واکاوی معضلات آموزشی و امکانات مدارس لرستان در دوران حکومت پهلوی‎اول (بر اساس اسناد منتشر نشده)

ده پهلوان, طلعت; دادفر, سجاد; اسمعیلی, پوریا; محمدی, رمضان

doi:10.30471/edu.2025.10724.2984

نمایه شدن نشریات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در پایگاه های معتبر بین المللی جی گیت، دواج، ابسکو، جی ای ال، آکادمیا، اِکانلیت، گوگل اسکالر

تعداد نشریات	8
تعداد شماره‌ها	310
تعداد مقالات	2,309
تعداد مشاهده مقاله	5,649,923
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	3,990,103

	واکاوی معضلات آموزشی و امکانات مدارس لرستان در دوران حکومت پهلوی‎اول (بر اساس اسناد منتشر نشده)
فصلنامه علمی تربیت اسلامی
دوره 20، شماره 53، مهر 1404، صفحه 137-165 اصل مقاله (2.3 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/edu.2025.10724.2984
نویسندگان
طلعت ده پهلوان^* ¹؛ سجاد دادفر²؛ پوریا اسمعیلی³؛ رمضان محمدی⁴
¹استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
²دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
³دکتری تاریخ ایران دوره اسلام، مدرس‎‎ گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
⁴دانشیار، گروه تاریخ، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران
چکیده
چکیده گسترده مقدمه و اهداف: در عصر پهلوی ‎اول (1304-1320ش)، نظام آموزشی دستخوش تحولات مهمی شد که این تحولات چالش‎ها و معضلات زیادی را به وجود آورد. تلاش پهلوی بر آن بود تا بدون درست کردن زیر ساخت‎های آموزشی به صورت آمرانه، ایران را در زمینه نظام آموزش و پرورش و در ظاهر به ترقی برساند. هدف مقاله حاضر، کشف و وصف معضلات و چالش‎های نظام آموزش عصر پهلوی ‎اول به عنوان یکی از مهم‎ترین دوره‎های تحول آموزش در ایران، با استفاده از روش مطالعات اسنادی و تحلیلی و با تکیه بر منابع تاریخی این دوره است. یافته‎های این پژوهش نشانگر آن است که دولت پهلوی‎اول با وجود در نظر گرفتن برنامه‎های اصلاحی، به لحاظ ضعف ساختار آمورشی، اقدامات عجولانه و سوء مدیریت، بر خلاف وعده‎هایی که در زمینه نوسازی ساختار نظام آموزشی ایران داده بود، نتوانست بسترهای کافی را در مناطق دور دست به ویژه در مدارس لرستان برای محصلان ایجاد کند. بنابراین اقدامات حکومت پهلوی‎ اول در اجرای برنامه‎های تجددطلبانه بالأخص در اصلاح ساختار آموزشی مدارس بیشتر جنبه تبلیغاتی داشت و در عمل دانش‎آموزان با مشکلاتی مانند: کمبود معلم و نیروی متخصص، برنامه‎های درسی منسجم و بومی، محدودیت آزادی اندیشه و مشکلات فراوانی بهداشتی، کمبود فضای مناسب و مدیران کاربلد بودند به طوری که، در بعضی از مواقع بر یادگیری آنان تأثیر منفی گذاشته بود. بنابراین هدف از انجام پژوهش حاضر پاسخ به این سؤال است که چرا دولت پهلوی ‎اول با وجود در نظر گرفتن برنامه‎های اصلاحی، قادر نبود بسترهای کافی را در مدارس لرستان برای محصلان ایجاد کند؟ فرضیه حاصله چنین است که، دولت رضاشاه بر خلاف وعده‎هایی که در زمینه نوسازی ساختار نظام آموزشی ایران داده بود آن طور که باید به سبب سوءمدیریت مسئولین و اقدامات عجولانه قادر نبود تا در مناطق دور دست کشور امکانات خوبی را برای دانش‎آموزان فراهم آورد که همین امر بیانگر ضعف ساختاری آموزش و پرورش در آن روزگار است. روش: این مقاله با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی مبتنی بر اسناد منتشر نشده قصد دارد تا با گویاسازی، مطالعه دقیق و تحلیل علمی این اسناد و نیز بررسی تعدادی از منابع تاریخی به آسیب‎شناسی و معضلات مدارس لرستان در عصر پهلوی‎اول بپردازد و عملکرد مدیران و امکانات آنان را تحلیل و ابهامات را روشن سازد. از سویی، در ابتدا از میان اسناد متعدد سندهای مورد نیاز بر مبنای موضوع پژوهش برگزیده شده است که پس از تفکیک و صحت سنجی آن بر مبنای دانش تاریخ‎نگاری تعدادی از آن‎ها حذف و بقیه انتخاب گردید که همین امر بر اعتبار تحقیق می‎افزاید. پس با توجه به این اسناد با اهمیت و تأیید شده، انجام چنین پژوهشی در حوزه تاریخچه آموزش و پرورش ایران در این دوره تاریخی ضروری است تا بدین‎طریق، با یادآوری مشکلات آموزشی که تعداد اندکی از آن‎ها در زمان حاضر هم هنوز پابرجا هست باعث شود تا مدیران کنونی در رفع آن کوشا شوند. نتایج: در دوره پهلوی اول مدارس نوین به معنای دقیق کلمه به خوبی و با برنامه ریزی مشخص تأسیس نشد زیرا زیرساخت‎ها به درستی شکل نگرفت و دولت بدون آن که درک صحیحی از آموزش‎های جدید داشته باشد چنین مدارسی را بنیان نهاد. همچنین نتوانست الگوی مشخصی از نمونه های مدارس پیشرفته در اروپا را الگو قرار دهد و در این زمینه احتیاط و دقت کند. بنابراین رضاشاه با شتاب می‎خواست حتی جهت حفظ ظاهر برای این که خود را پادشاهی متجدد به دنیا معرفی نماید مدارس کهن را از میان بردارد و سبک آموزش را تغییر دهد تا به همه بفهماند که دولت پهلوی در راستای ترقی ایران گام بر می دارد. از طرفی هم، از محتوای اسناد چنین استنباط می‎شود که دانش‎آموزان از حداقل وسایل اولیه تحصیل هم بهره‎مند نبودند و مدیران مدارس لباس و لوازم‎التحریر آنان را با درآمد شخصی تهیه می‎کردند و یا برای گسترش کلاس‎ها و پایه‎های نظام آموزشی مکرراً با وزارتخانه اوقاف و معارف مکاتبه می‎نمودند که اکثر اوقات به نتیجه خاصی نمی‎رسیدند، و یا از کمبود آموزگاران خوب رنج می‎بردند و حتی در پرداخت همان حقوق ناچیز با مشکلاتی روبرو بودند و از دولت می‎خواستند تا در رفع این معضل تلاش کند اما چنین اتفاقی رخ نداد. ناگفته نماند که اگر مدیران شایسته و با نفوذی حضور داشتند این گرفتاری‎ها تا حدودی کاهش می‎یافت. بحث و نتیجه‎گیری: با بررسی اسناد این نتیجه حاصل می‎شود که اقدامات دولت پهلوی ‎اول در ایجاد مدارس جدید و نیز رویکرد آموزشی مطابق با شرایط اجتماعی و فرهنگی نوین در ایران اگر درست اجرا می‎شد نتایج مطلوبی را حتی در دراز مدت به دنبال داشت که می‎توانست با درایت و فرهنگ‎سازی صحیح جایگزین مکتب‎خانه‎ها و آموزش‎های سنتی البته با رعایت مسائل شرعی شود. ولیکن در آن شرایط که بسترهای مناسبی فراهم نشده بود پیامدهای خوبی در پی نداشت زیرا هنوز ساختار جامعه سنتی و در بعضی از استان‎ها مثل لرستان با وجود کوشش بزرگان علم و ادب در ارتقای سطح آموزش اما بسترهای لازم کافی نبود، اگرچه که برخی از اشخاص دلسوز با انجام فعالیت‎های عام‎المنفعه گام‎های مثبتی در راستای تأسیس و تجهیز مدارس برداشتند ولی مشکلات برای مردم حل نشد. در نهایت، با توجه به مواردی که گفته شد باید به این مسئله مهم هم اشاره کرد که دولت رضاشاه بیشتر دنبال تبلیغ و جوسازی بود در غیر این صورت، باید به شکلی دقیق در راستای ارتقای سطح آموزش گام بر می‎داشت و دلسوزانه به پیشرفت محصلان کمک می‎کرد نه این که مشکلات پا بر جا بماند و اوضاع دگرگون نشود، زیرا ترقی نظام تعلیم و تربیت به مدیریت درست نیاز دارد و تنها با وعده دادن و تصویب قوانین نمی‎توان به عنوان شرط لازم گامی محکم در این زمینه برداشت، پس پشتکار و اقدام عملی هم در کنار آن شرط کافی به شمار می‎رود. از طرفی هم، یاید زیرساخت‎های نظام آموزشی با درایت مدیران و تأمین اعتبار شکل گیرد این طور نباشد که اول طرحی در زمینه ارتقای آموزش اجرا شود بعد توسعه زیرساخت‎ها انجام پذیرد، اگر بدین شکل عمل شود هرج و مرج بر نظام آموزشی حاکم خواهد شد و دانش‎آموزان متضرر خواهند شد. بنابراین اقدامات نسنجیده دولت رضاشاه می‎تواند درس عبرتی باشد تا مسئولان به درستی و با علم و آگاهی در خصوص پیشرفت آموزش گام بردارند که اگر این اتفاق رخ دهد به یقین معضلات آموزشی رفع می گردد و آینده روشنی بر نظام تعلیم و تربیت در انتظار خواهد بود. تعارض و منافع: تعارض و منافع اعلام نشده است.
کلیدواژه‌ها
حکومت پهلوی‎اول؛ لرستان؛ مدارس؛ سوءمدیریت؛ مشکلات آموزشی

مراجع
منابع الف) اسناد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اداره معارف و اوقاف لرستان، نمره712، تاریخ 25/11/1306. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اداره معارف و اوقاف لرستان،نمره2159،تاریخ 15/08/1312. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اداره معارف و اوقاف لرستان، بدون نمره، (الف) 1312. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اداره معارف و اوقاف لرستان، بدون نمره، (ب) 1312. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)،اداره معارف و اوقاف لرستان، نمره 479، تاریخ: 26/02/1313. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اداره معارف و اوقاف لرستان، بدون نمره، بی‎تا. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 5831/262، 31/03/1311. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت داخله (حکومت لرستان و بروجرد)، نمره 1126، 21/04/1311. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت داخله (حکومت لرستان و بروجرد)، نمره 2185، 26/06/1311. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اداره معارف و اوقاف لرستان، بدون نمره، 1312. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اداره معارف و اوقاف لرستان، نمره 813، 14/03/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اداره معارف و اوقاف لرستان، نمره 22502، 08/05/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اداره معارف و اوقاف لرستان، نمره 108، 12/01/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اداره معارف و اوقاف لرستان، نمره 2095، 10/08/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اداره معارف و اوقاف لرستان، نمره 2254، 17/09/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 47352، 03/09/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 1819، 03/04/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 2478، 25/09/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 2661، 27/01/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 42/297000480، 15/05/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 1291، 15/05/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 1158، 26/04/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 1450، 13/06/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 13133، 09/12/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 2401، 10/09/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، بدون نمره، 1305. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 3513، 21/12/1305. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، راپورت 15، 30/10/1313. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، راپورت 15، 30/08/1312. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 1133، 03/09/1315. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 8413، 15/04/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 8413، 08/06/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 6005، 02/06/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 5813، 28/07/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 1273، 12/05/1314. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمره 15064، 07/10/1314. قاسمی، فرید (1390)، اسناد خرم‎آباد، تهران، مرکز پژوهش کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. ب) کتاب: امیراحمدی، احمد (1373)، خاطرات نخستین سپهبد ایران، به کوشش غلامحسین زرگری‎نژاد، تهران، مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی. عیدی، حمید (1378)، یادگار عمر، خرم‎آباد، نشر افلاک. کاظمی، ایرج (1376)، مشاهیر لر، خرم‎آباد، افلاک. مولانا بروجردی، غلامرضا (1353)، تاریخ بروجرد، تهران، صدر. واعظ شهرستانی، نفیسه (1388)، سیاست عشایری دولت پهلوی ‎اول، تهران، نشر تاریخ ایران. ج) مقاله: خسروی‎شکیب، جهانگیر (و دیگران)، (بهار و تابستان 1399)، تحلیل اسامی مدارس لرستان در عصر پهلوی، پژوهشنامه تاریخ‎های محلی ایران، س 8، ش 2، ص253- 276. https://doi.org/10.30473/lhst.2020.7058 د) پایان‎نامه: امیدی‎نژاد، فرزانه (1400)، بررسی آموزش و مدارس لرستان در سال‎های 1320 تا 1357، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان. رومیانی، فرامرز (1394)، روند شکل‎گیری مدارس جدید در لرستان (پهلوی‎اول)، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان. A) Documents: National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, number 712, date 25/11/1306. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, number 2159, date 15/08/1312. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, no number, (a) 1312. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, no number, (b) 1312. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, number 479, date: 26/02/1313. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, no score, beta. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education and Endowments and Specialized Industries, score 5831/262, 03/31/1311. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Interior (Government of Lorestan and Borujerd), score 1126, 04/21/1311. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Interior (Government of Lorestan and Borujerd), score 2185, 06/26/1311. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, no score, 1312. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, score 813, 03/14/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, number 22502, 08/05/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, No. 22502, 08/05/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, No. 108, 12/01/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, No. 2095, 10/08/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Lorestan Education and Endowments Department, No. 2254, 17/09/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education and Endowments and Specialized Industries, No. 47352, 03/09/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 1819, 03/04/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 2478, 25/09/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 2661, 27/01/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 42/297000480, 15/05/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 1291, 15/05/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 1158, 26/04/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 1450, 13/06/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 13133, 09/12/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 2401, 10/09/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 1305. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 3513, 12/21/1305. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, Report 15, 10/30/1313. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, Report 15, 08/30/1312. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 18405, 09/03/1315. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 1133, 15/04/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 8413, 08/06/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 6005, 02/06/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 5813, 28/07/1314. [In Persian] National Archives and Library of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 1273, 12/05/1314. [In Persian] National Library and Archives Organization of Iran (SACMA), Ministry of Education, Endowments and Specialized Industries, No. 15064, 07/10/1314. [In Persian] Ghasemi, Farid (2011), Khorramabad Archives, Tehran, Library, Museum and Archives Research Center of the Islamic Consultative Assembly. [In Persian] B) Book: Amir Ahmadi, Ahmad (1994), Memoirs of the First Lieutenant General of Iran, by Gholamhossein Zargarinejad, Tehran, Institute for Research and Cultural Studies. [In Persian] Eidi, Hamid (1999), Yadgar Omar, Khorramabad, Aflak Publishing. [In Persian] Kazemi, Iraj (1997), Mashaheer Lor, Khorramabad, Aflak Publishing. [In Persian] Maulana Boroujerdi, Gholamreza (1973), History of Boroujerd, Tehran, Sadr Publishing. [In Persian] Vaez Shahrestani, Nafiseh (2009), Nomadic Politics of the First Pahlavi Government, Tehran, Tarikh Iran Publishing. [In Persian] C) Article: Khosravi-Shakib, Jahangir (and others), (Spring and Summer 2019), Analysis of the Names of Lorestan Schools in the Pahlavi Era, Research Journal of Local History of Iran, Vol. 8, No. 2, pp. 253-276. [In Persian] https://doi.org/10.30473/lhst.2020.7058 D) Thesis: Omidinejad, Farzaneh (1400), Study of Education and Schools in Lorestan from 1320 to 1357, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University. [In Persian] Rumiani, Faramarz (1394), The Process of Formation of New Schools in Lorestan (First Pahlavi Era), Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University. [In Persian]
آمار تعداد مشاهده مقاله: 274 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 78

پیوندهای مفید

پیوندهای مفید

اخبار و اعلانات

آمار

واکاوی معضلات آموزشی و امکانات مدارس لرستان در دوران حکومت پهلوی‎اول (بر اساس اسناد منتشر نشده)