| تعداد نشریات | 8 |
| تعداد شمارهها | 311 |
| تعداد مقالات | 2,328 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,841,141 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,088,235 |
بررسی عوامل مؤثر بر رشد تولید با تأکید بر مؤلفههای مورد نظرمقام معظم رهبری (مطالعه موردی کشورهای درحالتوسعه) | ||
| جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی | ||
| دوره 22، شماره 47، مهر 1404، صفحه 7-33 اصل مقاله (1.03 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/iee.2025.10762.2491 | ||
| نویسنده | ||
| احسان موسوی* | ||
| دکتری اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| چکیده گسترده مقدمه و اهداف: میتوان گفت رشد اقتصادی مهمترین متغیر در میان متغیرهای کلان اقتصادی است. رشد تولید یکی از عوامل بسیار مؤثر در بهبود اوضاع اقتصادی کشور است که از سال 1398 تاکنون در شعارهای سال، مورد تأکید مقام معظم رهبری قرار گرفته است. رشد تولید سبب کاهش تورم، کاهش بیکاری و افزایش قدرت خرید میشود و با تقویت صادرات به افزایش ذخایر ارزی منجر میشود که مدیریت بهینه این ذخایر به کاهش نرخ ارز و ثبات در بازار ارز میانجامد. همچنین با ایجاد درآمد مالیاتی بیشتر برای دولت، میتواند تا حد زیادی مشکل کسری بودجه را رفع کند که معضل اساسی کشورهای درحالتوسعه است. در زمینه رشد تولید، توجه به ظرفیتهای داخلی ضروری و حائز اهمیت است که برخی از آنها در شعارهای سالهای قبل و در سخنرانی مقام معظم رهبریK در دیدار رمضانی مسئولان نظام مورد تأکید قرار گرفتهاند. بنابراین، مسئولان باید این موضوع را با در نظر گرفتن ابعاد مختلف آن دنبال کنند تا به فضل الهی بتوانیم به نقطه مطلوبی در زمینه رشد تولید دست یابیم. هدف این مقاله بررسی تأثیر عوامل مؤثر بر تولید با تأکید بر ظرفیتهای داخلی است که در سالهای قبل مورد تأکید مقام معظم رهبریK قرار گرفته است. روش: در این تحقیق با در نظر گرفتن متغیرهای رانت نفتی، مخارج تحقیق و توسعه، سرمایه فیزیکی، نیروی کار، سرمایهگذاری مستقیم خارجی و تورم بهعنوان متغیرهای توضیحی رشد اقتصادی به بررسی تأثیر عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی پرداختهایم. برای تحلیل تأثیرگذاری متغیرها بر رشد اقتصادی، از دو روش تحلیل نموداری و دادههای ترکیبی بهره جستهایم. میتوان یک شکل خطی و قابلبرآورد تابع رشد اقتصادی بهصورت زیر ارائه کرد: gri,t=β0+ β1ori,t+ β2rdi,t+ β3ki,t+ β4li,t+ β5lawi,t + β6fdii,t+ β7infi,t+εi,t پژوهش براساس مطالعات کتابخانهای و اسنادی انجام میشود و براساس تحلیلهای آماری و اقتصادسنجی به بررسی تجربی عوامل مؤثر بر رشد تولید میپردازیم. برای آزمون رابطۀ یادشده از روش دادههای تابلویی استفاده میکنیم. براساس ساختار دادهها و مدل پانل دیتا، این سیستم معادلات برای 19 کشور درحالتوسعه نفتی طی دوره زمانی 2010-2020 با استفاده از نرمافزار Stata 15 برآورد میشود. همچنین، براساس ادبیات موجود، سرمایهگذاری مستقیم خارجی و تورم میتوانند تأثیر قابلملاحظهای بر رشد اقتصادی داشته باشند و ازاینرو، بهعنوان متغیر توضیحی در مدل گنجانده شدهاند. برای اندازهگیری سرمایهگذاری مستقیم خارجی از شاخص جریان ورودی خالص سرمایهگذاری مستقیم خارجی و برای اندازهگیری تورم از شاخص ضمنی تولید ناخالص داخلی بهره بردهایم. نتایج: با توجه به الگوی پژوهش، متغیرهای رانت نفتی، سرمایه فیزیکی، حاکمیت قانون و سرمایهگذاری مستقیم خارجی بر رشد تولید اثر مثبت و معناداری بر جای میگذارند و متغیر تورم اثر منفی و معناداری بر رشد تولید دارد. رانت نفتی: افزایش رانت نفتی به میزان 1 واحد سبب افزایش رشد اقتصادی به میزان 48/0 واحد میشود. تأثیر مثبت رانت نفتی بر رشد اقتصادی بدین دلیل است که در کوتاهمدت افزایش رانت نفتی سبب تثبیت نرخ ارز و حمایت ارزی و مالی از تولیدکنندگان شده و این امر به افزایش تولید منجر میشود. سرمایه فیزیکی: افزایش سرمایه فیزیکی به میزان 1 واحد سبب افزایش رشد اقتصادی به میزان 37/0 واحد میشود. این نتیجه با مبانی نظری ارائهشده سازگار است. حاکمیت قانون: افزایش حاکمیت قانون به میزان 1 واحد سبب افزایش رشد اقتصادی به میزان 97/3 واحد میشود. با افزایش حاکمیت قانون، قوانین وضعشده مرتبط با حمایت تولید ضمانت اجرایی پیدا و سیاستهای مربوطه به هدف اصابت میکنند. تورم: افزایش تورم به میزان 1 واحد سبب کاهش رشد اقتصادی به میزان 16/0 واحد میشود. تورم افزونبراینکه سبب کاهش قدرت خرید مردم و کاهش تقاضا میشود، به بیثباتی اقتصاد کلان منجر میشود که با ایجاد تأثیرات منفی همچون کاهش سرمایهگذاری، آثار نامناسبی بر بخش تولید بر جای میگذارد. سرمایهگذاری مستقیم خارجی: افزایش سرمایهگذاری مستقیم خارجی به میزان 1 واحد سبب افزایش رشد اقتصادی به میزان 89/0 واحد میشود. در مورد تأثیرگذاری سرمایهگذاری مستقیم خارجی بر رشد اقتصادی، بین محققین اختلاف وجود دارد. بحث و نتیجهگیری: در پژوهش حاضر، برای تخمین مدل پژوهش از دادههای مربوط به دورۀ 2010-2020 برای 19 کشور درحالتوسعۀ نفتی استفاده شده است. نتایج مدل پژوهش نشان از تأثیر مثبت و معنادار رانت نفتی، تشکیل سرمایه، حاکمیت قانون و سرمایهگذاری مستقیم خارجی و تأثیر منفی و معنادار تورم بر رشد اقتصادی است؛ اما برای متغیرهای تحقیق و توسعه و نیروی کار رابطه معناداری گزارش نشده است. همچنین، برای تحلیل نموداری از دادههای مربوط به دوره 2014-2023 برای 26 کشور درحالتوسعۀ نفتی استفاده شده است؛ بهطوریکه برای هر کشور مقدار متغیرهای مورد نظر از میانگینگیری دورۀ دهساله به دست آمده است. با توجه به تحلیل نموداری، رابطه مثبت مشارکت مردم، سرمایه فیزیکی، سرمایه انسانی و تحقیق و توسعه و رابطه منفی فعالیتهای رانتجویانه با رشد اقتصادی تأیید میشود. ازاینرو، به نظر میرسد رانت نفتی در کوتاهمدت اثر مثبت بر رشد اقتصادی و در بلندمدت اثر منفی بر رشد اقتصادی بر جای میگذارد. بنابراین، توصیه میشود که برای نیل به رشد اقتصادی بلندمدت، سیاستگذاران توجه به ظرفیتهای داخلی را مدنظر قرار دهند و اقدام جدی و مؤثری در جهت تقویت سرمایه انسانی، فعالیتهای تحقیق و توسعه و سرمایه فیزیکی و کاهش فعالیتهای رانتجویانه و تورم به عمل آورند. | ||
| کلیدواژهها | ||
| رشد؛ تولید؛ درحالتوسعه؛ دادههای ترکیبی؛ سرمایه انسانی؛ اقتصاد دانشبنیان؛ منابع طبیعی | ||
| مراجع | ||
|
منابع
احمدی، سیداحمد (1393). کار گروهی از منظر قرآن و عترت. مدیریت فرهنگی مرکز آموزش علمی کاربردی شهرداری ورامین، 1-19.
بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار رمضانی مسئولان نظام (1403).
تقدیری، محمد، و محدثی، جواد (1382). به نقل از حدیث نت. خیر و برکت از نگاه قرآن و حدیث. قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
حیدری، حسن (1392). موانع تولید در اقتصاد ایران و راهکارهای رفع آن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حیدری، حسن، و علینژاد، رقیه (1393). بررسی تأثیر متغیر نهادی حاکمیت قانون بر رشد اقتصادی در هشت کشور بزرگ اسلامی. دو فصلنامه دانشنامه حقوق اقتصادی (دانش و توسعه سابق) دوره جدید، 21(5)، 99-120.
سپهوند، رضا، تقیپور، صابر، و مؤمنی مفرد، معصومه (1399). شناسایی و اولویتبندی عوامل مؤثر در شکلگیری فرهنگ جهش تولید با روش دلفی فازی. فصلنامه راهبرد اجتماعی-فرهنگی، سال نهم، 36، 71-101.
صداقت کالمرزی، هانیه، فتاحی، شهرام و سهیلی، کیومرث (1398). شواهدی جدید از رابطه رانت نفتی و رشد اقتصادی در کشورهای اوپک: کاربردی از مدل ترکیبی مارکوف سوئیچینگ آستانهای. فصلنامه مدلسازی اقتصادسنجی، 4(3)، 37-58.
کمالی دهکردی، پروانه، نظری زانیانی، علی، مکیان، نظامالدین، و دهقانی شاهزاده بیگمی، فاطمه (1397). اثر انواع سرمایه بر رشد اقتصادی استانهای منتخب ایران. فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان، 7(1)، 66-85.
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی (1401). آییننامه حمایت از تولید، دانشبنیان و اشتغال آفرین در حوزه اقتصاد.
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی معاونت پژوهشهای اقتصادی، (1399). درباره جهش تولید: الگوی راهبردی حمایت از تولید در ایران.
مفتخری، فاطمه، نادمی، یونس، و کاوند، علی (1400). تأثیر سرمایه اجتماعی بر رابطه سرمایه انسانی و رشد اقتصادی. پژوهشنامه اقتصاد کلان، 16(31)، 179-198.
مهرآرا، محسن، و رضایی برگشادی، صادق (1395). بررسی عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی ایران مبتنی بر رویکرد متوسط گیری بیزین (BMA) و حداقل مربعات متوسط وزنی (WALS). پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، 6(23)، 89-114.
میردامادی، سیدمهدی، علیزاده فرد، مونا، و علی مرادیان، پرناز (1389). بررسی رابطه بین مشارکت مردم و پیامدهای اجتماعی-اقتصادی در طرح حبله رود (مطالعه موردی استان تهران). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 4، 557-564.
References Abbasinejad, G. (ʿAbbāsīnejād, G.). (2024/1403). Production leap with people’s participation is necessary for realizing the resistance economy. The Sixth National Conference on New Technologies in Humanities, Management and Marketing of Iran. [In Persian] Ahmadi, Seyyed Ahmad (Aḥmadī, Seyyed Aḥmad). (2014). Group work from the perspective of the Qur’an and the progeny. Cultural Management of the Varamin Municipality Applied Scientific Education Center, 1–19. [In Persian] Barlow, J. (2023). The effects of cultural values on economic growth: An empirical investigation. Department of Economics, Bryant University, 1150 Douglas Pike, Smithfield, RI 02917. Coleman, J. S. (2005/1384). Foundations of Social Theory (Trans. Manouchehr Sabouri [Manūchehr Sābūrī]). Tehran: Ney Publishing. [In Persian] El Husseiny, I. A., Al Samman, A., & Mansour, S. (2024). How do cultural values affect economic growth? Empirical evidence from the World Values Survey (1994–2021). Review of Economics and Political Science. https://doi.org/10.1108/REPS-02-2023-0012 Heydari, Hassan (Ḥeydarī, Ḥasan) & Alinejad, Roghayeh (ʿAlīnejād, Roqīyeh). (2014). Studying the impact of the institutional variable of the rule of law on economic growth in eight major Islamic countries. Bi-Quarterly Encyclopedia of Economic Law (formerly Knowledge and Development), 21(5), 99–120. [In Persian] Heydari, Hassan (Ḥeydarī, Ḥasan). (2014). Production obstacles in the Iranian economy and solutions to overcome them. Research Institute for Culture, Art and Communication, Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Persian] Kamali Dehkordi, Parvaneh (Kamālī Dehkordī, Parvāneh), Nazari Zaniani, Ali (Nazari Zaniani, ʿAlī), Makian, Nezamuddin (Makīān, Neẓāmuddīn), & Dehghani Shahzadeh Begami, Fatemeh (Dehqānī Shāhzādeh Begamī, Fāṭemeh). (2018/1397). The effect of types of capital on the economic growth of selected provinces of Iran. Quarterly Journal of Strategic and Macro Policies, 7(1), 66–85. [In Persian] Mahdavi, Pegah, Rasekhi, Saeid (Rāsekḥī, Saʿīd), & Karimi Male, Ali (Karīmī Māleh, ʿAlī). (2019). The effect of participation on economic development emphasizing social cohesion. International Journal of Innovation in Management, Economics and Development, 1(2), 204–213. Mehrara, Mohsen (Mehrārā, Moḥsen) & Rezaei Bargshadi, Sadegh (Reẓāʾī Bargšādī, Ṣādeq). (2016). Investigating factors affecting Iran’s economic growth based on Bayesian averaging (BMA) and weighted mean least squares (WALS) approach. Economic Growth and Development Research Quarterly, 6(23), 89–114. [In Persian] Mirdamadi, Seyed Mehdi (Mīrdāmadī, Seyyed Mehdī), Alizadeh Fard, Mona (ʿAlīzādeh Fard, Monā), & Moradian, Parnaz Ali (Morādīān, Parnāz ʿAlī). (2010). Investigating the relationship between people’s participation and socio-economic outcomes in the Hableh Rood project (Case study of Tehran Province). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 4, 557–564. [In Persian] Moftakheri, Fatemeh (Moftakherī, Fāṭemeh), Nademi, Younes (Nādemī, Yūnes), & Kavand, Ali (Kavand, ʿAlī). (2011). The effect of social capital on the relationship between human capital and economic growth. Journal of Macroeconomics, 16(31), 179–198. [In Persian] Oakley, P. (1995). People’s participation in development projects. INTRAC Occasional Papers, 7, 1–30. Rahbar, Farhad (Raḥbar, Farhād), Mozaffari Khameneh, Farshid (Moẓaffarī Khameneh, Faršīd), & Mohammadi, Shapour (Moḥammadī, Shāpūr). (2007). Investment barriers and its impact on economic growth in Iran. Journal of Economic Research, 81, 111–138. [In Persian] Research Center of the Islamic Consultative Assembly (Markaz-e Pažūhešhā-ye Majles-e Šūrā-ye Eslāmī). (2022/1401). Regulations on supporting production, knowledge-based and employment-creating in the field of economics. [In Persian] Research Center of the Islamic Consultative Assembly, Deputy for Economic Research (Markaz-e Pažūhešhā-ye Majles, Moʿāvenat-e Eqteṣādī). (2010). About the production leap: A strategic model for supporting production in Iran. [In Persian] Romer, P. M. (1989). Endogenous technological change. National Bureau of Economic Research, Working Paper No. 3210, 1050 Massachusetts Avenue, Cambridge, MA 02138. Salmani, Behzad (Salmānī, Behzād) & Mohammadi, Alireza (Moḥammadī, ʿAlīrezā). (2008). Studying the effect of government health expenditures on Iran’s economic growth. Iranian Economic Research Quarterly, 13(39), 73–93. [In Persian] Sedaghat Kalmarzi, Hanieh (Ṣedāqat Kalmārzī, Hānīyeh), Fattahi, Shahram (Fattāḥī, Šahrām), & Soheili, Kiyomars (Soheylī, Kīyūmarth). (2019). New evidence on the relationship between oil rent and economic growth in OPEC countries: An application of the threshold switching Markov hybrid model. Quarterly Journal of Econometric Modeling, 4(3), 37–58. [In Persian] Sepahvand, Reza (Sepahvand, Reẓā), Taghipour, Saber (Taḡīpūr, Sāber), & Momeni Mofrad, Masoumeh (Momenī Mofrad, Masʿūmeh). (2019). Identifying and prioritizing factors effective in the formation of a production leap culture using the fuzzy Delphi method. Journal of Socio-Cultural Strategy, 9(36), 71–101. [In Persian] Statements of the Supreme Leader of the Islamic Revolution (Bayānāt-e Maqām-e Moʿaẓẓam-e Rahbarī) in the Ramadan meeting of the officials of the regime. (2024/1403). [In Persian] Taqdiri, Mohammad (Taqdīrī, Moḥammad) & Mohaddisi, Javad (Moḥaddesī, Javād). (2003). Goodness and blessing from the perspective of the Qur’an and Hadith. Qom: Dar al-Hadith Publishing Organization. [In Persian] Togar Laut, L., Febrianti, E., & Sugiharti, R. R. (2023). Rent-seeking towards economic growth: Empirical study in lower-middle-income countries. Trikonomika, 22(1), 33–42. Uperti, P. (2015). Factors affecting economic growth in developing countries. Major Themes in Economics, 17, 37–54. Whiteley, P. F. (2000). Economic growth and social capital. Political Studies, 48(3), 443–466. Wong, Zi Wen Vivien, Chen, Fanyu, Law, Siong Hook, & Ismail, Normaz Wana. (2022). The effects of rent-seeking activities on economic growth in middle-income countries. Bulletin of Monetary Economics and Banking, 25(2), 216–234. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 257 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 85 |
||