تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 291 |
تعداد مقالات | 2,178 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,677,299 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,283,670 |
سناریوهای تکوین علم اجتماعی اسلامی: امکان/امتناع | ||
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی | ||
مقاله 3، دوره 7، شماره 13، شهریور 1394، صفحه 5-32 اصل مقاله (622.43 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
مسعود کوثری1؛ سیدمحمود نجاتی حسینی2 | ||
1دانشیار جامعهشناسی، گروه ارتباطات دانشگاه تهران | ||
2استادیار جامعهشناسی، مدیر بخش جامعهشناسی دین در مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
این مقاله، صرفاً بهعنوان یک موضع نظری معرفتی (و نه رتوریک سیاسی ایدئولوژیک) به سناریوهای تکوین یک علم اجتماعی اسلامی (امکان/امتناع) میپردازد. براساس استدلالهایی مبتنی بر معرفتشناسی و منطق رشد علمی، این مقاله درصدد است نشان دهد که شکلگیری یک علم اجتماعی اسلامی هم «ممکن» است و هم «ممتنع»، اما امتناع از تکوین یک علم اجتماعی اسلامی بیشتر از نوع «عملی» است تا «ذاتی». امتناع عملی بیش از هر چیز ناشی از طرح علم اجتماعی دینی در چشماندازی کاملاً محدود از علم و رشد عملی است. بنابراین، امتناع «در عمل» به موانعی مانند زمانبری، کافی نبودن دانش دینی در همه عرصهها، توجه نکردن به دیگر سرچشمههای معرفت، استریل کردن متافیزیکی، عدم اتکای به عقل و بافتزدایی دانش اجتماعی اشاره دارد. نوع دیگری از امتناع نیز متصور است؛ یعنی ممکن است بیشتر به خاطر انعطافناپذیری مدل علمشناسی فلسفی باشد که بر مبنای آن نمیتوان معرفت علمی را به هر اندازه و به هرطور با هر سلیقه سازگار کرد. تو گویی توصیه به احتراز از رفتن به سمت تکوین علم اجتماعی اسلامی میخواهد نشان دهد که ادعای هر علم اجتماعی نوپدید (از جمله علم اجتماعی اسلامی) باید ادعایی متکی به «اجتماعیت» (عرفی بودن) و «علمیت» (معرفتی بودن) باشد و این میسّر نیست مگر تن دادن به همان قواعد علمشناسیِِِِ فلسفی و معرفتشناسیِِِِ علمی بر پیشینة ساخته شده قبلی. باری در مقاله حاضر تلاش شده است تا با طرح چشماندازی گستردهتر و قرار دادن مفهوم علم اجتماعی اسلامی در مدلی پویا از علمشناسی فلسفی و الگوی رشد علمی (مدل پویای تولید علم) تصویری پویا از علم اجتماعی دینی تصویر شود. این تصویر نیز مانند هرگونه معرفتی دستخوش تغییر و تحول خواهد بود و پیامش آن است که تلاشهای نظری ما برای تعریف رابطه دین و علم و رشد نظریههای اجتماعی دینی (اسلامی) جریانی بیپایان خواهد بود. نمیتوان یک بار و برای همیشه آن را تعریف کرد و کار را تمام شده پنداشت. خود این تعریف و بازتعریفها نیز بخشی از علم اجتماعی دینی خواهد بود. | ||
کلیدواژهها | ||
علوم اجتماعی؛ اسلامی کردن علوم اجتماعی؛ بومی کردن؛ اسلامی کردن دانش | ||
مراجع | ||
10. سروش، عبدالکریم (گزینش و ترجمه) (1388)، علمشناسی فلسفی − گفتارهایی در فلسفه علوم تجربی، تهران: نشر صراط. 11. فروند، ژولین (1362)، جامعهشناسی ماکس وبر، مترجم عبدالحسین نیکگهر، تهران: نشر نیکان. 12. فروند، ژولین (1387)، نظریههای مربوط به علوم انسانی، ترجمه محمدعلی کاردان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. 13. قبادی، علیرضا و سیدمحمود نجاتی حسینی (1394)، «بازخوانی نشانگرهای علم در متون اسلامی شیعی (تفحصی در قرآن، نهجالبلاغه، اصول کافی)« فصلنامه مطالعات اجتماعی دین، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، شماره 4 (در دست چاپ). 14. نمو، فیلیپ (1387)، اخلاق و نامتناهی: گفتگوهای امانوئل لویناس و فیلیپ نمو، مترجمان مراد فرهادپور و صالح نجفی، تهران: نشر فرهنگ صبا. 15. وینچ، پیتر (1386)، ایده علم اجتماعی و پیوند آن با فلسفه، ترجمه زیر نظر سمت، تهران: سمت. 16. هات، جان. اف (1385)، علم و دین، بتول نجفی، تهران: نشر طه. 17. هاف، توبی ای (1384)، خاستگاه نخست علم جدید: اسلام، چین و غرب، مترجم حمید تقویپور، تهران: انتشارات مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی. 18. هوسرل، ادموند (1386)، ایدۀ پدیدارشناسی، مترجم عبدالکریم رشیدیان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 19. هوسرل، ادموند (1389)، فلسفه به مثابه علم متقن، مترجمان بهنمام آقایی و سیاوش مسلمی، تهران: نشر مرکز. 20. نجاتی حسینی، سیدمحمود (1391)، «درس گفتارهای فلسفه علوم اجتماعی»، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی، [2−10−1391]؛ قابل دسترسی در: www.for-mystudents.blogfa.com. 21. نجاتی حسینی، سیدمحمود (1392)، «درس گفتارهای فلسفه علوم اجتماعی»، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی، [13−7−92]؛ قابل دسترسی در: www.for-mystudents.blogfa.com 22. نجاتی حسینی، سیدمحمود (1393)، «درس گفتارهای فلسفه علوم اجتماعی»، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی، [10/9/92 و 25/8/93]؛ قابل دسترسی در: www.for-mystudents.blogfa.com.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,221 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,100 |