تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 308 |
تعداد مقالات | 2,305 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,526,561 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,896,434 |
بررسی مؤلفه «انسجام ملی» در تربیت سیاسی غربی (مورد مطالعه: دو رویکرد محافظهکار و لیبرال-دموکراتیک) | ||
فصلنامه علمی تربیت اسلامی | ||
دوره 20، شماره 53، مهر 1404، صفحه 41-62 اصل مقاله (547.55 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/edu.2025.10860.3011 | ||
نویسنده | ||
فاطمه وجدانی* | ||
دانشیار دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
چکیده گسترده مقدمه و اهداف: «انسجام ملی» برای محفاظت از هر کشوری ضروری است. برای تحقق این امر، علاوهبر وظایفی که مستقیماً مربوط به دولتهاست، لازم است که شهروندان جامعه نیز نگرشها و حساسیتهای لازم را کسب کنند و وظایف خود را در این راستا بهدرستی انجام دهند. آمادهسازی و پروش شهروندان برای نقشآفرینی خود، کاری است که در گستردهترین و عمیقترین حالت، توسط نهاد تربیت انجام میشود. واکاوی رویکردهای تربیت سیاسی در جهان میتواند آگاهی و هشیاری ما را نسبت به ابعاد مختلف اینگونه برنامهها و خروجیهای آنها تقویت کند. در پژوهش حاضر نحوه پرداختن به بحث «انسجام ملی» در دو رویکرد مهم تربیت سیاسی غربی، یعنی رویکرد محافظهکار و رویکرد لیبرال - دموکراتیک مورد بررسی قرار گرفته است. رویکرد تربیت سیاسی محافظهکار یکی از قدیمیترین رویکردهای تربیت سیاسی در جهان است که هماکنون نیز طرفداران بسیاری دارد و جا دارد که مورد بررسی دقیق قرار بگیرد. رویکرد تربیت سیاسی لیبرال - دموکراتیک نیز، نظریه غالب در جهان غرب است و اینطور ادعا میکند که انسان را به نهایت رشد و تعالی خود میرساند، او را از بیشترین میزان آزادی و رفاه بهرهمند میسازد و حقوق مدنی و مشارکت سیاسی همه اقشار جامعه را تضمین میکند. بنابراین، جا دارد که این رویکرد نیز مورد تدقیق قرار بگیرد. با عنایت به اینکه این دو رویکرد تفاوتهای زیادی با هم دارند، این بررسی مقایسهای میتواند ابعاد دقیقتری را درمورد موضوع مورد نظر در اختیار نهد. این تحقیق به این سوالات پاسخ میدهد: «انسجام ملی» چه جایگاهی در برنامه تربیت سیاسی دو رویکرد غربی محافظهکار و لیبرال - دموکراتیک دارد؟ هر یک از این دو رویکرد چگونه به این مؤلفه میپردازند؟ و از این نظر چه شباهتها و تفاوتهایی دارند؟ روش: این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی-مقایسه ای انجام شد. ابتدا جایگاه مؤلفه انسجام ملی در میان «اهداف» تربیت سیاسی در دو رویکرد مقایسه شد و سپس نحوه پیگیری این هدف در سایرمؤلفههای برنامه تربیتی، از جمله: محتوای آموزشی، روشهای تدریس و شیوههای ارزشیابی بررسی شد. یافتهها: براساس یافتهها، انسجام ملی برای هر دو رویکرد تربیت سیاسی غربی، مهم است و در هر دو برنامه تربیتی انعکاس یافته است. اما در رویکرد محافظهکار، به منزله هدف اساسی تربیت سیاسی مطرح است؛ درحالیکه در رویکرد لیبرال -دموکراتیک، هدف اساسی چیز دیگری (حداکثر آزادی فردی) است و انسجام ملی نیز گرچه یک ضرورت است، ولی در عین حال، یک «مساله» است که باید برای حل آن، فکری کرد. نظام تربیت سیاسی محافظهکار، پرورش هویت ملی و انسجام اجتماعی را مهمترین دغدغه خود میداند و بهصورت منسجمتری این هدف را از طریق انتقال دانش مشترک، آموزش زبان مشترک، محو کردن خردهفرهنگها، آموزش یک دین ملی، ایجاد غرور ملی و میهنپرستی، و ارزشیابی استاندارد ملی دنبال میکند. این رویکرد اساسا بهدنبال «ملتسازی» است؛ و «هویت ملی» را – از طریق ایجاد یک سیستم فکری و ارزشی واحد - در شخصیت شهروندان «نهادینه» میکند؛ ولی در نهایت، محدودیت شدیدی بر رشد همهجانبه فرد و جامعه تحمیل میکند، پتانسیلهای زیادی را در جامعه بدون استفاده میگذارد و در غیاب پرورش تفکر، منجر به پرورش میهنپرستانی بدون منطق و خردورزی کافی میشود. نظام تربیت سیاسی لیبرال - دموکراتیک نیز، بر ضرورت انسجام ملی، وفاداری و میهنپرستی بهخوبی واقف است؛ و در این راستا، برنامه درسی مشترک در ذیل محتوای دانشآموزمحور، پرورش تفکر و عقلانیت، استقبال از تضارب آرا، تقویت تساهل، احساس مسئولیت در قبال خیر عمومی، وفاداری و میهنپرستی، آموزش عملی ارزشهای دموکراتیک و ارزشیابی منعطف را در برنامه خود دارد. تفاوت این دو رویکرد در این است که نظام تربیتی لیبرال - دموکراتیک در بستر یک سیستم فکری و ارزشی تکثرگرا، ایفای مسئولیت مشارکت جمعی را از طریق قرارداد اجتماعی محقق میسازد؛ نه از طریق هویتسازی؛ و به دلایل مبنایی (ابتنای آن رویکرد بر فردگرایی، خودمختاری و آزادی فردی) در عمل، با مشکل جمع کردن میان این ارزشهای متضاد، دست به گریبان است و مسأله سردرگمی دانشآموزان در این رویکرد، یک مسأله جدی است. نظام تربیت سیاسی لیبرال - دموکراتیک بهدنبال پیشروندگی، تنوع و تکثر، خودمختاری و فردگرایی است و در عین حال، بهدلیل ضرورت حفظ جامعه نیز ادعا دارد که در عین دانشآموز محوری، دانش مشترکی را هم در دانشآموزان ایجاد میکند تا علاوهبر پیگیری رشد شخصیت فردی، مسئولیتپذیری و مشارکت اجتماعی را نیز رشد دهد. به عبارت دیگر، لیبرالیسم هم بهدنبال تحقق خواستههای فردی است و هم، در پی حفظ اتحاد و یکپارچگی جامعه. با تمام پیشنهادهای عملی که از طرف حامیان این رویکرد مطرح میشود، دشوار است که فرد با وجود آزادیهای فردی و انتخابهای آزادانه، با ارزشهای جامعه همخوانی و سازگاری پیدا کند. به همین نسبت، پرورش احساسات ملی، علاقه گروهی مشترک یا میهنپرستی نیز با فردگرایی و خودمختاری و حفظ هویتهای کاملاً مجزا در تضاد است. کثرتگرایی و احترام به تنوع فرهنگی، نیز با اتحاد اجتماعی چالش دارد. مردم با ارزشهای متضادی که آنها را از یکدیگر جدا میکند، در کنار هم زندگی میکنند و هر کدام سرسختانه به ارزشهای خودشان وفادارند. فاصله ارزشی و حتی تضاد منافع میتواند منجر شود که افراد احساس کنند که با هم غریبه هستند یا حتی از ارزشهای همدیگر متنفر باشند. گاهی این اختلافات به افزایش احساسات تفرقهافکنانه و تعارضات سیاسی تبدیل میشود و افراد برای تحقق جاهطلبیهای فرهنگی و سیاسیشان با یکدیگر رقابت میکنند. بنابراین، تساهلورزی نیز در جوامع چندفرهنگی، دشوار است. باتوجه به مواردی که در مقاله مورد بحث قرار گرفته است، به نظر میرسد که لیبرالیسم از انسجام نظری کافی برخوردار نیست؛ و تمام این اشکالات و چالش ها، به نظام تربیتی لیبرال - دموکراتیک نیز تسری مییابد. نتایج: نتیجه این تحقیق آن است که هر دو رویکرد تربیت سیاسی غربی، دچار مشکلات و چالشهای جدی در این زمینه هستند. پژوهشهای بیشتر راجع به راهکارهای برونرفت و حل چالشهای بهدستآمده در این تحقیق، همچنین، بررسی سایر الگوهای بدیل در جهان و بهویژه، الگوی تربیت سیاسی در اسلام جهت تقویت انسجام ملی، و عرضه الگوهای بومی و قابل رقابت به جهان، در گامهای بعد، میتواند جنبههای دقیقتری از این بحث را روشن کند و بهخصوص، راهکارهای بدیلی در اختیار دیگر کشورهای جهان نیز قرار دهد. | ||
کلیدواژهها | ||
انسجام ملی؛ هویت ملی؛ تربیت سیاسی؛ رویکرد محافظهکار؛ رویکرد لیبرال - دموکراتیک | ||
مراجع | ||
الیاس، جان. (۱۳۸۵). فلسفه تعلیموتربیت. ترجمه عبدالرضا ضرابی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
برلین، آیزیا (۱۳۶۸). چهار مقاله دربارهٔ آزادی. ترجمه محمدعلی موحد. تهران: خوارزمی.
برلین، آیزیا (۱۳۷۱). در جستوجوی آزادی؛ در گفتوگو با رامین جهانبگلو. ترجمه خجسته کیا؛ تهران: گفتار.
بشیریه، حسین (۱۳۸۴). آموزش دانش سیاسی مبانی علم سیاست نظری و تأسیسی. تهران: نگاه معاصر.
بشیریه، حسین (۱۳۸۸). تاریخ اندیشههای سیاسی قرن بیستم؛ لیبرالیسم و محافظهکاری. تهران: نی.
حیدری نیا، قاسم (۱۳۸۸). لیبرالیسم: بررسی سیر تحولات. تبریز: ستوده.
رالز، جان (۱۳۸۵). عدالت بهمثابه انصاف: یک بازگویی. ترجمه عرفان ثابتی. تهران: ققنوس.
عالم، عبدالرحمن (۱۳۷۳). بنیادهای علم سیاست. تهران: نی.
قادری حاتم (۱۳۷۹)، اندیشههای سیاسی در قرن بیستم. تهران: سمت.
لاک، جان (۱۳۷۷). نامهای در باب تساهل. ترجمه شیرزاد گلشاهی کریم. تهران: نی.
لاک، جان (۱۳۸۷). رسالهای در باب حکومت. ترجمه حمید عضدانلو. تهران: نی.
لبیبی، محمدمهدی (۱۳۸۷). لیبرالدموکراسی؛ آرزویی ناتمام. تهران: نقد افکار.
میلر، جی. پی. (۱۳۸۶). نظریههای برنامهٔ درسی. ترجمه محمود مهرمحمدی، تهران: سمت.
هیوود، اندرو (۱۳۹۴). سیاست. ترجمه عبدالرحمن عالم. تهران: نی.
Albulescua, M.; Albulescua, I. (2015). Over tones in Contemporary Educational Theory and Practice: Education for Democratic Citizenship. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 209, pp. 96 – 101. Bocock, R. et al. (Eds.). (1995). Social and Cultural Forms of Modernity. Polity Press. Callan, E. (1983). Interests and the Curriculum. British Journal of Educational Studies, XXXI (1), February 1983. Edmonton. Callan, E. (1988). Autonomy and Schooling. McGill-Queen’s University Press. Callan, E. (1991). Education Building. 5-10 9, North, Edmonton, Alberta, T6G 2G5, Canada Studies in Philosophy and Education 11, pp. 65-87, Kluwer Academic Publishers. Printed in the Netherlands. Callan, E. (2003). The Politics of Difference and Common Education. In: Education, Knowledge and Truth Beyond the postmodern impasse. David Carr (Ed.). pp. 145-158. London: Routledge. Callan, E. (2015). Debate: Liberal Virtues and Civic Education. Journal of Political Philosophy, 23(4), pp. 491–500. Callan, E.; White, J. (2002). A Companion to the Victorian Novel. In: Liberalism and Communitarianism. Patrick Brantlinger, William B. (Eds.). pp 95-109. Blackwell Publishers Ltd. Cameron, D. (2009). Proud to Be British (Blogpost). https://www.conservativehome.com/platform/ 2009/07/david-cameron-proud-to-be-british.html. Camicia, S. P. (2020). Understanding Conflict in Education for Democracy. A Response to “The Value of Conflict and Disagreement in Democratic Teacher Education”. Democracy and Education, 28 (2), Article 8. Chau, R. (2009). Liberalism: A Political Philosophy. 26 November 2009. https://www.mannkal.org/downloads/scholars/liberalism.pdf. Diamond, L. (2013) Why wait for democracy? The Wilson Quarterly (Winter). Available at: http://wilsonquar terly.com/stories/why-wait-for-democracy/. Edenberg, E. (2016). Civic Education: Political or Comprehensive? Chapter 12. Annu. Rev. Polit. Sci. 2004. 7:, pp. 71–90. Copyright_c 2004 by Annual Reviews. First published online as a Review in Advance on Dec. 16, 2003. Eurydice (2005). Citizenship Education at School in Europe. Brussels: Eurydice European Unit. Gibb, N. (2015). How E.D. Hirsch Came to Shape UK Government Policy. In Knowledge and the Curriculum: A Collection of Essays to Accompany E. D. Hirsch’s Lecture at Policy Exchange. Jonathan Simons and Natasha Porter (Eds.), pp. 12–20. London: Policy Exchange. Green, D. (1987). The New Right: The Counterrevolution in Political. Economical and Social Thought. London. Harell, K. F. (2020). The value of conflict and disagreement in democratic teacher education. Democracy & Education, 29(1), pp. 1–8. Harrison, K.; Boyd, T. (2018). Liberalism. In: Understanding political ideas and movements, pp. 195-213. K. Harrison & T. Boyd (Eds.). USA: Manchester University Press. Hirsch, E. D. (1987). Cultural Literacy: What Every American Needs to Know. Boston, MA: Houghton Mifflin. Hirsch, E. D. (1996). The Schools We Need and Why We Don’t Have Them. Anchor Books. Hirsch, E. D. (2007). How to Educate a Citizen; The Power of Shared Knowledge to Unify a Nation. USA: Harper. Hirsch, E. D. (2009). The Making of Americans: Democracy and Our Schools. New Haven, CT: Yale University Press. Klingemann, H. D. (2014). Dissatisfied democrats: Democratic maturation in old and new democracies. In: Dalton R. and Welzel C. (Eds.) The Civic Culture Transformed. pp. 116–157. New York: Cambridge University Press. Melin, J.; Farnen, R. (1996) Authoritarianism and educational content/style: a cross national survey of students from 30 countries. paper presented to 19th Annual Scientic Meeting of the International Society of Political Psychology, Vancouver, July. Merriam, C. E. (1939). The New Democracy and the New Desperation. Chicago: Chicago University Press. Norman, R. (1994) ‘”I Did it My Way” Some Thoughts on Autonomy’, Journal of Philosophy of Education, 28(1), pp. 25–34. Oakeshott, M. (1962). Reationalism in Politics and Other. Essays, London: Melhven. Parker, S. (1987). Teacher mediation in school studies. Journal of Theory and Research in Social Education, 52(3). Puka, E. (2013). Political Education. The Global Education of Citizen through Active Citizenship. Studi sulla formazione, 2-2013, pp. 229-236.Ranson, S. (2018). Education and democratic participation: The making of learning communities. Routledge. Rawls, J. (1971). A Theory of Justice. Harvard University Press, Cambridge, MA. Rawls, J. (1985). Justice as Fairness: Political Not Metaphysical. Philosophy and Public Affairs, 14, pp. 223-245. Rawls, J. (1987). The Idea of an Overlapping Consensus. Oxford Journal of Legal Studies, 7, pp.1-25. Roberts, W. (2017). Liberalism, Tolerance, and the Limits of Inclusion. Democracy and Diversity Series, March 22, 2017. Rodee, C. C. T.; Anderson, T. J., Christol, K. (1957). Introduction to Political Science. New York: McGraw-Hill. Sant, E. (2019). Democratic education: A theoretical review. Review of Educational Research, Online, 1–42. Shin, D. CH.; Kim, H. J. (2016). Liberal democracy as the end of history: Western theories versus Eastern Asian realities. Asian Journal of Comparative Politics, October 2016, pp 1–21. Shohamy, E. (2001). Democratic assessment as an alternative. Language Testing, 18(4), pp. 373-391. Taylor, R. (1989). Cross-Purposes: The Liberal-Communitarian Debate. In: N.L. Rosenblum (ed.), Liberalism and the Moral Life. Harvard University Press, Cambridge, MA. Thomas, T.K.C. (2005). Civic and Political Education. In: Bray, M., Koo, R. (Eds.) Education and Society in Hong Kong and Macao; Comparative Perspectives on Continuity and Change. CERC Studies in Comparative Education, vol 7, pp 175-200. Springer, Dordrecht. Torney-Purta, J.; Schwille, J.; Amadeo, J.A. (1999). Civic education in 24 countries of the world: Humbult university. Tormey, R. (2006). Social and Political Education in Senior Cycle. University of Limerick: NCCA. Welzel, C. (2013). Freedom Rising: Human Empowerment and the Quest for Emancipation. New York: Cambridge University Press. White, J. P. (1990). Education and the Good Life, London, Kogan Page. Winch, C.; Gingell, J. (1999). Key Concepts in the Philosophy of Education. London: Routledge. Yandell, J. (2017). Culture, Knowledge and Power: What the Conservatives have Learnt from E.D. Hirsch. Changing English, 24(3), pp. 246-252. Yayla, A. (2024). Liberalism: Foundations and Implications. Liberal Düşünce, 29 (113), Winter 2024, pp. 1-27. Yelmaki, R. M. (2013). Curriculum leadershio in a conservative era. educational administration quarterly, 48(2), pp. 344-366. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 108 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 11 |