نیکوییان, آرزو, پارسانیا, حمید, شرف الدین, سید حسین, پرکان, حسین. (777). نظریۀ معنا، مطالعۀ تطبیقی پرس و علّامه طباطبایی. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 9(18), 29-52. doi: 10.30471/soci.2018.1456
آرزو نیکوییان; حمید پارسانیا; سید حسین شرف الدین; حسین پرکان. "نظریۀ معنا، مطالعۀ تطبیقی پرس و علّامه طباطبایی". جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 9, 18, 777, 29-52. doi: 10.30471/soci.2018.1456
نیکوییان, آرزو, پارسانیا, حمید, شرف الدین, سید حسین, پرکان, حسین. (777). 'نظریۀ معنا، مطالعۀ تطبیقی پرس و علّامه طباطبایی', جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 9(18), pp. 29-52. doi: 10.30471/soci.2018.1456
نیکوییان, آرزو, پارسانیا, حمید, شرف الدین, سید حسین, پرکان, حسین. نظریۀ معنا، مطالعۀ تطبیقی پرس و علّامه طباطبایی. جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی, 777; 9(18): 29-52. doi: 10.30471/soci.2018.1456
1دانشجوی کارشناسی ارشد تبلیغ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم
2دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
3دانشیار موسسه امام خمینی قم
4دانشجوی دکتری سیاست‌گزاری فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم (ع)
چکیده
«معنا» از پردامنه‌ترین موضوعات علوم اجتماعی مدرن و پست‌مدرن است. یکی از بدیع‌ترین و جامع‌ترین تفسیر‌ها دربارۀ معنا را چارلز ساندرز پرس در زمان حیات خود ارائه نموده است. این مقاله می‌کوشد به بررسی ویژگی‌های نشانه‌شناسی پرس، ازجمله فرایند نشانگی، تولید معنا، کاربرد نشانه‌ها، دلالت و نگاه عملی به نشانه و ساخت معنا بپردازد. از آنجایی که، نظریۀ نشانه‌شناختی پرس در بعد معرفت‌شناختی و وجودشناختی، بر تحلیل تفکّر و ساخت معنا استوار شده است، به نظر وی، جهان و هر آنچه در آن است، از منظر نشانه و معنا شناخته می‌شود، و برداشت وی از نشانه، در نگرش او به جهان، تعیین‌کننده است. زیربنای نشانه‌ای پرس تمایز پیچیده از مقوله‌هاست. پرس نشانه را در ارتباط با این سه مقوله تعریف کرده و آن را در فرایندی سه‌گانه به نام دلالت نشانه‌ای قرار می‌دهد. به نظر پرس، دلالت بر سه رکنِ نشانه، تعبیر (تفسیر) و شئ تکیه می‌کند و بر پایۀ سه طرف استوار شده است و نظریه معنایش از فرایند این سه رکن ایجاد می‌شود. پرس از جمله منتقدان و فیلسوفان مغرب زمین است که به نظریۀ معنا اهتمام نشان داده است و این نظریه را در فرایند نشانه‌شناختی خود مطرح کرده است. در میان فیلسوفان مسلمان، علامه طباطباییe نیز در این باب مطالبی ارائه کرده است. در این مقاله تلاش می‌شود با طرح نظریۀ معنا از منظر ایشان، امکان مقایسه نظریه معنای پرس با نظریه معنای علامه طباطباییe، فراهم گردد. نظریه معنا نزد علامه در معرفت حضوری و حصولی و در امتداد مباحث اعتباریات ایشان طرح می‌گردد. در نظر ایشان، نظام اعتباری انسانی و معنا قائم به یک نظام طبیعی و حقیقی است؛ که به حسب باطن و در حقیقت با نظام طبیعی و حقیقی به سر می‌برد؛ زیرا در نظر وی هر اعتباری ناگزیر یک تکیه‌گاه حقیقی دارد و نظام اعتباری انسانی تنها در ظرف اجتماع و تمدن موجود می‌شود.
طباطبایی، محمدحسین (1380)، بدایة الحکمة، ترجمه علی شیروانی، مؤسسه انتشارات دارالعلم. قم: چاپ ششم.
طباطبایی، محمدحسین (1404)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
فیاضی، غلامرضا (1386)، درآمدی بر معرفت‌شناسی، تدوین و نگارش: مرتضی رضایی و احمدحسین شریفی، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینیe.
کیاشمشکی، ابوالفضل (1391)، نسبت نظریات معنا با واقع‌گرایی با تأکید بر نظریه معنا نزد علامه طباطبایی، ذهن.
لچت، جان (1377)، پنجاه متفکر بزرگ معاصر، ترجمه محسن حکیمی، تهران: ناشر خجسته.
محمدپور (1389)، احمد، روش در روش، انتشارات جامعه‌شناسان.
مصباح یزدی، محمدتقی (1389)، جستارهایی در فلسفه علوم انسانی از دیدگاه حضرت علامه آیت‌الله مصباح یزدی، دبیرخانه همایش مبانی فلسفی علوم انسانی، قم: مؤسسه انتشارات آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
مهدی‌زاده، محمد (1391)، نظریه‌های رسانه اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، همشهری، چاپ دوم.
نرسیسیانس، املیا (1387)، انسان، نشانه، فرهنگ، ویراستار علیرضا حسن‌زاده، نشر افکار، چاپ اول.
واعظی، احمد، بازتاب هستی‌شناسی معنا در معرفت دینی، فصلنامه آیین حکمت، سال اول، زمستان 1388، شماره 2.
یانکرایپ (1378)، نظریۀ اجتماعی مدرن، عباس مخبر، چاپ سوم، تهران: آگاه.
Bergman, Mats, Peirce's philosophy of communication, continuum, 2009
Bob, Hale, Wright, Crispin, A companion to the philosophy of language, Blackwell, 1997.
Potter, Vincent G.; Colapietro, Vincent Michael, Peirce's Philosophical Perspectives American Philosophy, Fordham University Press, 1996.
Short, T.L, Peirce's Theory of sign, Cambridge Press University, 2007.
