پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 8 |
| تعداد شماره‌ها | 274 |
| تعداد مقالات | 2,067 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,235,821 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,929,817 |
کاوشی در چالش‌های پارادایم"عقلانیت ابزاری" در اقتصاد متعارف (با ارائه دیدگاه "عقلانیت محدود با رویکردی جدید") | ||
| دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 14 آذر 1402 | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/iee.2023.9043.2288 | ||
| نویسنده | ||
| محمود دهقانی* | ||
| عضو هیأت علمی | ||
| چکیده | ||
| از میان فاکتورهای مهم و مؤثر در اقتصاد متعارف، «عقلانیت» از جایگاه ممتازی برخوردار است. هر چند اقتصاددانان نظام سرمایه‌داری نوعاً از ارائه بحث در این خصوص، به‌صورت مستقیم و مباشر پرهیز دارند، اما «عقلانیت ابزاری» را که متکفّل تأمین مطلوبیت، نفع و لذت شخصی و حداکثرسازی آن است، به‌مثابه پیش‌فرضی بنیادین و پارامتری غیر قابل جایگزین در زیرساخت اقتصاد مورد شناسایی قرار می‌دهند. اکنون سخن بر سر آن است که آیا عقلانیت ابزاری رایج در اقتصاد نئوکلاسیک، به‌عنوان یکی از وجوه عقلانیت، می‌تواند مأموریت انتظاری خود را به سامان برساند؟ «عقلانیت محدود» هربرت سایمون، رویکرد نسبتاً جدیدی است که به این پرسش، پاسخ منفی داده، خود را در نقش آلترناتیو مناسب مطرح می‌کند. آیا این رویکرد تازه، چالش‌های عقلانیت در نظام سرمایه‌داری را به دست نسیان سپرده است؟ یا اینکه بنیان عقلانیت در تفکّر سکولار دچار آسیب‌های اساسی است؟ فرضیه نگارنده این است که هر دو رویکرد (عقلانیت کامل و عقلانیت محدود) با بحران در زیرساخت خود مواجه هستند. انسانِ صرفاً مادی، حس‌گرا، متکی بر عقل خودبنیاد و منقطع از معارف وحیانی، در سرای سرگردانی خود غوطه‌ور است. شناخت دقیق ماهیت عقل و عقلانیت در انسان می‌تواند نارسایی‌های موجود در پارادایم پیش‌گفته را برطرف کند. نکتة محوری فرضیه، علاوه بر فاجعه‌آمیز بودن نگاه تک‌بعدی و با تفسیر خاص به مقوله عقلانیت، این است که عقل و به تبع آن عقلانیت را نمی‌توان بیش از پتانسیل ذاتی آن و دیگر عوامل محدودیت‌زا، مورد اتّکاء قرار داد؛ در این راستا، پنج نوع محدودیت برای نخستین‌بار و به‌عنوان دیدگاهی نوین (دیدگاه "عقلانیت محدود با رویکردی جدید") و با اتکاء به مبانی دینی و عقلانی، در این نوشتار مورد احصاء قرار گرفته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژگان کلیدی: عقل؛ عقلانیت کامل؛ عقلانیت محدود؛ نفع شخصی؛ محدودیت‌های عقل و عقلانیت؛ علم اقتصاد | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 97 |
||