پژوهش حاضر با هدف تحلیل ابعاد تربیتی واقعه عاشورا، به دنبال واکاوی این حادثۀ عظیم از منظر خودگردانی است. در راستای تحقق این هدف نویسندگان مقاله به شیوه توصیفی−تحلیلی به دنبال تحلیل رفتاری نقشآفرینان واقعه عاشورا بر مبنای خودگردانی هستند. یافتههای پژوهش به دو بخش قابل تفکیک است. بخش اول به مفهومشناسی خودگردانی و ملاکهای سهگانه خودگردانی اختصاص دارد. یافتههای بخش دوم مربوط به تحلیل سیرۀ امام حسین (ع) و یارانش بر مبنای ملاکهای سهگانۀ خودگردانی (اصالت، عقلانیت و اراده) شکل گرفته است. یافتههای مرتبط با بخش دوم پژوهش مبین آن است که عملکرد امام حسین (ع) و یارانش مصداق بارز تحقق خودگردانی منبعث از تعالیم قرآنی است. رویکرد امام در اعطای آزادی و پرورش عقلانیت نیز از مصادیق بسترسازی در جهت تحقق خودگردانی محسوب میشود. یافتههای مرتبط با تحلیل رفتاری دشمنان نیز مبین آن است که فقدان ملاکهای سهگانه خودگردانی در عملکرد عوام و خواص به خوبی مشهود است. بر این اساس دشمنان امام مصداق بارز انسان دگرگردان هستند. جبن و فقدان بصیرت و آگاهی در مردم و ارعاب، تبلیغات مسموم و هواپرستی حاکمان در این گروه نیز از زمینههای بسترساز دگرگردانی محسوب میشود.
بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر (1354)، انساب الاشراف، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
حرانی، ابومحمد الحسن بن علی بن الحسین (1394ق)، تحف العقول عن آل رسول، قم: مکتبة بصیرة.
حیدری، محمدحسین (1387)، «خودگردانی فردی بهمثابه یک هدف تربیتی و بررسی زمینهها و جایگاه آن در تعلیم و تربیت ایران، پایاننامه دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز.
دلاور، علی (1381)،روشتحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، چاپ سوم، تهران: انتشارات ویرایش.
گال، مردیت؛ بورگ، والتر؛ گال، جویس (1386)، روشهای تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی، ترجمه احمدرضا نصر و همکاران، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.