تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 291 |
تعداد مقالات | 2,189 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,699,072 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,302,298 |
تبیین روش معناشناسی واژگان تربیتی کلیدی قرآن: معناشناسی موردی مفهوم «تربیت» | ||
فصلنامه علمی تربیت اسلامی | ||
دوره 16، شماره 38، دی 1400، صفحه 127-151 اصل مقاله (610.06 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/edu.2021.7637.2428 | ||
نویسنده | ||
علی فتحی* | ||
استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه | ||
چکیده | ||
معناشناسی واژگانی قرآنی، در واقع، مطالعه تحلیلی در باب واژهها و مفاهیم کلیدی قرآن است که طی فرایندی ضابطهمند به شناخت معنای اساسی و نسبی و تحلیل مؤلفههایی معنایی کلمه مورد نظر در نظام معنایی قرآن پرداخته، و ضمن شناسایی دقیق پیوندهای معنایی و تحلیل روابط درونی و پیرامونی آنها شبکۀ معنایی آن را ترسیم میکند. هدف این مقاله، تبیین شیوۀ استخراج حوزۀ معنایی مفاهیم و واژگان کلیدی تربیتی قرآن است. برای رسیدن به این هدف، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است.روایی استنباط و استخراج معنای واژگان قرآن، بر پایه اصول و قواعد عقلایی در تفسیر قرآن مبتنی است. بر اساس یافتههای این پژوهش، روش ایزوتسو و روشهای معناشناسی واژگانی ساختگرا به تنهایی در تحلیل واژگان کلیدی قرآن و تبیین جهانبینی آن کفایت نمیکند. از اینرو، با استفاده از تلفیق روشهای معناشناسی واژگانی و روش استنباطی واژهشناسی سنتی و تطبیق آن بر مفهوم تربیت، به این نتیجه رسیده است که واژۀ «تربیت»، با سازۀ اصلی فزونی، رشد و علو با واژۀ «تزکیه»، پیوند معنایی وثیقی دارد. اما واژۀ «ربّ» با هستۀ معنایی مالکیت همراه با تصرف و تدبیر، ارتباط معناشناختی مستقیمی با مفهوم اصطلاحی تربیت ندارد و ترجمۀ آن به مربّی (پروردگار) ترجمۀ تسامحی و در نهایت ترجمۀ به لازم معناست. البته بر اساس بینش توحید ربوبی، تدبیر همه امور همۀ موجودات از جمله تربیت انسان در اختیار خداوندگار جهانیان است.این مسئله اختصاصی به تربیت ندارد. بر این اساس، «تزکیه» در منظومۀ معنایی قرآن، با هستۀ معنایی فزونی، رشد، شکوفایی و آراستگی، کانون مفاهیم مهم تربیتی مانند تعلیم، تربیت، هدایت و رشد، تقوی و مانند آن است، و رستگاری انسان را تضمین میکند. | ||
کلیدواژهها | ||
حوزۀ معنایی؛ معناشناسی؛ واژگان تربیتی؛ تربیت؛ تزکیه؛ ربّ | ||
مراجع | ||
*قرآن مجید. 1. الصحیفة السجادیة، علىبنالحسینj (1376)، قم: نشر الهادى. 2. ابنسیده، علىبناسماعیل (1421)، المحکم و المحیط الأعظم، بیروت: دارالکتب العلمیة. 3. ابنطاووس، علىبنموسى (1409)، إقبال الأعمال، تهران: دارالکتب الإسلامیه. 4. ابنعاشور، محمدبنطاهر (1420ق)، التحریر والتنویر، بیروت، مؤسسۀالتاریخ. 5. ابنفارس، احمد،(1387)، ترتیب مقاییس اللغۀ، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 6. ابنهشام (بیتا)، السیرة النبویه، بیروت: دارالمعرفه. 7. ازهرى، محمدبناحمد (1421)، تهذیب اللغة، بیروت: داراحیاء التراث العربی. 8. ایزوتسو، توشیهیکو (1368)، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران: نشر فرهنگ اسلامی. 9. ایزوتسو، توشیهیکو (2007)، الله والانسان فی القرآن، ترجمه و تقدیم د. هلال محمد الجهاد، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه. 10. ایزوتسو، توشیهکو (1378)، مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن، ترجمه فریدون بدرهای، انتشارات قلم. 11. ایزوتسو، توشیهکو (1380)، مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ترجمه زهرا پورسینا، تهران: سروش. 12. باطنی، محمدرضا (1385)، نگاهی تازه به دستور زبان، تهران: آگه. 13. باقری، خسرو (1387ا)، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. 14. باقری، خسرو (1374)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: انتشارات مدرسه. 15. بغدادى، مفید، محمّدبنمحمد (1413)، المقنعة (للشیخ المفید)، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید. 16. پالمر، فرانک رابرت (1381)، نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمه کوروش صفوی، تهران: کتاب ماد. 17. تمیمى آمدى، عبد الواحد (1366ش)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم: دفتر تبلیغات. 18. جوهرى، اسماعیلبنحماد (1376ق)، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دارالعلم للملایین. 19. خوانینزاده، محمدعلی (1394)، «معناشناسی تاریخی واژه «ربّ»»، پژوهشهای زبانشناختی قرآن، ش8، ص77-120. 20. داودی، محمد (1396)، «جایگاه و نقش تزکیه در گفتمانهای تربیتی گفتمان سعادت، گفتمان سلامت، گفتمان ریاضت و گفتمان قرآنی»، تربیت اسلامی، ش4، ص41−66. 21. راغب اصفهانى، حسینبنمحمد (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم. 22. راغب اصفهانی، حسینبنمحمد (بىتا)، المفردات فى غریبالقرآن، بیروت: دارالمعرفه. 23. زمخشری، محمودبنعمر (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی. 24. زمخشرى، محمودبنعمر (1979)، أساس البلاغة، بیروت: دارصادر. 25. شیخ حرّ عاملى، محمد (1412)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت. 26. صدوق (ابن بابویه)، محمدبنعلى (1376ش)، الأمالی، تهران: کتابچى. 27. صفار، محمدبنحسن (1404)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّدn، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی. 28. صفوی، کوروش (1379)، درآمدی بر معناشناسی، تهران: سوره مهر. 29. طباطبایى، سیدمحمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات. 30. طبرسى، فضلبنحسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو. 31. طبرى آملى صغیر، محمدبنجریر (1413)، دلائل الإمامة، قم: بعثت. 32. طبرى، محمدبنجریر (1412)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة. 33. طوسى، محمدبنحسن (بیتا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 34. فراهیدى، خلیلبناحمد (1409)، کتاب العین، قم: نشر هجرت. 35. فیض کاشانى، محمدبنشاهمرتضى (1415)، تفسیر الصافی، تهران: مکتبة الصدر. 36. فیومى، احمدبنمحمد (1414)، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، قم: مؤسسه دارالهجره. 37. کریمی، عبدالعظیم (1394)، «تزکیه به مثابه تربیت سلبی در برابر تدسیه به مثابه تربیت ایجابی»، تربیت اسلامی، ش21، ص101−121. 38. کلینى، محمد بن یعقوب(1429)، الکافی، قم، دار الحدیث. 39. گیررتس، دیرک (1395)، نظریههای معناشناسی واژگانی، ترجمه کورش صفوی، تهران: انتشارات علمی. 40. مجلسى، محمدباقر (1403)، بحارالأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 41. مطهری، مرتضی (1378)، مجموعه آثار، تهران: صدرا. 42. معرفت، محمدهادى (1387)، التفسیر الأثری الجامع، قم: موسسه التمهید. 43. مغنیه، محمدجواد (1424)، التفسیر الکاشف، قم: دارالکتاب الإسلامی. 44. مفید، محمدبنمحمد (1413)، الفصول المختارة، قم: کنگره شیخ مفید. 45. مفید، محمدبنمحمد (1413ب)، الأمالی، قم: کنگره شیخ مفید. 46. همت بناری، علی (1397)، «بررسی دلالتهای تربیتی آیات تعلیم و تزکیه»، اسلام و پژوهشهای تربیتی، ش19، ص5−22. 47. Larson, Mildred L. (1984). Meaning−based translation: A guide to cross language equivalence. USA: University Press of America. 48. Lyons, john;(1996). Semantics; published by the press syndicate of the university Cambridge,New York. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,455 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,151 |