| تعداد نشریات | 8 | 
| تعداد شمارهها | 310 | 
| تعداد مقالات | 2,309 | 
| تعداد مشاهده مقاله | 5,647,206 | 
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,989,034 | 
| تکرارپذیری بهمثابه مفهومی زمینهمند: بازاندیشی در بحران تکرارپذیری علم | ||
| روش شناسی علوم انسانی | ||
| دوره 31، شماره 123، تیر 1404، صفحه 135-154 اصل مقاله (567.46 K) | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/mssh.2025.11008.2642 | ||
| نویسندگان | ||
| محسن شیریان1؛ مصطفی تقوی* 2 | ||
| 1دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران | ||
| 2دانشیار گروه فلسفه علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| چکیده گسترده مقدمه و اهداف: تکرارپذیری (replicability) همواره یکی از شاخصهای بنیادین در تمایز علم از دیگر اشکال شناخت تلقی شده است. این ایده که یک نتیجه علمی باید در شرایط مشابه توسط پژوهشگران مستقل بازتولید شود، بهطور ضمنی پشتوانه اعتماد ما به یافتههای علمی قرار گرفته است. باوجوداین، در دو دهه اخیر، افزایش گزارشهایی از شکست در تکرار نتایج پژوهشهای معتبر، بهویژه در حوزههایی چون روانشناسی، زیستپزشکی و علوم اجتماعی، نوعی بحران را در جامعه علمی دامن زده که بهطور گسترده با عنوان «بحران تکرارپذیری» شناخته میشود. در این مقاله، باتکیهبر تحلیل فلسفی و بررسی مطبوعات، میکوشیم به بصیرتهای تازهای دست یابیم و تکرارپذیری را مفهومی واحد، جهانشمول و بیطرف در نظر نگیریم، بلکه آن را بهمثابه مفهومی زمینهمند و ارزشمحور در نظر گرفته و مبتنی بر آن به درک عمیقتر نسبت به آن برسیم. براساساین، دریافتهای جدیدی از آنچه امروز بهعنوان «بحران» شناخته میشود، ارائه شد که بحران را درواقع حاصل نوعی ناهماهنگی میان انتظاراتی که در هر رشته از تکرار نتایج داریم و تعمیم نابهجای معیارهای خاص یک حوزه به کل علوم میداند. با توجه به این مسئله سعی کردیم الگوی جدیدی از بررسی شکلهای مختلف تکرار در حوزههای مختلف ارائه دهیم که طیفی از شکلهای تکرار رهنمونهای متناظری برای مدیریت پژوهشهای علمی در آن حوزه نیز پیشنهاد شد. این مقاله در پی آن است که با ارائه یک چهارچوب مفهومی تازه، امکان درک طیفگونه از تکرارپذیری و پیامدهای آن برای فلسفه علم و سیاستگذاری پژوهش علمی را فراهم آورد. روش: از اواسط قرن بیستم نقدهایی ناظر بر ایدئال علم عاری از ارزشها مطرح شد که در بسیاری از پژوهشهای علمی میزان شواهد مورد نیاز برای تأیید یک نظریه بستگی به مؤلفههایی دارد که از ارزشها نشئت میگیرند. دستاوردهای جدید نشان میدهد پژوهشگر در بسیاری از مراحل فعالیت علمی از قضاوتهای ناخواستهای ناظر بر ارزشهای مختلف رهنمون میگیرد. در سالهای اخیر و با توسعه این دیدگاه ایدئال علم عاری از ارزشها طرفداران کمتری دارد و غالب متفکران تأثیرگذاری ارزشها در علم را اجتنابناپذیر میدانند. این پژوهشها بیش از آنکه به وجود یا عدم وجود ارزشها در علم بپردازند، مسئلهای مبنی بر تفکیک میان ارزشهای مشروع و نامشروع در علم را در دستور کار قرار دادهاند تا جایی که از آن به «معیار جدید تمیز» در علم یاد میکنند. در این مقاله سعی بر آن داریم مبتنی بر رویکرد نقش ارزشها در علم پاسخهایی را مورد نقد و بررسی قرار دهیم که درباره ریشههای بحران تکرارپذیری ارائه شده است و در قسمت پایانی به تکرارپذیری بهعنوان یک ارزش معرفتی در علم بپردازیم و این پرسش را مورد بررسی قرار دهیم که آیا تکرار را میتوان یک ارزش معرفتی جهانشمول در نظر بگیریم یا خیر؟ نتایج: مطبوعات مطرح درباره بحران تکرارپذیری عمدتاً در قالب دو دسته رویکرد قابل تقسیمبندی هستند: نخست، رویکردهایی آماری و روششناختی هستند که تمرکز خود را بر نقصها و محدودیتهای ابزارهای آزمون علمی قرار دادهاند؛ دوم، رویکردهای نهادی و جامعهشناختی هستند که نقش ساختارها و مشوقهای بیرونی را در کاهش تکرارپذیری بررسی کردهاند. بهطورکلی، سه عامل در بحران تکرارپذیری قابلاحصاست. دو مورد آن به روششناسی آماری پژوهش علمی بازمیگردد که با بررسی این دو مورد یافتههایی مبنی بر نقد این تحلیلها مطرح و همچنین نشان داده شد انتخاب میزان معیار معناداری آماری و مقدار احتمال پیشین هر کدام میتواند مبتنی بر برخی مؤلفههای ارزشی تأثیرپذیری داشته باشند. مورد سوم در ریشههای بحران سوگیری به انحا مختلف متعاقب تأثیرگذاری نهادهای علمی، جامعه است. طبق نظر همه پژوهشگرانی که اشاره شد، قطعاً سوگیری سهمی در تقویت مسئله تکرارپذیری دارد؛ ولی باید به نحوه اثرگذاری این سوگیری نیز توجه داشت. بهطورکلی، سوگیری یا سبب انحرافی در بخش معرفتی فعالیت علمی دانشمند میشود و یا در انتشار پژوهش انحرافاتی ایجاد میکند. بهطورکلی، این رویکرد بهدرستی بر اثرات ساختاری، انگیزشی و نهادی در تولید علم تأکید دارد؛ اما اغلب به تحلیلهای انتزاعی از مفهوم تکرارپذیری نمیپردازد. در نتیجه، راهحلهای آن معمولاً ناظر به سیاستگذاری یا اصلاحات نهادیاند و تحلیلهای مفهومی یا فلسفی برای تکرارپذیری ارائه مینماید. بحث و نتیجهگیری: تحلیلهای این مقاله نشان میدهد بحران تکرارپذیری، برخلاف ظاهر آن، الزاماً نشانهای از زوال علم یا فروپاشی روش علمی نیست؛ بلکه ریشههای عمیقتری دارد که به درک نادقیق از ماهیت تکرارپذیری، فقدان توجه به تفاوتهای میانرشتهای، و تسلط نوع خاصی از معرفتشناسی علمی بر ارزیابی اعتبار پژوهشها بازمیگردد. درواقع، آنچه بحران مینماید، در بسیاری موارد نتیجه تعمیم نابهجای معیارهای خاص یک حوزه (مثلاً فیزیک آزمایشگاهی) به حوزههایی کاملاً متفاوت (مانند روانشناسی یا انسانشناسی) است. با تکیهبر چهارچوب زمینهمند این مقاله، میتوان ادعا کرد که تکرارپذیری نه یک معیار همگانی و صلب، بلکه یک سازه متغیر، وابسته به نوع علم، هدف پژوهش، زمینه فرهنگی، و انتظارات نهادی است. بنابراین، بازاندیشی در این مفهوم میتواند به کاهش دوگانهانگاری سطحی (برای مثال علم خوب = تکرارپذیر / علم بد = غیرقابلتکرار) کمک کند، امکانپذیری یک «معرفتشناسی تطبیقی» که بهجای تلاش برای وحدتگرایی، به تمایزها احترام بگذارد را تقویت میکند و رهنمونهای علمی واقعگرایانهتری برای اعتبارسنجی پژوهشها پیشنهاد دهد. همانگونهکه ما در این پژوهش با معرفی طیف تنوع اشکال تکرار در چند محور، پیشنهاد تجویز طیفی از سیاستهای کنترلی و تنظیمی متناظر با هر سطح را دادیم. استفاده از این چهارچوبها میتواند به پژوهشگران، داوران مقالات و نهادهای فعال در حوزه علم یاری دهد تا ملاحظات معطوف به مسئله تکرارپذیری و افزایش اعتبار دستاوردها را ناظر به موقعیت هر حوزه علمی افزایش دهند. نهادهای علمی میتوانند با تعیین راهبردها و ایجاد زیرساختهایی که تکرارپذیری را زمینهمند میبینند، به طراحی راهنماها و شاخصهای ارزیابی متناسب با هر حوزه (مطابق سه محور کنترل، پویایی و هدف) به سیاستگذاران کمک کنند تا از اجبار استانداردهای یکسان به همه رشتهها خودداری کنند. استفاده از چهارچوب طیفی در داوران مقالات برای درک زمینه پژوهش ارسالی و قضاوت واقعبینانه درباره تکرارپذیری نیز میتواند سودمند باشد. تقدیر و تشکر: پژوهشگران بر خود لازم میدانند از تمامی استادانی که آنها را در انجام این پژوهش یاری کردهاند، کمال تقدیر و تشکر را داشته باشند. تعارض منافع: در این پژوهش هیچگونه تعارض منافعی وجود ندارد جدول 1. طیف گونههای مختلف تکرار در سه محور کنترل، پویایی و هدف محور موقعیت آغاز طیف موقعیت میانه طیف موقعیت پایان طیف کنترل کنترل دقیق متغیرها؛ آزمایشهای با پروتکل ثابت کنترل نسبی متغیرها با ترکیب قواعد و انعطافپذیری کنترل اندک؛ متغیرهای پیچیده و کمتر قابل پیشبینی پویایی سیستمهای ایستا و قابل پیشبینی سیستمهای نیمهپویا با پیچیدگی متوسط سیستمهای کاملاً پویا و پیچیده هدف تأیید و اثبات نتایج موجود ترکیب تأیید و کشف نتایج جدید کشف و اکتشاف نتایج یا پدیدههای نو جدول 2. شاخصهای موقعیتیابی پژوهشها در چارچوب طیفی سهمحوره محور پرسش شاخص معیارهای ممکن کنترل تا چه اندازه امکان کنترل دقیق بر متغیرها وجود دارد؟ - وجود پروتکلهای دقیق آزمایشگاهی- توان بازسازی شرایط محیطی- نقش دخالت انسانی پویایی آیا موضوع مطالعه ماهیتی پویا و وابسته به متغیرهای غیرقابلپیشبینی دارد؟ - تشریح ملاحظات راجع به مؤلفههای ناشناخته و غیرقابل محاسبه هدف هدف اصلی تکرار چیست؟ - آزمون مجدد نتایج (تأیید)- توسعه ایده قبلی (تلفیقی)- گشودن افقهای جدید (اکتشافی) | ||
| کلیدواژهها | ||
| بحران تکرارپذیری؛ علم و ارزشها؛ ارزشهای غیرمعرفتی؛ ارزشهای معرفتی سوگیری؛ و زمینهمندی | ||
| مراجع | ||
| Amrhein, V., Greenland, S., & McShane, B. (2019). Retire statistical significance. Nature, 567, 305–307. Baker, M. (2016a). Is there a reproducibility crisis? Nature, 533, 452–454. Benjamin, D., James O. Berger, Magnus Johannesson, Brian A. Nosek, E.-J. Wagenmakers, Richard Berk, Kenneth A. Bollen, Björn Brembs, Lawrence Brown, Colin Camerer, David Cesarini, Christopher D. Chambers, Merlise Clyde, Thomas D. Cook, Paul De Boeck, Zoltan Dienes, Anna Dreber, Kenny Easwaran, Charles Efferson, Ernst Fehr, Fiona Fidler, Andy P. Field, Malcolm Forster, Edward I. George, Richard Gonzalez, Steven Goodman, Edwin Green, Donald P. Green, Anthony G. Greenwald, Jarrod D. Hadfield, Larry V. Hedges, Leonhard Held, Teck Hua Ho, Herbert Hoijtink, Daniel J. Hruschka, Kosuke Imai, Guido Imbens, John P. A. Ioannidis, Minjeong Jeon, James Holland Jones, Michael Kirchler, David Laibson, John List, Roderick Little, Arthur Lupia, Edouard Machery, Scott E. Maxwell, Michael McCarthy, Don A. Moore, Stephen L. Morgan, Marcus Munafó, Shinichi Nakagawa, Brendan Nyhan, Timothy H. Parker, Luis Pericchi, Marco Perugini, Jeff Rouder, Judith Rousseau, Victoria Savalei, Felix D. Schönbrodt, Thomas Sellke, Betsy Sinclair, Dustin Tingley, Trisha Van Zandt, Simine Vazire, Duncan J. Watts, Christopher Winship, Robert L. Wolpert, Yu Xie, Cristobal Young, Jonathan Zinman & Valen E. Johnson et al. (2018). Redefine statistical significance. Nature Human Behavior, 2, 6–10. Bird, A. (2018). Understanding the replication crisis as a base rate fallacy. The British Journal for the Philosophy of Science, Volume 72, Number 4, December 2021, 965–993 Crane, D. (1967). The Gatekeepers of Science: Some Factors Affecting the Selection of Articles for Scientific Journals. The American Sociologist, 2(4), 195–201. Fanelli, D. (2018). Is science really facing a reproducibility crisis, and do we need it to? PNAS, 115, 2628–2631. Ferguson, C. J. and M. Heene (2012). A vast graveyard of undead theories: Publication bias and psychological science’s aversion to the null. Perspectives on Psychological Science, 7, 555–561. Francis, G. (2012). Publication bias and the failure of replication in experimental psychology. Psychonomic Bulletin & Review, 19, 975–991. Guttinger, Stephan (2020). The limits of replicability. European Journal for Philosophy of Science, 10(2), 1–17. Hudson, R. (2021). Should We Strive to Make Science Bias-Free? A Philosophical Assessment of the Reproducibility Crisis. Journal for General Philosophy of Science, 52, 389–405. Ioannidis, J. (2005). Why most published research findings are false. PLoS Med, 2, e124. John, L. K., Loewenstein, G., & Prelec, D. (2012). Measuring the Prevalence of Questionable Research Practices With Incentives for Truth Telling. Psychological Science, 23(5), 524–532. Lakens, D., et al. (2018). Justify your alpha. Nature Human Behavior, 2, 168–171. Leonelli, S. (2018). Rethinking reproducibility as a criterion for research quality. In L. Fiorito, S. Scheall, & C. E. Suprinyak (Eds.), Research in the history of economic thought and methodology (pp. 129–146). Emerald Publishing Limited. 
 Pashler, H., & Harris, C. (2012a). Is the replicability crisis overblown? Three arguments examined. Perspectives on Psychological Science, 7, 531–536. Peterson, D., & Panofsky, A. (2021). Self-correction in science: The diagnostic and integrative motives for replication. Social Studies of Science, 51(4), 583–605. Popper, K. (2005). The logic of scientific discovery. Routledge. Romero, F. (2016). Can the behavioral sciences self-correct? A social epistemic study. Studies in History and Philosophy of Science, 60, 55–69. Rooney, P. (2017). The borderlands between epistemic and non-epistemic values. In K. C. Elliott & D. Steel (Eds.), Current controversies in values and science (pp. 31–46). Routledge. Rosenthal, R. (1979). The file drawer problem and tolerance for null results. Psychological Bulletin, 86(3), 638–641. Simmons, J. P., Nelson, L. D., & Simonsohn, U. (2011). False-Positive Psychology: Undisclosed Flexibility in Data Collection and Analysis Allows Presenting Anything as Significant. Psychological Science, 22(11), 1359–1366. | ||
| آمار تعداد مشاهده مقاله: 273 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 62 | ||