تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 289 |
تعداد مقالات | 2,172 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,607,309 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,230,320 |
دین و واگرایی اجتماعی | ||
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی | ||
مقاله 1، دوره 11، شماره 21، فروردین 1398، صفحه 5-28 اصل مقاله (693.67 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/soci.2019.1611 | ||
نویسندگان | ||
غلامرضا صدیق اورعی* 1؛ احمد فرزانه2 | ||
1عضو هیئتعلمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد | ||
2دانشجوی دکتری جامعهشناسی فرهنگی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه | ||
چکیده | ||
عناصِر دینی هر فرهنگ ممکن است همبستگی یا برعکس، واگرایی اجتماعی را تسهیل کند. جامعهشناسان به اثر همبستگیآفرین دین بیشتر توجه کردهاند. اما مقاله حاضر به اثر واگرایانۀ دین پرداخته است. برای این کار، از روش تحلیلی ـ انتقادی استفاده و این نتایج حاصل شد: گاهی محتوای دین، پیروان را به جبههبندی با دیگران فرامیخواند و در مواردی بهگونهای است که در صورت پیروی، چنین اثری ایجاد میکند. محتوای ادیان به هر سه حیطۀ شناختی، هیجانی و روان ـ حرکتی مربوط است و بدین ترتیب موضوع واگرایی اجتماعیِ ناشی از ادیان، میتواند مربوط به یکی از این قلمروها باشد. یک تقسیم مهم، شکافهای اجتماعیِ میان پیروان و ناپیروان یک دین، در مقابل واگراییهای درونیِ میان پیروان است. پیروان یک دین، خود به دیندارانی با سنخها و درجات مختلف دینداری تقسیم میشوند. در میان پیروان، براساس تفاسیر نسل دوم به بعد، مذاهب و فِرَقِ گوناگونی پدید میآید. تمایزگذاری میان انسانها، گاهی از سوی خودِ دین جعل شدهاست و گاهی امری اجتماعاً برساختی است. میزان و نوع تأثیراتِ واگراییهای اجتماعیِ متأثر از دین، بسیار تحت تأثیر کمیت و کیفیت گروندگان و پیروان یک دین است. دستورات و توصیههای هر دین به پیروان برای نوع تعامل با سایر انسانها و همچنین نوعِ تفسیر و گزینشها از دین نیز عامل مهمی در میزان، نوع و آثار واگرایی اجتماعی است. واگراییهای اجتماعی متأثر از دین مصادیقی همچون باورها، ارزشها، نمادها، هنجارها و عواطفِ تمایزآفرین با بیگانگان دارد و نمونۀ بارز آن ایجاد مذاهب و فِرق است. | ||
کلیدواژهها | ||
دین؛ مذهب؛ واگرایی اجتماعی؛ شکاف اجتماعی؛ تمایز | ||
مراجع | ||
1. آرون، ر. (1366)، مراحل اساسی اندیشه در جامعهشناسی (ج2)، (ب. پرهام، مترجم) تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. 2. آگبرن، و. ف. و نیم کوف، م. ف. (1353)، زمینه جامعهشناسی، (ا. آریان پور، مترجم) تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین. 3. آوتویت، و. و باتامور، ت. (1392)، فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، (م. هاشمی، تدوین، و ح. چاوشیان، مترجم) تهران: نشر نی. 4. افضلی، ر. و محمدجانی، م. (1387)، «همگرایی و واگرایی سیاسی در حوزه کاسپین و حوزههای پیرامونی آن»، فصلنامه مطالعات سیاسی، ص121−134. 5. برگر، پ. و لاکمن، ت. (1387)، ساخت اجتماعی واقعیت (رسالهای در جامعهشناسی شناخت)، (ف. مجیدی، مترجم) تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 6. بشیریه، ح. (1387)، جامعهشناسی سیاسی، تهران: نشر نی. 7. بودون، ر. و بوریکو، ف. (1385)، فرهنگ جامعهشناسی انتقادی، (ع. نیک گهر، مترجم) تهران: فرهنگ معاصر. 8. جعفری، ی. (1376)، تفسیر کوثر (ج5)، قم: مؤسسه انتشارات هجرت. 9. جوادی آملی، ع. (1372)، شریعت در آینه معرفت، قم: مؤسسه فرهنگی رجاء. 10. خداپرستی، ف. (1395)، فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی،شیراز: دانشنامۀ فارس، بازیابی از دبیرخانه شورای عالی اطلاعرسانی (دادگان). 11. خمینی، س. (1389)، فرهنگ جامع فرق اسلامی، تهران: انتشارات اطلاعات. 12. دورکیم، ا. (1387)، دربارۀ تقسیم کار اجتماعی، (ب. پرهام، مترجم) تهران: نشر مرکز. 13. روشه، گ. (1370)، کنش اجتماعی،(ه. زنجانیزاده، مترجم) مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. 14. روشه، گ. (1387)، مقدمهای بر جامعهشناسی عمومی (کنش و سازمان اجتماعی)، (ه. زنجانیزاده، مترجم) تهران: سمت. 15. ریویر، ک. (1381)، درآمدی بر انسان شناسی، (ن. فکوهی، مترجم) تهران: نشر نی. 16. سجادى، س. (1380)، فرهنگ معارف اسلام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. 17. سیدمن، ا. (1391)، کشاکش آرا در جامعهشناسی، (ه. جلیلی، مترجم) تهران: نشر نی. 18. صدیق اورعی، غ. (1379)، «تعارضهای فرهنگی و وفاق اجتماعی»، فرهنگ عمومی و وفاق اجتماعی. 19. صدیق اورعی، غ. (پیش از چاپ)، مبانی جامعهشناسی (مفاهیم و گزارههای پایه). 20. طباطبایی، س. (1387)، اصول فلسفه رئالیسم، (س. خسروشاهی، تدوین) قم: مؤسسه بوستان کتاب. 21. طباطبایی، س. (1389)، اصول فلسفۀ رئالیسم، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب. 22. طباطبایی، م. (1387)، تعالیم اسلام، قم: بوستان کتاب قم. 23. طباطبایی، م. (1388)، شیعه در اسلام، قم: بوستان کتاب قم. 24. عمید، ح. (1389)، فرهنگ لغت عمید، بازیابی از https://goo.gl/rqbyvn 25. فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان (1395)، بازیابی از واژهیاب: http://www.vajehyab.com. 26. کریستی، م. (1393)، جامعهشناسی دین: از دین مدنی تا دین سیاسی: تلاقی فرهنگ، دین و سیاست، (م. صداقتی فرد، و ف. ابیزاده، مترجم) تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر. 27. کلمن، ج. (1390)، بنیادهای نظریه اجتماعی،تهران: نشر نی. 28. کوزر، ل. (1385)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعهشناسی، (م. ثلاثی، مترجم) تهران: انتشارات علمی. 29. کولایی، ا. (1379)، «تحول در نظریههای همگرایی»، مجلۀ دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، ص155−194. 30. محمدی، ی. (1344)، «همگرایی و سیر تطور و تکامل آن (1)»، درسهایی از مکتب اسلام، ص44−57. 31. مصباح یزدی، م. (1370)، آموزش عقاید، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. 32. مصباح یزدی، م. (1391)، «دین و فرهنگ پرسشها و پاسخها»، در پرسشها و پـاسخها، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى. 33. مطهری، م. (1381)، انسان و ایمان (مجموعه آثار، ج2)، تهران: انتشارات صدرا. 34. مهریزى، م. (1375)، «روابط اقتصادى مسلمانان با کافران»، کاوشی نو در فقه اسلامی، ص295−324. 35. نواح، ع. (1384)، پیشگفتار کتاب نظریۀ تقابلهای اجتماعی (کوزر، لوئیس)، اهواز: نشر رسش. 36. Bellah، R. N. (1967), Civil religion in America. Daedalus, 1-21. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,423 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,398 |