تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 289 |
تعداد مقالات | 2,172 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,607,613 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,230,681 |
مؤلّفههای ارتباطات همسایگی در زندگی شهری با رویکرد اسلامی | ||
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی | ||
مقاله 2، دوره 12، شماره 24، مهر 1399، صفحه 27-54 اصل مقاله (522.64 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/soci.2020.6286.1481 | ||
نویسنده | ||
علی ملکوتی نیا* | ||
دانشگاه قرآن و حدیث | ||
چکیده | ||
ارتباط بین انسانها اساس نظام اجتماعی و پایۀ پیشرفت جامعه است. این امر امروزه به دلیل مسائلی همچون؛ تغییرات گسترده در زیست شهری، زندگی تحمیلی در مجتمعهای آپارتمانی، تقلید از الگوهای غربی در مدیریت شهری، و گسترش خُرده فرهنگهای اجتماعی، با آسیبهای متعددی مواجه شده است. پیشگیری و رفع اینگونه آسیبها نیازمند به طراحی و ترویج الگوی ارتباطات مطلوب اجتماعی، بهویژه در ساحت همسایگی با دیگران است. پژوهش حاضر در این راستا با بهرهگیری از روش تحلیل محتوای کیفی متعارف کوشیده است مؤلفههای ارتباطات همسایگی را از منابع اسلامی استخراج و تبیین نماید. بدین ترتیب که آیهها و احادیث مرتبط با موضوع به روش ترکیبی (لغتکاوی و معناکاوی) در سه مرحله (رمزگذاری، طبقهبندی و انتزاع مضمون) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند که دستاورد آن، برداشت 420 مفهوم بود. سپس مفاهیم به دست آمده با بررسی بیشتر به زیرطبقات شانزدهگانه تقلیل یافتند و سپس در قالب پنج طبقه (مؤلفه) از جمله: «بیآزاری»، «تابآوری (فعّال)»، «مسئولیتپذیری (اجتماعی)»، «مهرورزی» و «خیررسانی» دستهبندی گردیدند. سرانجام پس از فراوانیسنجیِ مؤلفهها و شاخصهای به دست آمده در این تحقیق، برای ارتباطات همسایگان در زندگی شهری، دو الگوی عملی در قالبهای «پیوستاری» و «چندبُعدی» پیشنهاد گردید. | ||
کلیدواژهها | ||
آپارتماننشینی؛ اخلاق همسایگی؛ الگوی ارتباطات همسایگی؛ زندگی شهری؛ مؤلفهها و شاخصها | ||
مراجع | ||
قرآنکریم، ترجمۀ مرحوم آیتالله علی فیض مشکینی. 1. ابنشعبه حَرّانی (1404ق)، تحفالعقول، تحقیق: علیاکبر غفاری، قم: دفتر نشر اسلامی جامعه مدرسین. 2. ابنمبارک، عبدالله بن المبارک الحنظلى المروزى (1415ق)، الزهد، بیروت: دارالکتب العلمیه. 3. ابنهمام، محمّد بن همام الإسکافى (1404ق)، التمحیص، تحقیق: مدرسة الإمام المهدىّ، قم: مدرسة الامام المهدى. 4. ایمان، محمدتقی و محمودرضا نوشادی (پاییز و زمستان1390)، «تحلیل محتوای کیفی»، در: فصلنامۀ پژوهش، س3، ش2، ص15−44. 5. جوادی آملی، عبدالله (1388)، تسنیم، تفسیر قرآن کریم، قم: اسراء. 6. جوکار، علیقلی؛ مجید کاشانی و حسین فکر آزاد (زمستان 1397)، «مطالعۀ جامعهشناختی پیامدهای فرهنگی زندگی آپارتماننشینی در ایران؛ مورد مطالعه: کلانشهر تهران»، در: فصلنامۀ مطالعات علوم اجتماعی ایران، س15، ش59، ص132−154. 7. حُرّ عاملی، محمد بن حسن (1414ق)، وسائلالشیعه، تحقیق: مؤسسۀ آلالبیت، قم: مؤسسه آلالبیتb. 8. حسینینیا، نرگس و حمیدرضا حاتمی (بهار1398)، «پیشبینی کیفیت زندگی بر مبنای بهزیستی روانشناختی و تابآوری در بازنشستگان»، در: فصلنامۀ دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، س20، ش75، ص81−91. 9. خبرگزاری ایسنا: سردار امیری (جانشین پلیس راهور ناجا): «مراکز تجاری باید به خارج از شهر بروند»، در تاریخ: 14/7/1395، کد خبر: 95071409274. 10. خبرگزاری ایسنا: ناصر فکوهی (استاد دانشگاه تهران): «کلانشهرهای غیرقابل زندگی»، در تاریخ: 8/11/1396، کد خبر: 96110804079. 11. دهخدا، علیاکبر (1385)، لغتنامۀ دهخدا، به کوشش غلامرضا ستوده و دیگران، تهران: دانشگاه تهران. 12. دیلمی، حسن بن محمد (1412ق)، إرشاد القلوب إلى الصواب (2 جلدی)، چاپ اول، قم: الشریف الرضی. 13. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1374)، مفردات الفاظ القرآن (4 جلدی)، ترجمه و تحقیق: غلامرضا خسروی حسینی، تهران: مرتضوی. 14. الرضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهجالبلاغه (للصبحی صالح)، چاپ اول، قم: هجرت. 15. سامانی، سیامک؛ بهرام جوکار و نرگس صحراگرد (پاییز1386)، «تابآوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی»، در: مجلۀ روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، س13، ش3، ص290−295. 16. سبحانینژاد، مهدی و هاشم فردانش (بهار 1379)، «مسئولیتپذیری اجتماعی در برنامۀ درسی کنونی دورۀ ابتدایی ایران»، در: فصلنامۀ مدرّس، دورۀ 4، ش1، ص95−114. 17. شوتس ایشل، رینر (1391)، مبانی جامعهشناسی ارتباطات، ترجمۀ کرامتالله راسخ، چاپ اول، تهران: نی. 18. شیبانی، على بن أبىالکرم محمّد شیبانى (ابنالأثیر الجَزَرى) (1418ق)، اُسدالغابة، بیروت: دارالمعرفه. 19. شیبانی، محمد بن حنبل بن هلال (1414ق)، مُسند ابنحنبل (المسند)، تحقیق: عبدالله محمد الدرویش، بیروت: دارالفکر. 20. صابری، امیر (1392)، «آسیبشناسی سبک زندگی آپارتماننشینی در تهران»، در: مجموعۀ مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، ش286، ص61−80.
22. ـــــــــــــ (1403ق)، الخصال، تحقیق: علىاکبر غفّارى، قم: جامعه مدرسین. 23. ـــــــــــــ (1413ق)، کتاب من لا یحضره الفقیه، محقق/ مصحح: علیاکبر غفارى، قم: جامعه مدرسین. 24. طوسی، محمد بن حسن (1414ق)، الأمالی، چاپ اول، قم: دارالثقافة. 25. عادل مهربان، مرضیه (زمستان 1394)، مروری بر تحلیل محتوای کیفی و کاربرد آن در پژوهش، ویراستار: مهری دوستی ایرانی، اصفهان: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان اصفهان. 26. فخرایی، سیروس (زمستان 1391)، «پیامدهای اجتماعی آپارتماننشینی: مطالعۀ موردی شهر مراغه»، در: فصلنامۀ مطالعات علوم اجتماعی ایران، س9، ش35، ص107−128. 27. فرانکِنا، ویلیام کِی (بهار 1383)، فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، چاپ دوم، قم: کتاب طه. 28. قُرطُبی، محمّد بن أحمد الأنصارى (1405ق)، تفسیر القرطبىّ (الجامع لأحکام القرآن)، تحقیق: محمّد عبدالرحمان المرعشلى، بیروت: دارإحیاءالتراث العربى. 29. کامران، فریدون؛ سیداحمد حسینی و خدیجه ذبیحینیا (زمستان 1388)، «بررسی مشکلات فرهنگی−اجتماعی زندگی آپارتمانی شهر جدید پردیس»، در: فصلنامۀ پژوهش اجتماعی، ش5، ص21−40. 30. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافى، محقق/ مصحح: علىاکبر غفاری و محمد آخوندى، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه. 31. کوفی اهوازی، حسین بن سعید (1402ق)، الزهد، 1 جلد، چاپ دوم، قم: المطبعة العلمیه. 32. لیثی، على بن محمّد (1376ش)، عیونالحکم و المواعظ، تحقیق: حسین الحسنى البیرجندى، قم: دار الحدیث. 33. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 34. مجلسی، محمدتقی (1429ق)، روضةالمتّقین، قم: دارالکتاب الإسلامى. 35. محسنیان راد، مهدی (1391)، ارتباطات انسانی، چاپ اول، تهران: سمت. 36. محمدی، اکبر؛ کسری آشوری و محمد بشیر رباطی (بهار 1396)، «تبیین و ارزیابی مؤلفههای تابآوری نهادی و اجتماعی در سکونتگاههای خودانگیختۀ شهری؛ مطالعۀ موردی: ناحیۀ منفصل شهری نایسر شهر سنندج»، در: فصلنامۀ مطالعات شهری، ش22، ص75−88. 37. مطهری، مرتضی (1382)، یادداشتها، ج4، چاپ دوم، تهران، صدرا. 38. معین، محمد (1385)، فرهنگ فارسی (مجموعه یک جلدی)، چاپ دوم، تهران: راه رشد. 39. ملکوتینیا، علی (1396)، درآمدی بر اخلاق همسایگی براساس آموزههای اسلامی، چاپ اول، قم: دارالحدیث. 40. ـــــــــــــ (1398)، «طراحی و تبیین الگوی ارتباطات همسایگی در زندگی شهری براساس آموزههای اسلامی با تأکید بر احادیث علوی» [رسالۀ دکتری]، قم: دانشگاه قرآن و حدیث. 41. المنذری، زکىالدین عبدالعظیم بن عبدالقواى (1408ق)، الترغیب و الترهیب، تحقیق: مصطفى محمّد عمارۀ، بیروت: دارالفکر. 42. نوابخش، مهرداد و مریم رفیعیپور (1387)، «بررسی جامعهشناختی روابط همسایگی در مجتمعهای مسکونی شهر تهران» (مطالعۀ موردی منطقۀ دو شهرداری)، در: مجلۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، س1، ش1، ص50−70. 43. نوذری، حمزه (پاییز و زمستان 1394)، «تحلیل تعارضات همسایگی و برخی پیامدهای آن در شهر تهران»، در: دوفصلنامۀ بررسی مسائل اجتماعی ایران، دورۀ ششم، شمارۀ 2، ص373−390. 44. نوری، حسین (1408ق)، مستدرکالوسائل، قم: مؤسسۀ آل البیت. 45. هندی، على المتّقى بن حسامالدین (1409ق)، کنزالعمّال، تصحیح: صفوۀالسقّا، چاپ اول، بیروت: مکتبۀالتراثالإسلامی. قرآنکریم، ترجمۀ مرحوم آیتالله علی فیض مشکینی. 1. ابنشعبه حَرّانی (1404ق)، تحفالعقول، تحقیق: علیاکبر غفاری، قم: دفتر نشر اسلامی جامعه مدرسین. 2. ابنمبارک، عبدالله بن المبارک الحنظلى المروزى (1415ق)، الزهد، بیروت: دارالکتب العلمیه. 3. ابنهمام، محمّد بن همام الإسکافى (1404ق)، التمحیص، تحقیق: مدرسة الإمام المهدىّ، قم: مدرسة الامام المهدى. 4. ایمان، محمدتقی و محمودرضا نوشادی (پاییز و زمستان1390)، «تحلیل محتوای کیفی»، در: فصلنامۀ پژوهش، س3، ش2، ص15−44. 5. جوادی آملی، عبدالله (1388)، تسنیم، تفسیر قرآن کریم، قم: اسراء. 6. جوکار، علیقلی؛ مجید کاشانی و حسین فکر آزاد (زمستان 1397)، «مطالعۀ جامعهشناختی پیامدهای فرهنگی زندگی آپارتماننشینی در ایران؛ مورد مطالعه: کلانشهر تهران»، در: فصلنامۀ مطالعات علوم اجتماعی ایران، س15، ش59، ص132−154. 7. حُرّ عاملی، محمد بن حسن (1414ق)، وسائلالشیعه، تحقیق: مؤسسۀ آلالبیت، قم: مؤسسه آلالبیتb. 8. حسینینیا، نرگس و حمیدرضا حاتمی (بهار1398)، «پیشبینی کیفیت زندگی بر مبنای بهزیستی روانشناختی و تابآوری در بازنشستگان»، در: فصلنامۀ دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، س20، ش75، ص81−91. 9. خبرگزاری ایسنا: سردار امیری (جانشین پلیس راهور ناجا): «مراکز تجاری باید به خارج از شهر بروند»، در تاریخ: 14/7/1395، کد خبر: 95071409274. 10. خبرگزاری ایسنا: ناصر فکوهی (استاد دانشگاه تهران): «کلانشهرهای غیرقابل زندگی»، در تاریخ: 8/11/1396، کد خبر: 96110804079. 11. دهخدا، علیاکبر (1385)، لغتنامۀ دهخدا، به کوشش غلامرضا ستوده و دیگران، تهران: دانشگاه تهران. 12. دیلمی، حسن بن محمد (1412ق)، إرشاد القلوب إلى الصواب (2 جلدی)، چاپ اول، قم: الشریف الرضی. 13. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1374)، مفردات الفاظ القرآن (4 جلدی)، ترجمه و تحقیق: غلامرضا خسروی حسینی، تهران: مرتضوی. 14. الرضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهجالبلاغه (للصبحی صالح)، چاپ اول، قم: هجرت. 15. سامانی، سیامک؛ بهرام جوکار و نرگس صحراگرد (پاییز1386)، «تابآوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی»، در: مجلۀ روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، س13، ش3، ص290−295. 16. سبحانینژاد، مهدی و هاشم فردانش (بهار 1379)، «مسئولیتپذیری اجتماعی در برنامۀ درسی کنونی دورۀ ابتدایی ایران»، در: فصلنامۀ مدرّس، دورۀ 4، ش1، ص95−114. 17. شوتس ایشل، رینر (1391)، مبانی جامعهشناسی ارتباطات، ترجمۀ کرامتالله راسخ، چاپ اول، تهران: نی. 18. شیبانی، على بن أبىالکرم محمّد شیبانى (ابنالأثیر الجَزَرى) (1418ق)، اُسدالغابة، بیروت: دارالمعرفه. 19. شیبانی، محمد بن حنبل بن هلال (1414ق)، مُسند ابنحنبل (المسند)، تحقیق: عبدالله محمد الدرویش، بیروت: دارالفکر. 20. صابری، امیر (1392)، «آسیبشناسی سبک زندگی آپارتماننشینی در تهران»، در: مجموعۀ مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، ش286، ص61−80. 21. صدوق، محمّد بن على ابنبابویه القمّى (1368ش)، ثوابالأعمال، تحقیق سیّدحسن خرسان، قم: الشریف رضى. 22. ـــــــــــــ (1403ق)، الخصال، تحقیق: علىاکبر غفّارى، قم: جامعه مدرسین. 23. ـــــــــــــ (1413ق)، کتاب من لا یحضره الفقیه، محقق/ مصحح: علیاکبر غفارى، قم: جامعه مدرسین. 24. طوسی، محمد بن حسن (1414ق)، الأمالی، چاپ اول، قم: دارالثقافة. 25. عادل مهربان، مرضیه (زمستان 1394)، مروری بر تحلیل محتوای کیفی و کاربرد آن در پژوهش، ویراستار: مهری دوستی ایرانی، اصفهان: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان اصفهان. 26. فخرایی، سیروس (زمستان 1391)، «پیامدهای اجتماعی آپارتماننشینی: مطالعۀ موردی شهر مراغه»، در: فصلنامۀ مطالعات علوم اجتماعی ایران، س9، ش35، ص107−128. 27. فرانکِنا، ویلیام کِی (بهار 1383)، فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، چاپ دوم، قم: کتاب طه. 28. قُرطُبی، محمّد بن أحمد الأنصارى (1405ق)، تفسیر القرطبىّ (الجامع لأحکام القرآن)، تحقیق: محمّد عبدالرحمان المرعشلى، بیروت: دارإحیاءالتراث العربى. 29. کامران، فریدون؛ سیداحمد حسینی و خدیجه ذبیحینیا (زمستان 1388)، «بررسی مشکلات فرهنگی−اجتماعی زندگی آپارتمانی شهر جدید پردیس»، در: فصلنامۀ پژوهش اجتماعی، ش5، ص21−40. 30. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافى، محقق/ مصحح: علىاکبر غفاری و محمد آخوندى، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه. 31. کوفی اهوازی، حسین بن سعید (1402ق)، الزهد، 1 جلد، چاپ دوم، قم: المطبعة العلمیه. 32. لیثی، على بن محمّد (1376ش)، عیونالحکم و المواعظ، تحقیق: حسین الحسنى البیرجندى، قم: دار الحدیث. 33. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 34. مجلسی، محمدتقی (1429ق)، روضةالمتّقین، قم: دارالکتاب الإسلامى. 35. محسنیان راد، مهدی (1391)، ارتباطات انسانی، چاپ اول، تهران: سمت. 36. محمدی، اکبر؛ کسری آشوری و محمد بشیر رباطی (بهار 1396)، «تبیین و ارزیابی مؤلفههای تابآوری نهادی و اجتماعی در سکونتگاههای خودانگیختۀ شهری؛ مطالعۀ موردی: ناحیۀ منفصل شهری نایسر شهر سنندج»، در: فصلنامۀ مطالعات شهری، ش22، ص75−88. 37. مطهری، مرتضی (1382)، یادداشتها، ج4، چاپ دوم، تهران، صدرا. 38. معین، محمد (1385)، فرهنگ فارسی (مجموعه یک جلدی)، چاپ دوم، تهران: راه رشد. 39. ملکوتینیا، علی (1396)، درآمدی بر اخلاق همسایگی براساس آموزههای اسلامی، چاپ اول، قم: دارالحدیث. 40. ـــــــــــــ (1398)، «طراحی و تبیین الگوی ارتباطات همسایگی در زندگی شهری براساس آموزههای اسلامی با تأکید بر احادیث علوی» [رسالۀ دکتری]، قم: دانشگاه قرآن و حدیث. 41. المنذری، زکىالدین عبدالعظیم بن عبدالقواى (1408ق)، الترغیب و الترهیب، تحقیق: مصطفى محمّد عمارۀ، بیروت: دارالفکر. 42. نوابخش، مهرداد و مریم رفیعیپور (1387)، «بررسی جامعهشناختی روابط همسایگی در مجتمعهای مسکونی شهر تهران» (مطالعۀ موردی منطقۀ دو شهرداری)، در: مجلۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، س1، ش1، ص50−70. 43. نوذری، حمزه (پاییز و زمستان 1394)، «تحلیل تعارضات همسایگی و برخی پیامدهای آن در شهر تهران»، در: دوفصلنامۀ بررسی مسائل اجتماعی ایران، دورۀ ششم، شمارۀ 2، ص373−390. 44. نوری، حسین (1408ق)، مستدرکالوسائل، قم: مؤسسۀ آل البیت. 45. هندی، على المتّقى بن حسامالدین (1409ق)، کنزالعمّال، تصحیح: صفوۀالسقّا، چاپ اول، بیروت: مکتبۀالتراثالإسلامی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,072 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 654 |