| تعداد نشریات | 8 |
| تعداد شمارهها | 315 |
| تعداد مقالات | 2,340 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,911,211 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,128,602 |
بررسی چالش های سلامت اداری با تأکید بر مضمون کاوی بیانات مقام معظم رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران | ||
| فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت | ||
| دوره 12، شماره 25، مهر 1404، صفحه 7-44 اصل مقاله (713.16 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2025.11201.1492 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد مهدی برزنده1؛ عباس بابایی نژاد* 2؛ مسعود پورکیانی3؛ علیرضا صنعت خواه4 | ||
| 1دانشجوی دکتری گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران. | ||
| 2. استادیار گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان ،دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران | ||
| 3استادیار گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران. | ||
| 4. استادیار گروه جامعهشناسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران | ||
| چکیده | ||
| چکیده گسترده مقدمه و اهداف: باوجود گذشت بیش از چهار دهه از انقلاب اسلامی ایران و تدوین اسناد بالادستی، توصیهها و سیاستهای ابلاغی متعدد در حوزه سلامت اداری، شواهد نشاندهنده استمرار و حتی برخی تعمیق چالشهای ساختاری، فرهنگی و رفتاری در نظام اداری کشور است؛ بهطوریکه فاصله میان آرمانهای ترسیمشده در بیانات مقام معظم رهبری و وضع موجود، همچنان محسوس است. این شکاف نهتنها از طریق مشاهدات کیفی و گزارشهای کلی قابل درک است، بلکه در ارزیابیهای کمّی و بینالمللی نیز با وضوح بیشتری خود را نشان میدهد. برایمثال، شاخص ادراک فساد (CPI)، که توسط سازمان شفافیت بینالملل منتشر میشود، وضعیت ملموس و نگرانکنندهای از این چالش را ارائه میدهد. باوجود تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری بر ضرورت مقابله با فساد و توسعه سلامت اداری، موانع قابلتوجهی همچنان بر سر راه تحقق این هدف اساسی باقی است؛ ازاینرو هدف پژوهش حاضر شناسایی و طبقهبندی اصلیترین مضامین سلامت اداری در بیانات مقام معظم رهبری طی دو دهه اخیر، تحلیل و تبیین چالشها و موانع تحقق سلامت اداری در سه سطح ساختاری، فرهنگی و رفتاری بر مبنای مضامین بیانات رهبری، مقایسه ابعاد رویکرد سلامت اداری در بیانات مقام معظم رهبری با دیدگاههای بینالمللی و شناسایی تفاوتها و اشتراکات کلیدی، استخراج راهکارهای عملی و سیاستی متناسب با نظام اداری ایران براساس تحلیل مضمون بیانات مقام معظم رهبری است. در نهایت این تحقیق با تبیین مدل مفهومی مبتنی بر رویکرد بومی و دینی، بستری برای ارائه راهکارهای عملی و راهبردی به سیاستگذاران و مدیران نظام اداری کشور فراهم میکند. روش: این پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت و شیوه اجرا، کیفی است و بهمنظور شناسایی و تحلیل عمیق چالشهای سلامت اداری با تأکید بر مضمونکاوی بیانات مقام معظم رهبری، روش تحلیل مضمون استقرایی به کار رفته است. راهکار اجرایی تحقیق، الگوریتم ششمرحلهای تحلیل مضمون براون و کلارک (2006) است که جزئیات هر مرحله به شرح زیر بیان میشود: ابتدا کلیه بیانات، سیاستهای ابلاغی و اسناد رسمی مرتبط از سال ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۳ گردآوری شد. در مرحله بعد متن دادهها بهصورت خط به خط مطالعه شد و هر مفهومی که مرتبط با سلامت اداری، چالشها و راهکارها بود، علامتگذاری و کدگذاری اولیه شد. این کدگذاری بدون پیشفرض قبلی (کاملاً استقرایی) انجام شد. در مرحله بعد مضامین شکل گرفته، به دو صورت داخلی (درون دادهها) و بیرونی (در مقایسه کلی با کل دادهها) بررسی شدند تا ارتباط درونی، انسجام و تمایز آنها احراز شود. در صورت لزوم، ادغام یا تفکیک مضامین انجام و مضامین نامناسب حذف یا اصلاح شدند. در این مرحله توضیح و توصیف دقیق محورهای شناسایی شده انجام، و دلیل اهمیت هر مضمون در زمینه سلامت اداری در نظام جمهوری اسلامی ایران تبیین شد و در آخرین مرحله، یافتهها بهصورت شبکه مضامین (شامل مضامین پایه، مضامین سازماندهنده، و مضمون فراگیر) و در قالب جدول و نمودار ارائه شد. اقتباسها و شواهد متنی از بیانات مقام معظم رهبری جهت پشتیبانی مضامین آورده شد و مدل پیشنهادی برای ارتقای سلامت اداری ارائه شد. نتایج: فرایند جمعآوری دادهها در این پژوهش بر مبنای رویکرد متنی-زمینهای و از طریق گردآوری و تحلیل نظاممند بیانات مکتوب و شفاهی مقام معظم رهبری، شامل سخنرانیها، پیامها، و ابلاغیههای رسمی ایشان در بازه زمانی ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۳ صورت گرفت. این بیانات بهدلیل ماهیت راهبردی، جامعنگر و چهارچوبمند خود، منبعی غنی برای استخراج مضامین کلیدی مرتبط با سلامت اداری و چالشهای آن در نظام جمهوری اسلامی ایران محسوب میشوند. برای تحلیل دادهها، رویکرد تحلیل مضمون ششمرحلهای براون و کلارک (۲۰۰۶) به کار گرفته شد. مضامین سازماندهنده استخراجشده از بیانات مقام معظم رهبری – حکمرانی شفاف و مردمپایه، نظام کنترل و پاسخگویی مؤثر، تقویت سرمایه فرهنگی و اخلاقی، و عدالت و کارآمدی ساختاری – همگی با ابعاد سهگانه سلامت اداری (ساختاری، فرهنگی، و رفتاری)، که در بخش مبانی نظری به آن اشاره شد، همخوانی و ارتباط معناداری دارند. برایمثال، حکمرانی شفاف و مردمپایه و عدالت و کارآمدی ساختاری مستقیماً به بعد ساختاری سلامت اداری (نظیر شفافیت فرایندها، شایستهسالاری و اصلاح ساختارها) و نیز ابعاد رفتاری (مشارکت مردم و رفتار عادلانه مدیران) اشاره دارند. نظام کنترل و پاسخگویی مؤثر نیز هم شامل جنبههای ساختاری (سازوکارهای نظارتی) و هم جنبههای رفتاری (مسئولیتپذیری فردی و سازمانی) میشود. در نهایت، مضمون تقویت سرمایه فرهنگی و اخلاقی نیز با تأکید بر ارزشهایی چون وجدان کاری، امانتداری و اخلاق حرفهای، به عمق بعد فرهنگی و اخلاقی سلامت اداری میپردازد. این همپوشانی نشان میدهد که دیدگاه بومی و دینی استخراجشده، نهتنها تئوریهای رایج را نقض نمیکند، بلکه به آنها ابعادی عمیقتر و جامعتر، بهویژه در بستر فرهنگی-اسلامی ایران، میافزاید و تأکید میکند که سلامت اداری فراتر از صرف مبارزه با فساد است و یک نظام چندوجهی و ایجابی محسوب میشود. بحث و نتیجهگیری: یافتههای این پژوهش بهوضوح نشان میدهد که سلامت اداری در نظام جمهوری اسلامی ایران فراتر از یک مفهوم صرفاً سلبی (فقدان فساد)، یک پدیدۀ ایجابی و راهبردی است که در قالب چهار محور پویا و درهمتنیده بازتعریف میشود: حکمرانی شفاف و مردمپایه، نظام کنترل و پاسخگویی مؤثر، سرمایه فرهنگی اخلاقی، و عدالت و کارآمدی ساختاری. تحلیل مضمون بیانات مقام معظم رهبری روشن کرد که ریشه و بقای سلامت اداری بیش از هر چیز در تعامل مستمر و متقابل اصلاح نگرشها، تحول فرهنگ سازمانی، شفافیت ساختاری و پاسخگویی دائمی مدیران و کارکنان نهادینه است. هرگونه تحول صرفاً ساختاری بدون توجه به ابعاد اخلاقی و سرمایه معنوی نظام اداری، ناکافی و کماثر خواهد بود. مدل مفهومی لایهای و پویای ارائهشده در این تحقیق بر تقویت بُنمایههای انسانی، اتکا به دانش و بینش اسلامی-ایرانی، توسعه سامانههای شفافیت و پاسخگویی، و همچنین، ایجاد عدالت واقعی در سیاستگذاریهای منابع انسانی و ساختارهای سازمانی تأکید دارد. مضمونکاوی عمیق بیانات رهبری نشان میدهد که راهکارهای تحول اداری نه فقط در اسناد و آییننامهها، بلکه باید در سلوک حرفهای روزمره و التزام قلبی-سازمانی مدیران و کارکنان بازتاب یابد. چنین الگویی فراتر از نسخههای صرفاً اجرایی یا سیاستمحور، رویکردی تلفیقی، بومی و سیستمی را پیشنهاد میکند که قابلیت پیگیری و ارزیابی عملی در سطح کلان نظام اداری را فراهم میآورد و به شکل مؤثری به سؤال اصلی پژوهش پاسخ میدهد. تقدیر و تشکر: از همه استادان و صاحبنظرانی که نگارندگان را در انجام این پژوهش یاری نمودند، صمیمانه سپاسگزاریم. تعارض منافع: نویسندگان اعلام میکنند که هیچگونه تعارض منافعی در انجام این پژوهش وجود ندارد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| سلامت اداری؛ تحلیل مضمون؛ بیانات مقام معظم رهبری؛ فساد اداری؛ نظام جمهوری اسلامی ایران | ||
| مراجع | ||
|
منابع
احمدزاده، ح.، میرباقری، س. ح. و فغانی، م. (۱۴۰۴). بررسی روابط مؤلفههای نظام کنترلهای داخلی جهت کاهش تخلفات مالی و ارتقای سلامت اداری. مدیریت دولتی ایران، ۱۸ (۲)، ص ۸۵-۱۰۸.
احمدی، م.، بهمنی، ر. و رستگار، ع. (۱۳۹۸). تحلیل مضمون اسناد بالادستی توسعه اداری. پژوهشهای مدیریت دولتی، ۱۲ (۱)، ص ۲۵–۴۷.
خدایی، ن.، زرندی، س. و معدنی، ج. (۱۴۰۴). تأثیر بهکارگیری فناوری اطلاعات بر کاهش فساد اداری در بخش غیردولتی. پژوهشهای فناوری اطلاعات و فساد اداری، ۵ (۱)، ص ۳۳-۵۴.
داداشکریمی، ی.، رحمتی، م.، نژاد حاجیعلیایرانی، ف. و رحیمی، غ. (۱۴۰۳). الگوی راهبردی ارتباطات سازمانی با تأکید بر سلامت اداری. مدیریت ارتباطات سازمانی، ۲۷ (۲)، ص ۹۹-۱۱۸.
رحمانی، ح.، محمدی، ص. و معمارزاده طهران، غ. (۱۴۰۳). شناسایی و رتبهبندی کژرفتاریهای تهدیدکننده سلامت اداری در سازمانهای دولتی ایران. مدیریت رفتار سازمانی، ۱۴ (۴)، ص ۱۵۵-۱۷۸.
رحمانیان فهندری، ه. و قنادزاده تفتی، س. م. (۱۴۰۴). رابطه مدیریت تعارض منافع و سلامت اداری با نقش میانجی نهاد نظارتی (مورد مطالعه: دادگستری کل استان تهران). حقوق و سیاستگذاری اداری، ۹ (۱)، ص ۴۵-۶۶.
رحیمی، غ.، رحمتی، م.، نژاد حاجیعلیایرانی، ف. و داداشکریمی، ی. (۱۴۰۳). الگوی راهبردی ارتباطات سازمانی با تأکید بر سلامت اداری. مدیریت ارتباطات سازمانی، ۲۷ (۲)، ص ۹۹-۱۱۸.
شناسایی عوامل فساد اداری و نقش آن بر ارتقای سلامت اداری در مدیریت دولتی. (۱۴۰۳). در مجموعه مقالات کنفرانس ملی مدیریت دولتی، ص ۲۲۱-۲۳۲.
غفاری، ف. و غفاری، ن. (۱۴۰۴). تأثیر نظارت در سیستم تمرکز و عدم تمرکز بر سلامت اداری. مدیریت عمومی ایران، ۱۱ (۳)، ص ۸۷-۱۰۳.
کریمی، ی. م. (۱۴۰۴). ارتقای سلامت اداری از طریق حکمرانی شرکتی و اخلاق حرفهای سازمانی: رویکرد بهسازی منابع انسانی. پژوهشهای اخلاق سازمانی، ۷ (۲)، ص ۵۹-۷۸.
کریمی، ی. م. و محمدی، ص. (۱۴۰۱). تحلیل سیاستهای مبارزه با فساد در دستگاههای اجرایی مختلف و طراحی شبکه مضمونی سیاستهای ضد فساد. سیاستهای اجرایی ایران، ۱۳ (۱)، ص ۱۴-۳۴.
نژاد حاجیعلیایرانی، ف.، رحمتی، م.، داداشکریمی، ی. و رحیمی، غ. (۱۴۰۳). الگوی راهبردی ارتباطات سازمانی با تأکید بر سلامت اداری. مدیریت ارتباطات سازمانی، ۲۷ (۲)، ص ۹۹-۱۱۸.
واکاوی ابعاد فساد اداری و پیامدهای آن در سازمانهای دولتی ایران. (۱۴۰۳). در مجموعه مقالات کنفرانس ملی مدیریت دولتی، ص ۲۸۹-۳۰۲.
Transparency International (2023). گزارش شاخص ادراک فساد (CPI). Annual Report. https://www.transparency.org/en/cpi/2023
Transparency International (2025). گزارش شاخص ادراک فساد (CPI). Annual Report. https://www.transparency.org
References Ahmadi M., Bahmani R., & Rastegar A. (2019). Thematic analysis of upstream documents of administrative development. Public Management Research, 12 (1), 25–47. [In Persian] Ahmadzadeh H., Mirbagheri S. H., & Faghani M. (2025). Examining the components of internal control systems to reduce financial misconduct and promote administrative integrity. Iranian Public Management, 18 (2), 85–108. [In Persian] Braun V., & Clarke V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3 (2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa Dadash Karimi Y., Rahmati M., Nejad Hajialiirani F., & Rahimi G. (2024). Strategic model of organizational communication emphasizing administrative integrity. Organizational Communication Management, 27 (2), 99–118. [In Persian] Exploration of administrative corruption dimensions and its consequences in Iranian public organizations. (2024). In Proceedings of the National Conference on Public Management, pp. 289–302. [In Persian] Identifying factors of administrative corruption and its role in enhancing administrative integrity in public management. (2024). In Proceedings of the National Conference on Public Management, pp. 221–232. [In Persian] Jafari A. (n.d.). Detailed examination of a dynamic model component. Human Resources Development Studies, (Special Issue), 1–15. [In Persian] Karimi Y. M. (2025). Promoting administrative integrity through corporate governance and professional ethics: A human resource improvement approach. Organizational Ethics Research, 7 (2), 59–78. [In Persian] Karimi Y. M., & Mohammadi S. (2022). Analyzing anti corruption policies in executive agencies and designing a thematic policy network. Iranian Executive Policies, 13 (1), 14–34. [In Persian] Khodaei N., Zarandi S., & Madani J. (2025). Impact of IT implementation on reducing administrative corruption in the non governmental sector. Information Technology and Administrative Corruption Studies, 5 (1), 33–54. [In Persian] Nejad Hajialiirani F., Rahmati M., Dadash Karimi Y., & Rahimi G. (2024). Strategic organizational communications framework addressing administrative health. Organizational Communication Management, 27 (2), 99–118. [In Persian] Rahimi G., Rahmati M., Nejad Hajialiirani F., & Dadash Karimi Y. (2024). Strategic organizational communication model emphasizing administrative health. Organizational Communication Management, 27 (2), 99–118. [In Persian] Rahmani H., Mohammadi S., & Memarzadeh Tehran G. (2024). Identification and ranking of deviant behaviors threatening administrative integrity in Iranian public organizations. Organizational Behavior Management, 14 (4), 155–178. [In Persian] Rahmanian Fahandari H., & Ghanadzadeh Tafti S. M. (2025). Relationship between conflict of interest management and administrative integrity with mediating role of oversight institutions (case study: Tehran Provincial Judiciary). Administrative Law and Policy, 9 (1), 45–66. [In Persian] Transparency International. (2023). Corruption Perceptions Index 2023. Annual Report. https://www.transparency.org/en/cpi/2023 Transparency International. (2025). Corruption Perceptions Index (CPI) Report. Annual Report. https://www.transparency.org | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 264 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 32 |
||