدگاه فردی و اجتماعی»، روانشناسی و علوم تربیتی، س36، ش۳ و ۴، ص۱−۲۳. 6. اصفهانی خالقی، آتنا (۱۳۹۴)، «بررسی شخصیت و ویژگیهای شخصیت سالم از دیدگاه اسلام»، دومین همایش علمی پژوهشی علوم تربیتی و روانشناسی آسیبهای اجتماعی و فرهنگی ایران. 7. آذربایجانی، مسعود (1375)، «انسان کامل (مطلوب) از دیدگاه اسلام و روانشناسی»، روششناسی علوم انسانی، حوزه و دانشگاه، ش9، ص6−21. 8. بدری گرگری، رحیم؛ امید ابراهیمی و دلآرام محمدی (تابستان ۱۳۹۵)، «بررسی ابعاد و آثار کرامت انسان از دیدگاه امام رضاj و مکاتب روانشناسی»، فصلنامۀ علمی−پژوهشی فرهنگ رضوی، س7، ش۲، ص۱۰۱−۱۳۵. 9. برک، لورا (۱۳۹۹)، روانشناسی رشد، به نقل از یحیی سیدمحمدی، تهران: ارسباران. 10. برنجکار، رضا (1393)، انسانشناسی اسلامی، قم: دفتر نشر معارف. 11. پیامی، رضا (۱۴۰۰)، سنن مبین برای زندگی بشر نوین: شرح سورۀ مبارکۀ نساء، تهران: نشر نارنگی. 12. چالمرز، آلن اف (۱۳۹۴)، چیستی علم: در آمدی بر مکاتب علمشناسی فلسفی، ترجمه سعید زیباکلام، چ15، تهران: انتشارات سمت. 13. حاج ابوالقاسم دولابی، محمد (۱۳۹۷)، فراعصری بودن قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 14. خسروپناه، عبدالحسین و رضا میرزایی (13۸۹)، «چیستی انسانشناسی»، انسانپژوهی دینی، س7، ش۲۴، پاییز و زمستان، ص۳۵−۵۶. 15. خمینی، روحالله (۱۳۸۸)، شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. 16. رجبی، محمود (۱۳۹۵)، «انسان سالم و شخصیت سالم از دیدگاه قرآن»، همایش ملی سلامت از دیدگاه قرآن کریم، دوره ۲. 17. ساپینگتون، اندرو (۱۳۹۹)، بهداشت روانی، ترجمه حمیدرضا حسینشاهی برواتی، چ14، تهران: نشر روان. 18. سالاریفر، محمدرضا؛ مسعود آذربایجانی؛ سیدمهدی موسوی اصل؛ اکبر عباسی و محمد کاویانی (۱۳۹۸)،روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، چ7، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 19. السون، متیو. هرگنهان، بی آر. (۱۳۹۹)، مقدمهای بر نظریههای یادگیری، ترجمه علیاکبر سیف، چ36، تهران: نشر دوران. 20. شجاعی، محمدصادق (۱۳۹۹)، «روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی: مبانی نظری و مراحل اجرا»، مطالعات اسلام و روانشناسی، س14، ش27، پاییز و زمستان، ص۴۱−۷۳. 21. شجاعی، محمدصادق (1395)، «ساختار شخصیت بر اساس منابع اسلامی در چارچوب رویکرد صفات»، فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی، ش۲، بهار، ص۱۰۵−۱۴۲. 22. شولتز، دوان پی. شولتز، سیدنی الن (۱۳۹۶)، تاریخ روانشناسی نوین، ترجمه علیاکبر سیف؛ حسن شریفی؛ حسن پاشا؛ خدیجه علیآبادی و جعفر نجفیزند، چ19، تهران: نشر دوران. 23. صالحی، اکبر و زهرا مهرابیان (1387)، «بررسی انسانشناسی اسلامی و انسانشناسی وجودگرا و مقایسه آنها»، تربیت اسلامی، دوره۳، ش۷، ص۱۳۹−۱۶۰. 24. طباطبایى، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزه علمیه. 25. علایی رحمانی، فاطمه؛ خضر پاکنیت و فهیمه غلامینژاد (1397)، «بررسی تطبیقی ساختار شخصیت و ابعاد آن از دیدگاه قرآن کریم و روانشناسی»، دوفصلنامه علمی−ترویجی مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث، ش10، بهار و تابستان، ص۱۳۹−۱۶۰. 26. علوینژاد، سیدحیدر (۱۳۷۷)، «انسان سالم از دیدگاه قرآن»، پژوهشهای قرآنی، ش۱۵ و ۱۶ (ویژهنامه انسانشناسی)، ص172−207. 27. فرانکل، ویکتور (۱۳۹۹)، انسان در جستجوی معنا، ترجمه فروزنده دولتیاری، چ4، تهران: نیکفرجام. 28. فقیهی، علینقی (۱۳۹۸)، «ویژگیهای زیربنایی روانشناختی فطری انسانی برای تربیت مطلوب در دوره نوجوانی؛ با تأکید بر دیدگاه اسلامی»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، دوره ۷، ش۱۷، زمستان، ص75−100. 29. قائدی، محمدرضا و علیرضا گلشنی (۱۳۹۵)، «روش تحلیل محتوا، از کمیگرایی تا کیفیگرایی»، روشها و مدلهای روانشناختی، ش۲۳، بهار، ص۵۷−۸2. 30. قمى، على بن ابراهیم (۱۴۰۴ق)، تفسیر القمی، تصحیح طیب موسوی جزائری، چ3، قم: دارالکتاب. 31. قنبرپور، زهرا؛ مهناز علیزاده بنیسی و فاطمه سادات نجمالهدی (1394)، «تحلیل موضوعی شخصیت سالم از منظر قرآن و مقایسه آن با دیدگاههای روانشناسی»، کنفرانس بینالمللی رویکردهای نوین در علوم انسانی. 32. کاویانی، محمد (۱۳۹۵)، روانشناسی در قرآن؛ مفاهیم و آموزهها، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 33. کلینی، محمدبنیعقوب (۱۴۰۷ق)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه. 34. مجلسى، محمد باقر بن محمدتقى (1403 ق)، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، چ2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 35. محمدى ریشهری، محمد (۱۳۸۷)، انسانشناسى از منظر قرآن و حدیث، ترجمه حمیدرضا شیخى، قم: دارالحدیث. 36. مرعشی، سیدعلی (۱۴۰۰)، درسنامه روانشناسی اسلامی، اهواز: معتبر. 37. مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۹۳)، انسانشناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. 38. مصطفوى، حسن (۱۳۶۰)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. 39. مطهری، مرتضی (۱۳۹۰)، انسان در قرآن، تهران: صدرا. 40. مطهری، مرتضی (۱۳۹۲)، انسانشناسی قرآن، تهران: صدرا. 41. نجاتی، محمد عثمان (1367)، قرآن و روانشناسی، ترجمه عباس عرب، مشهد: آستان قدس رضوی. 42. یالوم، اروین (۱۳۹۹)، رواندرمانی اگزیستانسیال، ترجمه سپیده حبیب، چ14، تهران: نشر نی. 43. Hsieh, Hsiu−fang, Shannon, Sarah E. (2005), "Three Approaches to Qualitative Content Analysis", Qual Health Res, vol. 15: 1277−1288.
44. Mariette Bengtsson (2016), "How to plan and perform a qualitative study using content analysis", NursingPlus Open, vol. 2: 8−14
45. Popper, k. (1963), "Conjectures and refutations", New York: Basic Books.
46. Rescorla, R. A. (1988), "Pavlovian conditioning: It's not what to think. American psychologist", 43. 151−160.
47. Yan Zhang. Barbara M. Wildemuth,(2005), "Qualitative Analysis of Content", Human Brain Mapping 30 (7): 2197−2206. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,037 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 634 |