تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 291 |
تعداد مقالات | 2,192 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,709,310 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,313,932 |
بازخوانی مدل اجتهادی تجربی علم دینی | ||
روش شناسی علوم انسانی | ||
مقاله 2، دوره 25، شماره 98، فروردین 1398، صفحه 29-49 اصل مقاله (1.51 M) | ||
نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/mssh.2019.1561 | ||
نویسنده | ||
حسین بستان* | ||
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه | ||
چکیده | ||
اندیشة علم دینی با وجود کوشش های صورت گرفته در دهه های اخیر از سوی موافقان و مخالفان آن هنوز به نقطه روشنی نرسیده است. این مقاله با هدف بازخوانی یکی از مدلهای علم دینی، موسوم به مدل اجتهادی - تجربی که نخستین بار در اوائل دهه 1380 مطرح شد و به تدریج در ضمن چندین کتاب و مقاله شرح و بسط یافت، پس از توضیح کوتاهی درباره جایگاه این مدل در میان دیدگاههای علم دینی و معرفی کلّی مبانی و روششناسی این مدل، به رفع ابهامات و اشکالات آن در خلال ده محور پرداخته است. این محورها عبارتاند از: سقوط در دام تجربه گرایی، وابستگی به پارادایمهای غربی، ابهام در تفکیک سطوح علم به تجربی و فراتجربی، عدم عینیت، عدم کفایت گزارههای متون دینی برای تولید علم، احتمال ابطال تجربی گزارههای دینی، ترجیح معرفت ضعیفتر بر معرفت قویتر، ابهام در وجه نامگذاری علم دینی، ابهام در امکان پیشرفت و مشکل عدم خلاقیت. | ||
کلیدواژهها | ||
علم دینی؛ علوم انسانی اسلامی؛ مدل اجتهادی- تجربی؛ علم و ایدئولوژی | ||
مراجع | ||
1-امام خمینی، سید روحالله (1378). صحیفه امام، (23 جلد)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. 2-ایمان، محمدتقی و کلاتهساداتی، احمد (1392). روششناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 3-باقرى، خسرو (1382). هویت علم دینى، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى. 4-بستان نجفی، حسین و همکاران (1384). گامی به سوی علم دینی (1): ساختار علم تجربی و امکان علم دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 5-بستان نجفی، حسین (1390). گامی به سوی علم دینی (2): روش بهرهگیری از متون دینی در علوم اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 6-بستان نجفی، حسین (1392). نظریهسازی دینی در علوم اجتماعی با تطبیق بر جامعهشناسی خانواده، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 7-بستان نجفی، حسین (1396). نظریه عرفیشدن با رویکرد اجتهادی تجربی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان تبلیغات اسلامی. 8-پیروزمند، علیرضا (1391). «جنبش نرمافزاری و معرفی فرهنگستان»، گفتارهایی در علم دینی، ویراستار علمی: عطاءالله بیگدلی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع). 9-تمیمی آمدی، عبدالواحد (1366). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق: مصطفی درایتی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. 10-جوادى آملى، عبدالله (1377). شریعت در آیینه معرفت، قم: مرکز نشر اسراء. 11-حرّ عاملى، محمد بن الحسن ([بیتا]). وسائل الشیعه (20 جلد)، طهران: المکتبة الاسلامیة. 12-خسروپناه، عبدالحسین (1392). در جستجوی علوم انسانی اسلامی: تحلیل نظریههای علم دینی و آزمون الگوی حِکمی- اجتهادی در تولید علوم انسانی اسلامی (ج1)، قم: نهاد نمایندگی مقام معظّم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف. 13- دفتر همکارى حوزه و دانشگاه (منتشر نشده). مجموعه مقالات حقوق، مقاله نهم. 14- سایر، آندرو (1385). روش در علوم اجتماعی: رویکردی رئالیستی، ترجمه عماد افروغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 15- سروش، عبدالکریم (1366). تفرج صنع، تهران: سروش. 16- شجاعیزند، علیرضا (1397). «چون و چرا در علم دینی»، علوم انسانی اسلامی، سال هفتم، ش25، تابستان (صص165-172). 17- طالبان، محمدرضا (1388). «مکانیسمها و جامعهشناسی: نقش و اهمیت مکانیسمها در تبیین پدیدههای اجتماعی»، روششناسی علوم انسانی، سال پانزدهم، ش61، زمستان (صص63-102). 18- طباطبایی، سید محمدحسین (1374). اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا. 19- طباطبایی، سید محمدحسین ([بىتا]). المیزان فى تفسیر القرآن، قم: جماعة المدرسین فى الحوزة العلمیة. 20- علیپور، مهدی و حسنی، سید حمیدرضا (1389). پارادایم اجتهادی دانش دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 21- فِی، برایان (1383). پارادایمشناسی علوم انسانی، ترجمه مرتضی مردیها،تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی. 22- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، (8 جلد)، تحقیق: علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیه. 23- گلچین، مسعود (1383). «مفهوم جامعهشناسى اسلامى: امکان و عدم امکان و دلالتهاى آن»، دین و علوم اجتماعى، به کوشش مجید کافى، قم: مؤسسه پژوهشى حوزه و دانشگاه. 24- گلشنی، مهدی (1393). از علم سکولار تا علم دینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 25-مجلسى، محمدباقر (1403ق). بحار الأنوار (110 جلد)، بیروت: مؤسسة الوفاء. 26-مجلسی، محمدتقی (1406ق). روضة المتقین (14 جلد)، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور. 27-مطهری، مرتضی (1377). مجموعه آثار، ج6، تهران: صدرا. 28-ملکیان، مصطفى (1380). راهى به رهایى، تهران: نشر نگاه معاصر. 29-نقشبندی الخالدی، داود (1406ق). الرّد علی الآلوسی، استانبول: مکتبة الحقیقه. 30-وحید بهبهانی، محمدباقر (1424ق). مصابیح الظلام (11 جلد)، قم: [بینا]. 31-Bohman, James (1994). New Philosophy of Social Science, Oxford: Polity Press.
32-Føllesdal, Dagfinn (1996), "Hermeneutics and the Hypothetico-Deductive Method", Readings in the Philosophy of Social Science, Cambridge & Massachusetts: MIT Press.
33-Outhwaite, William (1983). Concept Formation in Social Science, London and Boston: Routledge & Kegan Paul. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,723 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,076 |