تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 289 |
تعداد مقالات | 2,172 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,607,317 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,230,323 |
بررسی احکام پول و دلالتهای آن بر طراحی نظام پولی | ||
جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی | ||
مقاله 3، دوره 18، شماره 35، فروردین 1400، صفحه 67-87 اصل مقاله (340.04 K) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/iee.2021.7030.1994 | ||
نویسنده | ||
عباس شفیعی نژاد* | ||
مدیر گروه فقه اقتصادی/مرکز فقهی ائمه اطهار | ||
چکیده | ||
گردش صحیح پول در اقتصاد موجب پویایی اقتصاد و رونق تولید و اشتغال میشود. برای گردش مناسب پول، تدوین نظام پولی مطلوب ضرورت دارد. نظام پولی مشتمل بر عناصر بازار پول و سازوکار گردش پول در اقتصاد است. بررسی و شناخت احکام پول، به طراحی ترتیبات مناسب پولی کمک میکند. سطح اول احکام یعنی مواردی که پول بهعنوان یک دارایی شخصی است، بررسی این احکام است: آیا پول بهعنوان دارایی متعلق خمس میشود؟ کنز (نگهداری) و تقاضای پول به انگیزه سفتهبازی چه حکمی دارد؟ آیا پول، متعلق زکات میشود؟ سطح دوم، بررسی حکم مبادلاتی است که موضوع آنها پول است مثل قرض پول چه حکمی دارد؟ خرید و فروش پول حکمش چیست؟ اجارۀ پول چه حکمی دارد؟ نتایج این تحقیق که با مشاهده فتاوا و تحلیل بهدست میآیند نشان میدهد که 1. پول متعلق خمس است؛ 2. در صورت صلاحدید حاکم اسلامی، پول میتواند متعلق زکات هم باشد؛ 3. کنزِ پول با دو شرط جایز است: اولاً واجبات آن اداء شده باشد و ثانیاً موجب اخلال به نظام اقتصادی نشود؛ 4. اجاره پول جایز نیست. با رویکرد مجموعی به احکام پول، دو اصل برای نظام پولی بهدست میآید: اولاً نگهداری پول و خارج کردن آن از مدار معاملات، مطلوب نیست و ثانیاً «پول نباید بازار مستقل (از بخش واقعی) داشته باشد». این دو اصل میتوانند دلالتهای مناسبی برای طراحی نظام پولی داشته باشد. دو مورد از دلالتهای مهم عبارتاند از: 1. توسعه استفاده از قرارداد تنزیل دین (که در آن ارتباط بخش واقعی با بخش پولی حفظ میشود) و 2. وضع مالیاتهای سنگین بر کنز و خارج کردن پول از مدار معاملات. | ||
کلیدواژهها | ||
پول؛ خمس؛ زکات؛ کنز پول؛ قرض پول؛ خرید و فروش پول؛ نظام پولی | ||
مراجع | ||
* قرآن کریم 1. احمدوند، معروفعلی (1382)، «مروری بر ماهیتشناسی پول و دیدگاه فقیهان»، ش36، ص74−147. 2. انصارى دزفولى، مرتضى بن محمد امین (شیخ انصاری) (1415ق)، المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات (ط−الحدیثة)، محقق/مصحح: گروه پژوهش در کنگره، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى. 3. انصارى دزفولى، مرتضى بن محمد امین (شیخ انصاری) (بیتا)، قاعدة لا ضرر و الید و الصحة و القرعة (فرائد الأصول)، قم: المکتبة الفقهیه. 4. بحرانی، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405ق)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، مصحح: محمدتقی ایروانی – سید عبدالرزاق مقرم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 5. بحرانی، محد سند (1428ق)، فقه المصارف و النقود، قم: انتشارات فدک. 6. جمعی از مؤلفان (بیتا)، مجله فقه اهلبیتb، قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهلبیتb. 7. توسلی، محمداسماعیل و محمد نصر اصفهانی (1399)، «بررسی فقهی جبران کاهش ارزش پول (با رویکرد مبنایی تحلیل ماهیت پول)»، مطالعات اقتصاد اسلامی، سال 12، ش2، ص201−232. 8. حائری، سیدکاظم حسینی (1423ق)، فقه العقود، قم: مجمع اندیشه اسلامی. 9. حائری، سیدکاظم (بیتا)، الفتاوى المنتخبة: مجموعة إجابات فی فقه العبادات و المعاملات، قم. 10. خویى، سیدابوالقاسم موسوى (1418ق)، موسوعة الإمام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئیe. 11. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (1374)، پول در اقتصاد اسلامی، تهران: سمت. 12. امینی، علیرضا و عباس سماواتی (1386)، «موضوعشناسی پول و جایگاه آن در احکام فقهی کاهش ارزش پول»، جستارهای اقتصادی، ش8، ص121-158. 13. شریفمرتضی، علیبنحسین موسوی (1387ق)، جمل العلم و العمل، عراق: نجف اشرف: مطبعه الآداب. 14. صدر، سیدمحمدباقر (شهید صدر) (1401ق)، البنک اللاربوی، چ7، لبنان، بیروت: دار التعارف للمطبوعات. 15. طباطبایى، سیدمحمدحسین (علامه طباطبایی) (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 16. طوسى، ابوجعفر، محمدبنحسن (شیخ طوسی) (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت: دارالکتاب العربی. 17. طوسى، محمدبنالحسن (شیخ طوسی) (1414ق)، الأمالی، محقق/مصحح: مؤسسة البعثة، قم: دار الثقافة. 18. طوسى، محمدبنالحسن (شیخ طوسی) (بیتا)، التبیان فی تفسیر القرآن، لبنان، بیروت: احیاء التراث العربی. 19. عاملی، سیدجوادبنمحمد حسینی (1419ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، مصحح: محمدباقر خالصی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 20. عاملى، حرّ، محمدبنحسن (شیخ حر عاملی) (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، محقق/مصحح: گروه پژوهش مؤسسه آلالبیتb، قم: مؤسسه آلالبیتb. 21. محققنیا، محمدجواد (1394)، درآمدی بر شاخصهای بانکداری اسلامی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe. 22. مدنی، سیما و علی عارفیمسکونی (1397)، «ماهیت پول و جبران کاهش ارزش آن در فقه امامیه و حقوق ایران»، فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، دوره 4، ش4، ص27−33. 23. مصطفوی، حسن (1426)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمه و النشر. 24. مغنیه، محمدجواد (1421ق)، فقه الإمام الصادقj، قم: مؤسسه انصاریان. 25. منتظری نجفآبادی، حسینعلی (1417ق)، نظام الحکم فی الاسلام، قم: نشر سرایی. 26. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (بی تا)، المکاسب−مصباح الفقاهه، مقرر: محمدعلی توحیدی، بیجا. 27. موسوی خمینی، سیدروح الله (امام خمینی) (1404ق)، زبدة الاحکام، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. 28. Faridi, F. (1997), “Zakah and Fiscal Policy”, in Economics of Zakah, Islamic Development Bank (IDB). 29. Kaldor, Nicholas (1957), “A Model of Economic Growth”, The Economic Journal, Vol. 67, No.268, pp. 591-624.
* قرآن کریم 1. احمدوند، معروفعلی (1382)، «مروری بر ماهیتشناسی پول و دیدگاه فقیهان»، ش36، ص74−147. 2. انصارى دزفولى، مرتضى بن محمد امین (شیخ انصاری) (1415ق)، المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات (ط−الحدیثة)، محقق/مصحح: گروه پژوهش در کنگره، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى. 3. انصارى دزفولى، مرتضى بن محمد امین (شیخ انصاری) (بیتا)، قاعدة لا ضرر و الید و الصحة و القرعة (فرائد الأصول)، قم: المکتبة الفقهیه. 4. بحرانی، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405ق)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، مصحح: محمدتقی ایروانی – سید عبدالرزاق مقرم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 5. بحرانی، محد سند (1428ق)، فقه المصارف و النقود، قم: انتشارات فدک. 6. جمعی از مؤلفان (بیتا)، مجله فقه اهلبیتb، قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهلبیتb. 7. توسلی، محمداسماعیل و محمد نصر اصفهانی (1399)، «بررسی فقهی جبران کاهش ارزش پول (با رویکرد مبنایی تحلیل ماهیت پول)»، مطالعات اقتصاد اسلامی، سال 12، ش2، ص201−232. 8. حائری، سیدکاظم حسینی (1423ق)، فقه العقود، قم: مجمع اندیشه اسلامی. 9. حائری، سیدکاظم (بیتا)، الفتاوى المنتخبة: مجموعة إجابات فی فقه العبادات و المعاملات، قم. 10. خویى، سیدابوالقاسم موسوى (1418ق)، موسوعة الإمام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئیe. 11. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (1374)، پول در اقتصاد اسلامی، تهران: سمت. 12. امینی، علیرضا و عباس سماواتی (1386)، «موضوعشناسی پول و جایگاه آن در احکام فقهی کاهش ارزش پول»، جستارهای اقتصادی، ش8، ص121-158. 13. شریفمرتضی، علیبنحسین موسوی (1387ق)، جمل العلم و العمل، عراق: نجف اشرف: مطبعه الآداب. 14. صدر، سیدمحمدباقر (شهید صدر) (1401ق)، البنک اللاربوی، چ7، لبنان، بیروت: دار التعارف للمطبوعات. 15. طباطبایى، سیدمحمدحسین (علامه طباطبایی) (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 16. طوسى، ابوجعفر، محمدبنحسن (شیخ طوسی) (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت: دارالکتاب العربی. 17. طوسى، محمدبنالحسن (شیخ طوسی) (1414ق)، الأمالی، محقق/مصحح: مؤسسة البعثة، قم: دار الثقافة. 18. طوسى، محمدبنالحسن (شیخ طوسی) (بیتا)، التبیان فی تفسیر القرآن، لبنان، بیروت: احیاء التراث العربی. 19. عاملی، سیدجوادبنمحمد حسینی (1419ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، مصحح: محمدباقر خالصی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 20. عاملى، حرّ، محمدبنحسن (شیخ حر عاملی) (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، محقق/مصحح: گروه پژوهش مؤسسه آلالبیتb، قم: مؤسسه آلالبیتb. 21. محققنیا، محمدجواد (1394)، درآمدی بر شاخصهای بانکداری اسلامی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe. 22. مدنی، سیما و علی عارفیمسکونی (1397)، «ماهیت پول و جبران کاهش ارزش آن در فقه امامیه و حقوق ایران»، فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، دوره 4، ش4، ص27−33. 23. مصطفوی، حسن (1426)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمه و النشر. 24. مغنیه، محمدجواد (1421ق)، فقه الإمام الصادقj، قم: مؤسسه انصاریان. 25. منتظری نجفآبادی، حسینعلی (1417ق)، نظام الحکم فی الاسلام، قم: نشر سرایی. 26. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (بی تا)، المکاسب−مصباح الفقاهه، مقرر: محمدعلی توحیدی، بیجا. 27. موسوی خمینی، سیدروح الله (امام خمینی) (1404ق)، زبدة الاحکام، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. 28. Faridi, F. (1997), “Zakah and Fiscal Policy”, in Economics of Zakah, Islamic Development Bank (IDB). 29. Kaldor, Nicholas (1957), “A Model of Economic Growth”, The Economic Journal, Vol. 67, No.268, pp. 591-624. 30. Zubair, H. (2002), “Comments on Poverty Elimination in an Islamic perspective: an applied general equilibrium approach”, in MunawarIqbal (Ed.), Islamic Economic Institutions and the Elimination of Poverty, The Islamic Foundation, Leicester. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,437 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 749 |