| تعداد نشریات | 8 |
| تعداد شمارهها | 315 |
| تعداد مقالات | 2,340 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,911,210 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,128,602 |
شناسایی مؤلفه های سبک رهبری اسلامی در سطح بین المللی (مورد مطالعه: رهبری شهید بهشتی در مرکز اسلامی هامبورگ آلمان) | ||
| فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت | ||
| دوره 12، شماره 25، مهر 1404، صفحه 125-160 اصل مقاله (795.91 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2025.10448.1467 | ||
| نویسندگان | ||
| عباس شفیعی* 1؛ امیر قرقچی* 2؛ محمدامین باغبانی نجف آبادی* 3 | ||
| 1دانشیار، گروه مدیریت، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران | ||
| 2مدیر خانه راهبران دینی جوان، تهران، ایران. | ||
| 3طلبه حوزه مروی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| چکیده گسترده مقدمه و اهداف: امامت و رهبری نقشی طبیعی و ضروری در جوامع انسانی است و اسلام بهعنوان طرحی جامع، الگویی برای حرکت انسانها در مسیر تعالی ارائه میدهد. در این میان، رهبران دینی بهعنوان انسانهایی هستند که از دل جوامع برمیخیزند و با درکی عمیق از نیازهای واقعی بشر، نقش هدایت و پیشبرد جامعه را برعهده میگیرند. در عصر غیبت، این مسئولیت برعهده عالمان دینی واجد شرایط نهاده شده است. باوجوداین، یکی از چالشهای پیش روی روحانیت معاصر، فاصله گرفتن از تودههای مردم و عدم نقشآفرینی در تراز رهبران اجتماعی است. این درحالی است که تجربیات ارزشمندی از رهبری اسلامی در تاریخ معاصر، بهویژه در آستانه انقلاب اسلامی وجود دارد که میتواند الهامبخش باشد. شهید آیتالله دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی از جمله شخصیتهایی است که به اعتراف دوستان و دشمنان، نقش محوری در حرکت جامعه ایران در سالهای منتهی به انقلاب و پس از آن داشت. دوره پنجساله مسئولیت ایشان در مرکز اسلامی هامبورگ آلمان، نمونهای بارز از کنشگری بینالمللی یک عالم دینی در خارج از چهارچوب حکومت اسلامی است. این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفههای سبک رهبری اسلامی شهید بهشتی در سطح بینالمللی، با تمرکز بر دوره حضور ایشان در هامبورگ طراحی شده است. هدف نهایی، تولید ادبیات علمی و ایجاد گفتمان رهبری دینی در سطح بینالمللی برای بدنه حوزوی و ارائه الگویی عینی و کاربردی است. روش پژوهش: این پژوهش از نظر فرایند، کیفی، از نظر هدف، توصیفی-تحلیلی و از نظر منطق اجرا، استقرایی است. روش اصلی مورد استفاده، تحلیل مضمون و ابزار تحلیل دادهها، نرمافزار MAXQDA بوده است. جامعه آماری پژوهش، متون و اسناد برجایمانده از شهید بهشتی (شامل حدود 8 هزار صفحه) بوده که با روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شدند. فرایند پژوهش در چهار گام اصلی انجام شد: 1. بررسی متون و استخراج دادهها: گردآوری و مطالعه نظاممند منابع و شناسایی دادههای مرتبط؛2. کدگذاری و تعیین مضامین پایه: با کدگذاری توصیفی، ابتدا ۴۵۴ مضمون پایه شناسایی و پس از ادغام موارد مشابه، در نهایت ۳۶۵ مضمون پایه به دست آمد؛ 3. شکلدهی به مضامین سازماندهنده: با بازخوانی مکرر و تشکیل جلسات هماندیشی، مضامین پایه در قالب ۱۷ مضمون سازماندهنده دستهبندی شدند؛ 4. شکلدهی به مضامین فراگیر: با جمعبندی نهایی و توجه به مبانی نظری، مضامین سازماندهنده در سه مضمون فراگیر اصلی ترکیب شدند. برای تأمین روایی پژوهش از معیار اعتمادپذیری و راهبردهایی مانند تکرار کدگذاری، بازبینی، تأیید همکاران و استفاده از منابع معتبر استفاده شد. پایایی نیز از طریق مشورت با استادان و خبرگان حوزه موضوعی تأمین شد. نتایج: تحلیل دادهها به شناسایی یک مدل رهبری متشکل از سه بُعد اصلی (مضامین فراگیر) منجر شد که مؤلفههای سبک رهبری بینالمللی شهید بهشتی را تشکیل میدهند: 1. توانمندیها و ویژگیهای فردی: این بعد که پربسامدترین مضامین را به خود اختصاص داد، شامل پنج مضمون سازماندهنده بود: الف) خداگرایی (با مضامینی مانند تکلیفگرایی، اعتماد به نصرت الهی، اخلاص)؛ ب) فضائل اخلاقی (مانند پرکاری، تحسین کار خوب، همدلی)؛ ج) مهارتها (مانند برنامهریزی، سازماندهی، مدیریت زمان، ارتباط مؤثر)؛ د) حل مسئله مبتنی بر دین (توجه به استخراج راهکار از متون دینی)؛ هـ) دانش دینی (مطالعه مستمر و عمیق معارف اسلامی؛ 2. مخاطبشناسی: این بعد نشاندهنده توجه ویژه شهید بهشتی به گروههای مختلف مخاطبان و طراحی اقدامات متناسب با آنان بود. مهمترین حوزههای مخاطبی شناسایی شده عبارت بودند از: الف) حوزه کار جمعی و تشکیلات (با بیشترین فراوانی، بهویژه تمرکز بر تشکلهای دانشجویی)؛ ب) حوزه جوانان؛ ج) حوزه عمومی؛ د) حوزه ملل و مذاهب دیگر؛ هـ) حوزه رسانه و) حوزه مجامع علمی و اساتید؛ 3. محیطشناسی: این بعد بر درک صحیح رهبر از بستر فعالیت و کنشگران محیطی تأکید دارد و شامل سه مضمون سازماندهنده شد: الف) شناخت ظرفیتهای میدانی (پربسامدترین اقدام در این بعد)؛ ب) شناخت جریانهای همسو؛ ج) شناخت جریانهای رقیب این سه بعد در تعامل با یکدیگر، الگوی منسجمی از رهبری دینی در عرصه بینالملل را ارائه میکنند. بحث و نتیجهگیری: یافتههای این پژوهش نشان میدهد که رهبری اسلامی شهید بهشتی در سطح بینالمللی، الگویی منحصربهفرد و چندبعدی دارد که فراتر از نقش سنتی فقاهت و صدور فتواست و عرصه اجتماع و هدایت جمعی را نیز پوشش میدهد. الف) مبتنی بودن بر دین: برجستهترین ویژگی این الگو، ابتنای آن بر مبانی دینی است. شهید بهشتی با دانش دینی عمیق و مراجعه مستمر به منابع اصیل، پدیدهها را تحلیل و برای مسائل، راهحلهای «دینی» استخراج میکرد؛ ب) توجه به زمینه و محیط: ایشان با «محیطشناسی» دقیق، شامل شناخت ظرفیتها، جریانهای همسو و رقیب، اقدامات خود را در صحنه پیچیده بینالمللی هوشمندانه تنظیم میکرد؛ ج) مخاطبمحوری و تشکیلاتگرایی: توجه ویژه به «مخاطبشناسی» و سرمایهگذاری بر روی جوانان و تشکلهای دانشجویی، از کلیدیترین استراتژیهای ایشان برای تأثیرگذاری پایدار و ایجاد نیروی انسانی متعهد و کارآمد بود؛ د) ترکیب ویژگیهای فردی و مهارتها: این الگو نشان میدهد که رهبری دینی اثرگذار، افزونبر صلاحیتهای معنوی و اخلاقی (مانند خداگرایی)، نیازمند برخورداری از مهارتهای مدیریتی، ارتباطی و بینفردی است. در نهایت، این پژوهش الگویی عینی و انضمامی از رهبری دینی ارائه میدهد که میتواند بهعنوان نقشه راهی برای عالمان و طلاب جوان جهت نقشآفرینی در عرصههای بینالمللی و هدایت جوامع در مسیر تعالی استفاده شود. تمرکز بر سیره عملی شخصیتی مانند شهید بهشتی که در بستری بینالمللی و خارج از چهارچوب حاکمیت دینی فعالیت میکرد، غنای خاصی به این الگو بخشیده و آن را برای موقعیتهای مشابه بسیار کاربردی میکند. تقدیر و تشکر: از تمامی استادان، خبرگان و همکارانی که در مراحل مختلف این پژوهش، از طریق ارائه نظرات ارزشمند و مشارکت در جلسات نقد و بررسی، ما را یاری نمودند، و همچنین، معاونت محترم پژوهش حوزه علمیه مروی ونیز از مدیران وکارشناسان صفی و ستادی فصلنامه دین، معنویت و مدیریت صمیمانه سپاسگزاریم. تعارض منافع: هیچگونه تعارض منافعی در ارتباط با این مقاله وجود ندارد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| رهبر؛ رهبری اسلامی؛ امامت؛ شهید بهشتی | ||
| مراجع | ||
|
منابع
* قرآن کریم
* نهجالبلاغه.
الوانی، سیدمهدی (1395). مدیریت عمومی. ویراست سوم، چ53، تهران: نشر نی.
باقری، مصباحالهدی، و سعدآبادی، حسن (1390). طراحی الگوی رهبری معنوی براساس ارزشهای اسلامی: پژوهشی مبتنی بر راهبرد دادهبنیاد با تأکید بر ویژگیهای فرمانده شهید سرلشکر پاسدار احمد کاظمی. اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)، 5(2پیاپی2- 10)،
باقی نصرآبادی، علی (1385). درآمدی بر سیره مدیریتی شهید بهشتی. پیام تابستان، 77، 13-20.
بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید آیتالله دکتر بهشتی (1380). بازشناسی یک اندیشه، دکتر سیدمحمد حسینیبهشتی، چ1، تهران: بقعه، اصفهان: انجمن آثار مفاخر فرهنگی استان اصفهان.
پیروز، علیآقا (1391). رویکرد مدیریتی به رهبری امام خمینیe. چ1، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
پیروز، علیآقا و عباس شفیعی ،ابوطالب خدمتی و سید محمود بهشتی نژاد (1394). مدیریت در اسلام. ویراست سوم، چ10، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ترابی، اویس (1400). الگوی مفهومی سبک مدیریت جهادی شهید بهشتی. بصیرت و تربیت اسلامی، 18(59)، 12-21.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آلالبیتb لاحیاء التراث.
حسینیبهشتی، سیدمحمد (1383). ولایت، رهبری، روحانیت. چ3، تهران: بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید آیتالله دکتر بهشتی، بقعه.
شعاع حسینی، فرامرز (1392). بهشتی از زبان بهشتی. چ1، تهران: شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر.
شفایی، امان الله (1392). نقش امام موسی صدر و آیتالله سیستانی در انسجام سیاسی جامعه چند فرهنگی لبنان و عراق. علوم سیاسی (باقرالعلوم)، 16(63)، 32-51.
شفیعی، عباس (1398). الگوی رهبری معنوی هوشمند (رهبری امام خامنهای). حکومت اسلامی، 24 (1پیاپی 91).
شفیعی، عباس (1398). رهبری و تحول سازمانی در اسلام. چ2، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شفیعی، عباس (1402). الگوی رهبری امام خامنهای. چ1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شیخزاده، محمد (1391). الگوی رهبری خدمتگزار مبتنی بر دیدگاه امام خمینیe. اسلام و مدیریت، 1(1).
عابدی اردکانی، محمد، و نظری، محمدعلی(1394). جامعه اسلامی و ماهیت رهبری در اندیشه سیاسی شهید بهشتی با تأکید بر نظریه امامت و امت. پژوهشهای سیاست اسلامی، 3(7).
عابدیجعفری، حسن (1390). مقاله تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در دادههای کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم، 2،32-46.
عبدلی، معصومه و همکاران (1394). مبانی نظری و روشهای عملی امام موسی صدر در ایجاد وحدت ملی. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 5(4پیاپی 17).
فیرحی، داود (1391). رهبری و حکومت در اندیشه بهشتی (نظریه امت و امامت). سیاست، 42(1)، 21-33.
فیرحی، داود، و شیخی، محمداسماعیل (1392). نسبت آزادی و امامت در نگاه شهید بهشتی. سیاست، 43(4)،
فیضی، رضا (1400). واکاوی مؤلفههای مکتب شهید سردار سلیمانی. تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
قراباغی، میثم، و ازگلی، محمد (1399). واکاوی سبک رهبری سردار شهید حاج قاسم سلیمانی الگوی متعالی رهبری خدمتگزار. مدیریت اسلامی، 28(3)،
کلینی ،محمد ابن یعقوب(1413 الکافی بیروت دارالاضواء.
محمدظاهری، محمد (1399). ارائه الگوی مدیریتی در تراز انقلاب برای مدیران عالی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر سبک مدیریتی شهید سپهبد قاسم سلیمانی. مدیریت اسلامی، 28(1).
محمدی ریشهری، محمد (1376). رهبری در اسلام. چ2، قم: مؤسسه فرهنگی دارالحدیث.
مرکز بررسی اسناد تاریخی (1377). یاران امام به روایت اسناد ساواک. ج3، سیدمحمد حسینیبهشتی، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی.
مطهری، مرتضی (1354). امدادهای غیبی در زندگی بشر. چ1، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1389). مجموعه آثار. جلد 3، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1402). سازمان مطلوب روحانیت؛ ساختار-کارکرد، تحقیق و تدوین: علی باقریفر. چ1، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1361). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتبالاسلامیة.
موسوی، سیدعلی (1396). سیاست و حکمرانی در اندیشه دکتر بهشتی. دوفصلنامه سیاستنامه مفید، 2(2)،
مهاجری، مسیح (1384). مدیریت و رهبری اجتماعی از نگاه اسلام (سیری در آرا و دیدگاههای شهید مظلوم آیتالله بهشتی). نخل شهداد (مدیریت در اسلام)، 6-13،
نخعی، نصرالله و همکاران (1398). واکاوی دیدگاههای سیاسی شهید بهشتی براساس روششناسی توماس اسپرینگنز. اندیشه سیاسی در اسلام، 19، 5-17.
Persian References Abedi Ardakani, M., and Nazari, M. A. (2015). Islamic Society and the Nature of Leadership in Shahid Beheshti’s Political Thought with Emphasis on the Theory of Imamate and Ummah. Islamic Politics Research, 3(7), 9-36. [In Persian] Abedi Jafari, H., et al. (2011). Content and Content Network Analysis: A Simple and Efficient Method for Explaining Existing Patterns in Qualitative Data. Strategic Management Thought, 5(2), 151-198. [In Persian] Afjehi, S. A., et al. (2014). Designing an effective organizational leadership model based on the life of the Holy Prophet (PBUH). Strategic Studies of the Basij, 17(64), 7-36. [In Persian] Ahmadi, M. (2008). Explaining the concept and indicators of the role of the governor in the experience of Imam Musa Sadr’s community building. Religion and Communications, 15(34), 5-30. [In Persian] Alvani, S. M. (2016). Public Management (3rd edition). Nay Publishing. [In Persian] Bagherifar, A. (2012). Shahid Motahari: The Ideal Organization of the Clergy; Structure-Function. Islamic Revolution Documents Center. [In Persian] Bagheri, M. A., and Saadabadi, H. (2011). Designing a Spiritual Leadership Model Based on Islamic Values: A research based on a data-based strategy with an emphasis on the characteristics of the martyred commander, Major General Ahmad Kazemi. Strategic Management Thought, 5(2), 5-41. [In Persian] Baghi Nasrabadi, A. (2006). An introduction to the managerial character of Shahid Beheshti. Payam, (77), 54-67. https://ensani.ir/fa/article/journal-number/22644/ Foundation for Publishing the Works and Thoughts of Martyr Ayatollah Dr. Beheshti. (2001). Recognizing a Thought. Publishing the Mausoleum. Pahlevan Sharif, M. A. (2010). [In Persian] Darivand, M. P. (1401). The Position and Role of People in the Establishment and Continuation of the Ummah and Imamate System in the Light of Martyr Beheshti’s Works. Legal Civilization, 5(12), 7-32. [In Persian] Dehghani Poodeh, H. (2019). Developing the Command Model of Martyr Qassem Soleimani. Islamic Management, 28(2), 5-36. [In Persian] Example. Darul Kutub Al-Islamiyya. Mousavi, S. A. (2017). Politics and Governance in the Thought of Dr. Beheshti. Siyastanameh Mofid, 2(2), 7-28. Mohajeri, M. (2005). Social Management and Leadership from the Perspective of Islam (A Tour of the Thoughts and Views of the Innocent Martyr Ayatollah Beheshti). Nakhl-e-Shahdad (Management in Islam), (6), 4-20. [In Persian] Fairhi, D. (2012). Leadership and government in Beheshti’s thought (theory of the nation and the Imamate). Politics, 42(1), 5-24. [In Persian] Fairhi, D., and Sheikhi, M. A. (2013). The relationship between freedom and the Imamate in the view of Shahid Beheshti. Politics, 43(4), 5-22. [In Persian] Hakkak, M., and Momeni, M. (1401). Designing a Humble Leadership Model Based on the Letters of Nahj al-Balagha Using the Method of Content Analysis. Management in Islamic University, 11(1), 1-24. [In Persian] Hosseini Beheshti, S. M. (1375). The Importance of the Cooperation Method from the Perspective of the Martyr Mazloum Ayatollah Dr. Beheshti. Cooperation, (59), 4-7. Hosseini Beheshti, S. M. (1383). Guardianship, Leadership, and Spirituality (Third Edition). Foundation for Publishing the Works and Thoughts of Martyr Ayatollah Dr. Beheshti. [In Persian] Hosseini Beheshti, S. M. (1387). Beheshti from Beheshti Language (Volume 1). Foundation for Publishing the Works and Thoughts of Martyr Ayatollah Dr. Beheshti. [In Persian] Hurr Ameli, M. B. H. (1409 AH). Shia Resources. Al-Bayt (peace be upon him) Foundation for the Revival of Heritage. [In Persian] Mohammad Zaheri, M. (2019). Presenting a management model at the level of the revolution for senior managers of the Islamic Republic of Iran based on the management style of Martyr Lieutenant General Qasem Soleimani. Islamic Management, 28(1), 5-32. Mohammadi Rayshahri, M. (1997). Leadership in Islam (2nd edition). Dar al-Hadith Cultural Institute. Historical Documents Research Center. (1998). Yaran [In Persian] Motahari, M. (1975). Unseen Aids in Human Life. Sadra Publications. Motahari, M. (1985). Imamate and Leadership (3rd Edition). Sadra Publications. [In Persian] Motahari, M. (1990). Collection of Works (Volume 3). Sadra Publications. Makarem Shirazi, N. (1982). Exemplary Interpretation. Daral Kitab Al-Islamiyya. Mousavi, S. A. (1997). Politics and Governance in the Thought of Dr. Beheshti. Siyastanameh Mofid, 2(2), 7-28. [In Persian] Nakhaei, N., et al. (2019). Analysis of the political views of Shahid Beheshti based on the methodology of Thomas Springs. Political Thought in Islam, (19), 7-32. [In Persian] Nasr Esfahani, M., and Nasr Esfahani, A. (2009). Designing a servant leadership model based on the views of Imam Ali (AS) and comparing it with the views of Western scholars. Islamic University, 13(3), 5-28. [In Persian] Pirouz, A. A. (2012). A managerial approach to the leadership of Imam Khomeini (RA). Islamic Culture and Thought Research Institute. [In Persian] Pirouz, A. A. (2013). Generous leadership in Islamic management (second edition). Islamic Culture and Thought Research Institute. [In Persian] Pirouz, A. A., et al. (2015). Management in Islam (third edition). Seminary and University Research Institute. [In Persian] Qarabaghi, M., and Ozgoli, M. (2019). Analysis of the leadership style of Martyr General Hajj Qasem Soleimani: A transcendent model of servant leadership. Islamic Management, 28(3), 5-34. [In Persian] Shafai, A. A., et al. (2013). The role of Imam Musa Sadr and Ayatollah Sistani in the political cohesion of the multicultural society of Lebanon and Iraq. Political Science, 16(63), 7-34. [In Persian] Shafiee, A. (1402). Imam Khamenei’s Leadership Model. Seminary and University Research Center. [In Persian] Shafiee, A. (2019). Leadership and Organizational Transformation in Islam (Second Edition). Seminary and University Research Center. [In Persian] Shafii, A. (2018). The model of intelligent spiritual leadership (the leadership of Imam Khamenei). Islamic Governance, 24(1), 5-32. [In Persian] Sheikhzadeh, M. (2012). Servant Leadership Model Based on Imam Khomeini’s (RA) Perspective. Islam and Management, 1(1), 9-40. [In Persian] Shua’a Hosseini, F. (2013). Beheshti from Beheshti’s Language. Cultural and Art Entrepreneurs Cooperative Company. [In Persian] The School of Martyr General Soleimani. Research Center of the Islamic Consultative Assembly. https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1770411 [In Persian] Torabi, A., et al. (2011). Conceptual model of the Jihadi management style of Shahid Beheshti. Islamic Insight and Education [In Persian] Zolfaghari, M. (1402). The Blue Mosque: A Collection of Memories and Actions of Martyr Ayatollah Dr. Beheshti in the Imam Ali Mosque (PBUH) (Islamic Center Hamburg). Maarif Publishing House. [In Persian] English References Bass, B. M. (1990). Bass and Stogdill’s handbook of leadership: Theory, research, and managerial applications. Free Press. Fry, L. W. (2005). Toward a theory of spiritual leadership. The Leadership Quarterly, 14(6), 693–727. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2003.09.001 Kets De Vries, M. F. R. (1993). Leaders, fools, and imposters. Jossey-Bass Publishers. Koontz, H., & Weihrich, H. (1990). Essentials of management (5th ed.). McGraw-Hill. Laub, J. (2004). Defining servant leadership: A recommended typology for servant leadership studies. Servant Leadership Roundtable. https://www.regent.edu/wp-content/uploads/2020/12/Laub_Defining_Servant_Leadership.pdf Luthans, F. (1989). Organizational behavior (5th ed.). McGraw-Hill. Russell, R. F., & Stone, A. G. (2002). A review of servant leadership attributes: Developing a practical model. Leadership & Organization Development Journal, 23(3), 145–157. https://doi.org/10.1108/01437730210424 Sendjaya, S. (2003). Development and validation of servant leadership behavior scale. In Proceedings of the Servant Leadership Research Roundtable. Regent University. Stogdill, R. M. (1948). Personal factors associated with leadership: A survey of the literature. The Journal of Psychology, 25, 35–71. https://doi.org/10.1080/00223980.1948.9917362. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 98 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 63 |
||