پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 8 |
| تعداد شماره‌ها | 291 |
| تعداد مقالات | 2,184 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,687,578 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,294,140 |
پارادایم اسلامی روششناختی علوم انسانی | ||
| فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی | ||
| مقاله 4، دوره 6، شماره 11، اردیبهشت 1393، صفحه 25-51 اصل مقاله (624.42 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسنده | ||
| مجید کافی | ||
| استادیار جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه | ||
| چکیده | ||
| تحقق علوم انسانی براساس دو رکن اصلی است: یکی، رکن روششناختی؛ یعنی تنظیم مدل و تدوین پارامترهای پارادایمی علوم انسانی از دیدگاه اندیشة اسلامی و دوم، نظریه‌پردازی که برای فهم و تبیین واقعیت اجتماعی لازم است. در این مقاله به رکن اول از دیدگاه اسلام پرداخته شده است. باتوجه به روش‌شناسی علوم انسانی، هر علمی یک‌سری مفروض‌ها و پیش‌فرض‌های هستی‌شناختی، انسان‌شناختی، معرفت‌شناختی و روششناختی بنیادینی دارد. نظام معرفتی این مجموعه از پیش‌فرض‌ها که در اصطلاح پیکرة نظری، یا دیدگاه نظری یا «پارادایم» نامیده می‌شود، یکی از مباحث جدی در روش‌شناسی هر علمی است. حال پرسش این است که چه جایگاه و نقشی پارادایم می‌تواند در روش‌شناسی علوم انسانی داشته باشد؟ پارادایم اسلامی علوم انسانی، چگونه پارادایمی است؟ الگو و پارادایم اسلامی علوم انسانی با الگوی و پارادایم غیردینی علوم انسانی چه تفاوت یا تفاوت‌هایی دارد؟ روش این مقاله براساس تفسیر موضوعی، تحلیل متن است. مبنای کار براساس روش تحلیل متن، این‌گونه است که ابتدا پرسش‌هایی طرح می‌شود و بعد به جستجوی پاسخ آن در متن پرداخته می‌شود. در روش تحلیل متن ارتباط بین رجوع به متن و نتیجه‌گیری دربارة هر مطلب، دو سویه و مکرر است؛ یعنی با طرح پرسش، جستجو در متن آغاز می‌شود و پس از مطالعة متن ممکن است، برخی از قسمت‌های آن معنای قسمت‌های دیگر را عوض کند. نتیجه اینکه مؤلفه‌های پارادایمی علوم انسانی از دیدگاه آیات در دو بُعد تنظیم می‌شود: بُعد نخست، جهان‌بینی است که شامل مؤلفه‌ها و مفروض‌های هستی‌شناختی و انسان‌شناختی است و بُعد دوم، فرانظریه است که مؤلفه‌ها و مفروض‌های معرفت‌شناختی و روششناختی را در بردارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| علوم انسانی−اسلامی؛ پارادایم؛ جهان‌بینی؛ فرانظریه؛ روش‌شناسی؛ نظریه‌پردازی | ||
| مراجع | ||
|
1. امزیان، محمد (1380)، روش تحقیق درعلوم اجتماعی از اثبات‌گرایی تا هنجارگرایی، ترجمۀ عبدالقادر سواری، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه. 2. باقری، خسرو (1368)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنایه‌ریزی آموزشی، دفتر امور کمک آموزشی و کتابخانه‌ها. 3. بستان، حسین (1388)، «جامعه‌شناسی اسلامی: به سوی یک پارادایم»، فصلنامه روش‌شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ش61. 4. بلیکی، نورمن (1384)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی. 5. ترنر، برایان (1380)، وبر و اسلام با پانوشت‌های انتقادی و مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی ماکس وبر، ترجمۀ حسین بستان و دیگران، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 6. توماس، س. کوهن (1383)، ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمه عباس طاهری، تهران: نشر قصه، تهران. 7. الحر العاملی، محمدحسن (1416ق)، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، بیروت: مؤسسه آل‌البیت. 8. حسنی، حمیدرضا و دیگران (1385)، علم دینی، دیدگاه‌ها و ملاحظات (گزارش، تبیین و سنجش دیدگاه‌های متفکران ایرانی در باب چیستی، امکان و ضرورت علم دینی)،قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 9. حکیم، محمدباقر (1387)، جامعۀ انسانی از دیدگاه قرآن کریم، ترجمۀ موسی دانش، مشهد: آستان قدس رضوی. 10. جوادی آملی، عبداللّه (1377)، تفسیر موضوعی قرآن کریم (جامعه در قرآن)، ج17، تنظیم و ویرایش مصطفی خلیلی، قم؛ مرکز نشر اسراء. 11. جوادی آملی، عبداللّه (1379)، تفسیر موضوعی قرآن کریم (فطرت در قرآن)، ج12، تنظیم و ویرایش محمدرضا مصطفی‌پور، قم: مرکز نشر اسراء. 12. جوادی آملی، عبداللّه (1386)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: اسراء. 13. دورژه، موریس (1362)، روش‌های علوم اجتماعی، ترجمه خسرو اسدی، تهران: امیرکبیر. 14. ریتزر، جورج (1385)، نظریۀ جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی. 15. ریتزر، جورج (1389)، مبانی نظریۀ جامعه‌شناختی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن، ترجمۀ شهناز مسمی‌پرست، تهران: نشر ثالث. 16. ریتزر، جورج (1373)، نظریه‌های جامعه‌شناسی، ترجمۀ احمدرضا غروی‌زاده، تهران: مؤسسه جهاد دانشگاهی. 17. سه‌یر، اندرو (1385)، روش در علوم اجتماعی رویکردی رئالیستی، ترجمۀ عماد افروغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 18. شریعتی، علی (1377)، مجموعه آثار، تهران: چاپخش. 19. شریف، میان‌محمد (1362 و 1370)، تاریخ فلسفه در اسلام، ویراستار نصرالله پورجوادی، تهران: ستاد انقلاب فرهنگی، مرکز نشر دانشگاهی. 20. صدیق اورعی، غلامرضا (1382)، بررسی ساختار نظام اجتماعی در اسلام، تهران: ادارۀ کل پژوهش‌های سیما. 21. ضیمران، محمد (1378)، میشل فوکو: دانش و قدرت، تهران: هرمس. 22. طباطبایی، سید محمد‌حسین (بی‌تا)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. 23. طباطبایی، سید محمد‌حسین (1362)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: صدرا. 24. طباطبایی، سید محمد‌حسین (1383)، روابط اجتماعی در اسلام، ترجمۀ محمدجواد حجتی کرمانی، قم: دفتر تنظیم و نشر آثار علامه طباطبایی. 25. طباطبایی، سید محمد‌حسین (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمۀ محمدباقر موسوی، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 26. علیپور، مهدی (1389)، پارادایم اجتهادی دانش دینی،قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 27. لیتل، دانیل (1373)، تبیین در علوم اجتماعی، ترجمۀ عبدالکریم سروش، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط. 28. کافی، مجید (1379)، «باورهای علم دینی»، فصلنامه حوزه و دانشگاه، ش23. 29. گلشنی، مهدی (1377)، از علم سکولار تا علم دینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 30. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الأئمة الاطهار، بیروت: مؤسسة الوفا. 31. مرادی، مجید (1385)، اسلامیسازی معرفت،قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 32. مصباح، محمدتقی (1372)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، چاپ دوم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. 33. مطهری، مرتضی (الف 1369)، مجموعۀ آثار، تهران و قم: صدرا. 34. مطهری، مرتضی (1367)، آشنایی با قرآن، قم: صدرا. 35. مطهری، مرتضی (1372)، فطرت، چاپ ششم، تهران: صدرا.
37. مکارم شیرازی، ناصر (1379)، الأمثل فی تفسیر کتاب اللّه المنزل، قم: مدرسۀ الامام 38. مکارم شیرازی، ناصر (1371)، تفسیر نمونه: تفسیر و بررسی تازه‌ای درباره قرآن مجید با در نظر گرفتن نیازها، خواست‌ها، پرسش‌ها، مکتب‌ها و مسائل روز، قم: دار الکتب الاسلامیه. 39. ملکیان، مصطفی (1380)، معرفت‌شناسی (شناخت‌شناسی)،تهران: معاونت پژوهشی دانشکده الهیات دانشگاه امام صادقg. 40. نصری، عبداللّه (1361)، مبانی انسان‌شناسی در قرآن، تهران: بنیاد انتقال به تعلیم و | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,765 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,317 |
||