تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 303 |
تعداد مقالات | 2,248 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,133,986 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,598,586 |
یکپارچهسازی نظام مالیاتی حمایتی؛ راهبرد تحقق پنجره واحد خدمات حمایتی (ماده 31 برنامه هفتم) | ||
جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی | ||
دوره 22، شماره 45، فروردین 1404، صفحه 91-111 اصل مقاله (1.18 M) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/iee.2025.10794.2495 | ||
نویسندگان | ||
سیداحمد عاملی* 1؛ ایمان رفیعی پیشوری2 | ||
1استادیار گروه اقتصاد منابع و انرژی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||
2دکتری اقتصاد،مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران. | ||
چکیده | ||
مقدمه و اهداف: در کشورهای مختلف برنامههایی حمایتی مختلفی در حال اجراست. نوع ارتباطی که این برنامهها با نظام مالیاتی دارند، بیانکننده رویکرد حاکم بر نظامهای مالیاتی و حمایتی است. برنامههایی را میتوان مالیاتپایه دانست که در آنها نظام حمایتی از کانال نظام مالیاتی هدایت و اجرا شود؛ بهاینمعناکه پرداخت حمایتی دولت بخشی از منابع مالیاتی است که یا بهصورت نقدی یا به صورتهای دیگر به مشمولین پرداخت میشود. طبق این برنامهها نظام مالیاتی در ارتباط کامل با نظام حمایتی است و چه از نظر اطلاعاتی و چه از نظر اجرایی یکدیگر را پوشش میدهند. نظام حمایتی جدا از نظام مالیاتی آسیبهایی به دنبال دارد که بارزترین آنها ناکارآمدی در جمعآوری و توزیع منابع مالیاتی دولت است. در نظامی که مالیاتستانی آن مجزا از پرداختهای حمایتی باشد، افراد و خانوارها ممکن است هم به دولت پرداخت مالی (مالیات) داشته باشند و هم از دولت دریافت مالی (مالیات منفی) کنند. این امر ضرورت حرکت به سمت نظام یکپارچه مالیاتی حمایتی را نشان میدهد که در ضمن آن، شفافیت اطلاعات مالی سبب میشود افراد و خانوارها یا مشمول پرداخت مالیات شوند و یا اینکه از طرف دولت، کمکهای حمایتی دریافت کنند و مالیاتی نپردازند. این امر سبب بهبود توزیع درآمد و شکلگیری پنجره واحد خدمات حمایتی و پرونده الکترونیک رفاهی افراد یا خانوارها میشود؛ مسئلهای که در ماده 31 قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت، ذیل سیاستهای حمایتی و توزیع عادلانه درآمد به آن اشاره شده است. روششناسی: این تحقیق در دسته تحقیقات کیفی قرار میگیرد و بهلحاظ ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. باتوجه به کاربردی بودن نتایج تحقیق، جهت ارتباط بین یکپارچهسازی نظام مالیاتی حمایتی و تحقق پنجره واحد خدمات حمایتی (ماده 31 برنامه هفتم) میتوان در دسته تحقیقات کاربردی دستهبندی کرد. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق بهصورت کتابخانهای و اسنادکاوی بوده که با مراجعه به مقالات و کتب مرتبط داخلی و خارجی و گزارشهای سازمانهای داخلی و بینالمللی در این زمینه گردآوری میشود. در فراگرد مطالعات کتابخانهای برای حصول موضوع مقاله، گامهای زیر برداشته شده است: الف) تبیین مفهوم یکپارچگی در تشخیص مالیاتی و حمایتی: مبتنی بر آن، امر تأمین درآمد دولت از راه اخذ مالیات با هزینهکرد این منابع در اجرای برنامههای حمایتی، در یک ساختار جمع شدهاند. ب) پنجره واحد خدمات حمایتی: ماده 31 برنامه هفتم: باید پنجره واحد خدمات حمایتی و پرونده الکترونیک رفاهی افراد یا خانوار بهطورکامل راهاندازی شود و بهعلاوه تمامی حمایتهای نقدی و غیرنقدی از طریق این پنجره ارائه شود. ج) اهداف و شیوههای اتصال نظام حمایتی مبتنی بر مالیات: در عبارات زیر بهصورت خلاصه ذکر شده است. جدول 1: رویکردهای ارتباط نظام مالیاتی حمایتی غیرمشروط مشروط نقدی مالیات بر درآمد منفی مالیات بر درآمد منفی مشروط اعتباری مالیات بر درآمد اعتباری (رالف) مالیات بر درآمد کار کالابرگهای مبتنی بر مالیات د) نوعشناسی برنامههای حمایتی در ایران: براساس روشهای تأمین مالی، هدفگذاری و مشروط بودن از یکدیگر میتوان به بررسی برنامههای حمایتی پرداخت؛ افزونبرآن مالیاتپایه بودن یا مزایاپایه بودن نیز میتواند یک معیار تمییز باشد. هـ) کارآمدسازی سیاستهای حمایتی: دولت برای تحقق اهداف ماده 31، افزونبر ایجاد پنجره واحد حمایتی، باید نظام مالیات بر مجموع درآمد را نیز تکمیل میکند و این دو در کنار یکدیگر، به کارآمدی نظام حمایتی در کشور کمک خواهند کرد. یافتهها: مبتنی بر رویکردهای نظام حمایتی یکپارچه و گونهشناسی برنامههای حمایتی در ایران و با توجه به ظرفیت منابع مالیاتی کشور و سنجش نیاز دهکهای درآمدی به کالاهای ضروری: الف) استفاده از نظام کالابرگ الکترونیکی غیرمشروط که سابقه مناسبی نیز در کشورمان دارد بهعنوان الگوی اولیه میتواند قسمت عمده کمکهای حمایتی دولت را به سمت نیازهای اصلی با هدف تأمین سبد پایه غذایی کشور انجام دهد؛ ب) با هدف توسعه چتر مالیاتی از حیث مؤدیان، ضروری به نظر میرسد در دوره گذار، رکن اصلی سیاستهای حمایتی، برنامههای مبتنی بر مالیات باشد تا نظام مالیاتی به تکامل منطقی برسد. ج) با لحاظ نرخ بالای فرار مالیاتی در کشور، ارائه حمایتهای اجتماعی بهصورت مزایا منطقی نیست؛ زیرا افراد زیادی نهتنها بهصورت مناسبی مالیات پرداخت نمیکنند، بلکه غیرعادلانه حمایتهای اجتماعی نیز دریافت خواهند کرد. د) ضعف نظام نظارتی کشور میطلبد که از رویکردهای مشروط در نظامهای یکپارچه دوری شود؛ زیرا احراز شرایط افراد و خانوارها برای ساختار حکمرانی اقتصادی فاقد قدرت لازم در نظارت مؤثر، بهمراتب دشوار خواهد بود و منابع را به انحراف خواهد کشاند. هـ) با در نظر گرفتن مسائل اقتصاد کلان همچون اثرات تورمی تأمین مالی حمایتهای اجتماعی از سرفصل افزایش قیمت انرژی در عوض اصلاح مدیریت آن، بهعلاوه عدماصلاح رابطه مالی دولت نفت و همچنین عملکرد نامناسب صندوق توسعه ملی، در دوره گذار باید این حمایتها از منابع مالیاتی تعریف شود تا از افزایش هزینههای بودجهای جلوگیری شود. بحث و نتیجهگیری: برنامههای حمایتی مبتنی بر شرایط و امکانات کشورهای مختلف میتواند به گونههای مختلفی طراحی شود. عمده برنامهها از درآمدهای مالیاتی تأمین میشوند؛ اما ممکن است با توجه به برخورداری کشورها از منابع طبیعی چون نفت، درآمدهای حاصل از فروش آنها بهعنوان منبعی برای اجرای برنامههای حمایتی در نظر گرفته شود. یکی از برجستهترین تمایزاتی که نظامهای مالیاتی را به نظام حمایتی مرتبط میکند، مالیاتپایه بودن برنامه حمایتی است که به یکپارچگی نظام مالیاتی حمایتی منجر میشود. در نظامهای مالیاتی حمایتی یکپارچه، مزایای حمایتی تنها به افرادی تعلق میگیرد که سطح درآمدی خاصی داشته باشند و منابع آن نیز از کسانی دریافت میشود که از سطح درآمدی معین شده بالاتر باشد. این مسیر، هموارکننده ایجاد پنجره واحد خدمات حمایتی خواهد بود که از مضامین برنامههای پنجساله پیشرفت و ماده 31 برنامه هفتم است. ازآنجاکه ناکارآمدی برنامههای حمایتی ایران به سبب پراکندگی نهادهای مسئول و گسستگی اطلاعات مالیاتی و حمایتی، موجب هدررفت منابع شده، یکی از راهکارهایی که میتواند خلل و آسیبهای برنامههای حمایتی ایران را برطرف کند شفافسازی و یکسانسازی اطلاعات از طریق ایجاد ارتباط میان منابع مالی با نظام مالیاتی و شکلدهی نظام مالیاتی حمایتی یکپارچه است. چنین رویکردی اگرچه الزاماتی به همراه دارد و هزینههایی بر نظام مالی کشور بار خواهد کرد، اما با ایجاد پنجره واحد خدمات حمایتی، منافع حاصله میتواند در زمان کوتاهی، هزینهها را جبران نماید. JEL: H11, H24, H25 تقدیر و تشکر: از حمایتهای پژوهشکده امور اقتصادی در فراهم آوردن شرایط مناسب جهت تحقیق و پژوهش در حوزه نظام یکپارچه مالیاتی و بسط موضوعی آن در حوزههای دیگر مرتبط با آن سپاسگزاری مینماییم. | ||
کلیدواژهها | ||
نظام مالیاتی؛ نظام حمایتی؛ پنجره واحد خدمات حمایتی؛ ماده 31 برنامه هفتم توسعه؛ نظام مالیاتی حمایتی یکپارچه | ||
مراجع | ||
https://ensani.ir/fa/article/541363
https://iranergi.com/2579
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1755296
Doi: 10.22126/pse.2024.10197.1098
Doi:10.22034/es.2024.444089.1738
Doi: 10.30497/IES.2024.245961.2213
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1793666
References
Ventry, D. J., & Crawford, B. J. (2009). Welfare by any other name: Tax transfers and the EITC. In A. C. Infanti (Ed.), Critical tax theory: An introduction (pp. 283-289). Cambridge University Press. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 103 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 51 |