تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 289 |
تعداد مقالات | 2,172 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,607,309 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,230,320 |
تحلیل فقهی ماهیت هزینههای پول در قراردادهای بالادستی نفت و گاز ایران | ||
جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی | ||
مقاله 12، دوره 18، شماره 35، فروردین 1400، صفحه 311-334 اصل مقاله (359.16 K) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/iee.2021.7454.2062 | ||
نویسندگان | ||
حسین میثمی* 1؛ سجاد رجبی2؛ رضا رنجبران3 | ||
1پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی | ||
2دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق، تهران، ایران | ||
3دانشگاه امام صادق ع | ||
چکیده | ||
صنعت نفت در کشورهای دارای ذخایر، نیاز به جذب سرمایهگذاری بالا و استفاده از فناوریهای نوین و پیشرفته دارد که این مسئله معمولاً با قراردادهای بالادستی تأمین میشود. باوجوداین، یکی از مسائل مهم در استفاده از این قراردادها در اقتصاد کشور، انطباق مفاد آنها با ضوابط فقه امامیه است. پرسش اصلی تحقیق آن است که شبهات مهم فقهی در بحث هزینه پول در قراردادهای بالادستی نفت و گاز (شامل بیع متقابل و IPC) و راهکارهای شرعی حل این شبهات کدام است؟ یافتههای تحقیق که به روش توصیفی و تحلیل محتوا به دست آمده نشان میدهد قراردادهای بالادستی حوزه نفت و گاز را میتوان در راستای فعالیتی حقیقی و مفید برای کشور یعنی توسعه بخش نفت و گاز در نظر گرفت که یکی از زیرساختهای توسعه اقتصادی کشور محسوب میشود. براساساین، میتوان کلیت قراردادهای بالادستی نفت و گاز را در ذیل اصل فقهی و حقوقی «صحت و لزوم» قراردادها پذیرفت؛ البته لازم است وجود شبهاتی مانند ربا یا غرر در رابطه با مفاد آنها بررسی شود. در این رابطه مسئله «هزینه پول» در این قراردادها میتواند با شبهه ربای قرضی مواجه باشد و لازم است راهکارهای شرعی جایگزین در این زمینه استفاده شود. مازاد مرتبط با تأخیر تأدیه دین نیز اگر بهصورت شرط ضمن عقد در قرارداد ذکر شود، براساس نظر بسیاری از فقها و شورای نگهبان، قابلیت پذیرش دارد. سرانجام، با توجه به اینکه نرخ هزینه پول در قراردادهای بالادستی معمولاً بهصورت شناور (لایبور بهعلاوه عددی ثابت) تعیین میشود، شبهه غرر در رابطه با این قراردادها مطرح میشود. باوجوداین، میتوان با استفاده از راهکار فقهی «تخفیف» این چالش را برطرف نمود؛ یعنی کارفرما و پیمانکار از ابتدا در رابطه با حداکثر نرخ احتمالی هزینه پول توافق میکنند و پیمانکار در قالب شرط ضمن عقد میپذیرد که در عمل براساس فرمول «لایبور بهعلاوه عدد ثابت» به کارفرما تخفیف دهد. در این شرایط به دلیل آنکه نرخ هزینه پول از ابتدا برای طرفین مشخص است، لذا شبهه غرر از این معاملات برطرف میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
هزینه پول؛ قراردادهای بالادستی؛ نفت و گاز؛ فقه اسلامی؛ ایران | ||
مراجع | ||
1. آهنگران، محمد و فرشته ملاکریمی (۱۳۸۹)، «بررسی فقهی و حقوقی وجه التزام بانکی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ۴۰، ص76−99. 2. اسدی مهماندوستی، الهه؛ فاطمه بزازان و میرحسین موسوی (1395)، «عدم حتمیت میزان ذخایر اثبات شده نفت و رشد اقتصادی ایران»، مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 19 (5)، ص131−153. 3. انصاری، مرتضی (۱۴۰۶ق)، کتاب المکاسب، جلد 6، قم: مجمع الفکر الاسلامی. 4. امامیمیبدی، علی و احمد هادی (1396)، «ارزیابی نظام مالی قراردادهای نفتی بیع متقابل و قراردادهای جدید نفتی ایران با استفاده از روش TOPSIS»، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، 55، ص69−106. 5. امانی، مسعود (1389)، حقوق قراردادهای بینالمللی نفت، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقj. 6. ایرانپور، فرهاد (1387)، «انواع قراردادهای نفتی: تحول قراردادهای نفتی از قراردادهای معاوضی بهسوی قراردادهای مشارکتی»، مطالعات حقوق خصوصی، 2 (38)، ص25−38. 7. ایزدیفرد، علیاکبر و حسین کاویار (1389)، «تأملی فقهی حقوقی در قرارداد بیع متقابل»، پژوهشنامه بازرگانی، ۵۴، ص29−45. 8. برامکییزدی، حجتالله و داوود منظور (1395)، «بررسی و تحلیل فقهی قراردادهای توسعه میدانهای نفت و گاز»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، 16 (62)، ص139−165. 9. حاتمی، علی و اسماعیل کریمیان (۱۳۹۳)، حقوق سرمایهگذاری خارجی در پرتو قانون و قراردادهای سرمایهگذاری، تهران: انتشارات تیسا. 10. رحیمی، فتحالله و شافع، میرشهبیز (1394)، «قرارداد بینالمللی نفتی بیع متقابل و موقعیت آن در رویارویی با عقود اسلامی»، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 2 (1)، ص29−56. 11. شیروی، عبدالحسین (1395)، حقوق نفت و گاز، تهران: بنیاد حقوقی میزان. 12. شیریجیان، محمد (1395)، تحلیل مقایسهای سرمایهگذاری و تولید بهینه نفت در قراردادهای بیع متقابل و مشارکت در تولید مبتنی بر مبانی فقهی و روشهای بهینهسازی، رساله دکتری، دانشگاه امام صادقj. 13. صابری، محمدرضا (1386)، «مطالعه تطبیقی ماهیت حقوقی قراردادهای بیع متقابل و جایگاه قانونی آن»، فصلنامه حقوقی بینالمللی، ۳۷، 111−141. 14. صاحبهنر، حامد؛ محمدرضا لطفعلیپور، محمود هوشمند و مهدی فیضی (1396)، «مقایسه تطبیقی رژیم مالی قراردادهای جدید نفتی ایران (IPC) و قراردادهای مشارکت در تولید (PSC): مطالعه موردی میدان آزادگان جنوبی»، فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد، 12 (4)، ص87−118. 15. عسگری، محمدمهدی و محمد شیریجیان (1397)، «تحلیل ماهیت قراردادهای بیع متقابل حوزه بالادستی صنعت نفت و گاز از منظر فقه امامیه»، مطالعات اقتصاد اسلامی، 20 (10)، ص25−47. 16. قانون اصلاح قانون نفت مصوب 1390، سایت مرکز پژوهشهای مجلس. 17. قانون نفت مصوب 1353، سایت مرکز پژوهشهای مجلس. 18. کهنهوشنژاد، روحالله (1396)، طراحی شکل جدید قراردادهای نفتی ایران در جهت ارتقای کارکردهای اقتصادی قراردادها در چهارچوب الزامات حقوقی و فقهی، تهران: دانشگاه امام صادقj. 19. منظور، داود، آقامهدوی، اصغر و روحالله کهنهوشنژاد (1397)، «تحلیل ماهیت قراردادهای بالادستی صنعت نفت از منظر فقه امامیه»، مطالعات اقتصاد اسلامی، 20 (10)، 93−115. 20. موسوی خمینی، روحالله (۱۴۲۱ق)، کتاب البیع، جلد اول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیe. 21. موسویان، سیدعباس و حسین میثمی (۱۳۹۶)، بانکداری اسلامی (۲): بانکداری مرکزی اسلامی و سیاستگذاری پولی و ارزی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی. 22. موسویان، سیدعباس و حسین میثمی (۱۳۹۷)، بانکداری اسلامی (۱): مبانی نظری−تجارب عملی، ویرایش 6، تهران: پژوهشکدهٔ پولی و بانکی. 23. موسویان، سیدعباس و حسین میثمی (۱۳۹۶)، بانکداری اسلامی (۲): بانکداری مرکزی اسلامی و سیاست گذاری پولی و ارزی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی. 24. موسویان، سیدعباس (۱۳۷۶)، «بهره بانکی همان رباست: نقدی بر مقاله تفاوت ربا و بهره»، فصلنامه نقد و نظر، ۱۳، ص3−34. 25. موسویان، سیدعباس (۱۳۹۲)، معاملات بانکی از منظر مراجع تقلید، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی. 26. ندرى، کامران و اسدالله فرزینوش (1381)، «ربا، بهره قراردادی و بهره طبیعی (نقد مفهوم بهره در نظریات اقتصادی متفکرین مسلمان)»، تحقیقات اقتصادی, 37(1)، ص149−185. 27. نظرپور، محمدنقی؛ محمدرضا یوسفی شیخرباط و میمنت ابراهیمی (۱۳۹۰)، «بررسی شاخصهای ممنوعیت غرر در عملکرد بانکداری بدون ربا در ایران»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ۴۳، ص25−51. 28. Blake, A. and Mark, C. (2006), “Comparing petroleum fiscal regimes under oil price uncertainty”, Resources Policy, 31 (2), pp. 95−105. 29. Deutsche Bank (2013), Oil & Gas for Beginners, In Germany: Deutsche Bank. 30. Leroy, A. (2018), Production Availability and Reliability: Use in the Oil and Gas industry, London: Wiley−ISTE Publication. 31. Oxford Dictionary (2018), Oxford English dictionary, In Simpson, JA & Weiner, London: Oxford University Press. 32. Speight, J. (2019), Shale Oil and Gas Production Processes, London: Gulf Professional Publication.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,125 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 780 |