تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 303 |
تعداد مقالات | 2,248 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,133,842 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,598,534 |
فراترکیب الگوهای مدیریت بحران برگرفته از سنت امام علی (ع) | ||
فصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت | ||
دوره 12، شماره 23، فروردین 1404، صفحه 19-42 اصل مقاله (1.62 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2025.10806.1446 | ||
نویسندگان | ||
علی امیدی* 1؛ الهام امیدی2 | ||
1دکتری مدیریت دولتی، گرایش رفتارسازمانی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران، تهران، ایران | ||
2کارشناسی ارشد علوم تربیتی، آموزش و پرورش استان تهران، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
هدف: این پژوهش بهدنبال استخراج الگوهای مؤثر مدیریت بحران از آموزههای امام علیj با روش فراترکیب است تا راهکارهایی برای مدیریت بحرانهای معاصر ارائه دهد. هدف نهایی، طراحی مدلی کاربردی براساس اندیشههای ایشان برای کاهش آسیبها و ایجاد فرصتهای توسعه در شرایط بحرانی است. روش تحقیق: پژوهش بهصورت کیفی و با روش فراترکیب انجام شده است. دادهها با تحلیل مضمون استخراج و در نرمافزار Maxqda پردازش شدند. یافتهها: ۳۵ کد باز، ۲۱ مضمون پایه و ۴ مضمون سازماندهنده شناسایی شد. اصول کلیدی مدیریت بحران از دیدگاه امام علیj شامل مشورت، شفافیت در تصمیمگیری، عدالت و همبستگی اجتماعی است. یک مدل جامع مدیریت بحران برای سازمانها و جوامع اسلامی (بهویژه ایران) ارائه شد. نتیجه: این تحقیق نشان میدهد که بهکارگیری اصول مدیریتی امام علیj میتواند الگویی کارآمد برای مواجهه با بحرانهای امروزی باشد. مقدمه: مدیریت بحران در دنیای پیچیده امروزی یکی از چالشهای اساسی برای مدیران است. در این راستا، آموزههای حضرت علیj بهعنوان یک منبع غنی مدیریتی میتواند الگوی مناسبی برای مواجهه با بحرانها باشد. ایشان با ویژگیهایی چون تفکر استراتژیک، قدرت تصمیمگیری در شرایط سخت، حفظ وحدت و مشاوره در بحرانها، توانست بحرانهای مختلف را بهخوبی مدیریت کند. همچنین، حضرت علیj بر اهمیت عدالت و انصاف در مدیریت بحران تأکید داشتند که این آموزهها در شرایط کنونی بحرانهای اقتصادی و اجتماعی میتواند راهگشا باشد. مطالعات نشان میدهد که ویژگیهایی مانند صداقت، شجاعت و تفکر بلندمدت در مدیریت بحران، رهبران را در مواجهه با چالشها موفقتر میکند. همچنین، پژوهشها به تحلیل الگوهای مدیریتی حضرت علیj پرداختهاند و بر اهمیت استفاده از آموزههای ایشان در دنیای معاصر تأکید دارند. این مقاله هدف دارد تا با تحلیل این آموزهها، الگوهایی برای بهبود مدیریت بحران در شرایط کنونی ارائه دهد و مدلهای مدیریتی مبتنیبر اصول جامعه اسلامی را برای مدیران در نظر بگیرد. روش تحقیق: روش فراترکیب بهعنوان یک مطالعه کیفی، به تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهشهای کیفی مختلف پرداخته و به کشف موضوعات جدید کمک میکند. این روش شامل تجزیه و تحلیل دادهها از مطالعات گذشته برای ایجاد یک دیدگاه جامع و یکپارچه است. در این پژوهش، با استفاده از روش فراترکیب و مدل هفت مرحلهای سندلوسکی و باروسو، به بررسی الگوهای مدیریتی حضرت علیj در مواجهه با بحرانها پرداخته شده است. ابتدا سؤالات پژوهش طراحی و سپس ادبیات مرتبط بررسی و اسناد علمی منتخب از پایگاههای معتبر جستجو و تحلیل شدهاند. پس از پالایش 465 سند علمی، 9 سند باقیمانده برای تجزیه و تحلیل انتخاب شدند. در این فرآیند، معیارهایی مانند کیفیت روششناسی و دقت تحلیلها ارزیابی شدند. برای تجزیه و تحلیل دادهها از روش تحلیل مضمون استفاده شده است که این روش بهویژه در پژوهشهای کیفی برای شناسایی الگوها و مضامین کلیدی مفید است. در نهایت، پژوهش به بررسی چگونگی تطبیق اصول مدیریتی حضرت علی (ع) در مدیریت بحرانهای معاصر پرداخته و از یافتهها برای بهبود سیستمهای مدیریتی در جوامع اسلامی استفاده کرده است. نتایج: این پژوهش با استفاده از روش فراترکیب به تحلیل الگوهای مدیریتی حضرت علیj در زمینه مدیریت بحران پرداخته است. پس از گردآوری و بررسی دادهها در حوزه مدیریت اسلامی و بحران، نتایج بهصورت کدگذاری باز جمعبندی و ارائه شدهاند. نتایج حاصل از تحلیل سبکهای مدیریتی حضرت علیj در بحرانها در چهار مقوله اصلی شامل عامل مدیریتی، شخصی، تعاملی و ارتباطی، و ارزشی و اعتقادی دستهبندی شدهاند. این پژوهش به استخراج 35 کد، 21 مضمون و 4 مضمون سازماندهنده پرداخته است. نتایج این تحلیل شامل مضامین پایهای مانند هماهنگی و سازماندهی، برنامهریزی و آیندهنگری، هدایت و حمایت، و تجزیه و تحلیل، و همچنین مضامین اخلاقی مانند عدالتمحوری، ایمان و توکل به خدا و مردمداری است. در نهایت، مدل مفهومی پژوهش براساس این مضامین، شبکهای از کدها و مؤلفههای مرتبط با الگوی مدیریت اسلامی را تشکیل داده است. این مدل بهعنوان الگوی جامع مدیریت اسلامی در مواجهه با بحرانها براساس آموزههای حضرت علی (ع) ترسیم شده است. بحث و نتیجهگیری: این تحقیق با هدف فراترکیب الگوهای مدیریت بحران از سنت امام علیj انجام شده است. نتایج نشان میدهد که آموزههای مدیریتی حضرت علیj نهتنها به ویژگیهای فردی مدیران بلکه به روابط تعاملی مؤثر، هماهنگی و سازماندهی، و تقویت اصول اخلاقی در بحرانها تأکید دارند. ویژگیهای برجستهای مانند عدالتمحوری، مشورتپذیری، اخلاقمداری، و حمایت از آسیبدیدگان بهعنوان ارکان اصلی در مدیریت بحرانها معرفی شدهاند. این ویژگیها میتوانند در بهبود شرایط بحرانی در جوامع اسلامی، بهویژه ایران، مؤثر باشند. همچنین، ویژگیهای فردی مانند تعهد کاری، توانمندی تحلیلی، و پاسخگویی به مدیران کمک میکند تا بحرانها را با تصمیمگیریهای صحیح مدیریت کنند. عوامل تعاملی مانند مردمداری و همبستگی، و همچنین مضامین سازمانی همچون برنامهریزی، نظم، کنترل و دانشافزایی از دیگر اصول مهم در مدیریت بحران براساس سیره حضرت علیj هستند. این الگو با تأکید بر اخلاقمداری، عدالت و ایمان به خدا میتواند بهعنوان مدل مؤثری برای مدیریت بحران در جوامع معاصر، بهویژه ایران، استفاده شود. در این پژوهش، 35 کد و 21 مضمون پایه استخراج شد و مدل مفهومی براساس آنها ارائه شد. پژوهش نشان میدهد که آموزههای حضرت علیj میتوانند به مدیران در بحرانهای مختلف کمک کنند و به تعالی جوامع اسلامی کمک کنند. در دنیای معاصر، سازمانها با بحرانهای مختلفی روبهرو هستند که تأثیرات زیادی بر عملکرد آنها دارد. در این راستا، آموزههای مدیریتی حضرت علیj میتواند بهعنوان یک الگوی مؤثر در مدیریت بحرانها مطرح شود. براساس این آموزهها، پیشنهادهایی برای بهبود مدیریت بحران در سازمانها ارائه میشود: الف) در زمان بحران، مدیران باید از مشورت با اعضای کلیدی سازمان بهره ببرند و کمیتههای بحران با تخصصهای مختلف تشکیل دهند. ب) مدیران باید ارتباط شفاف و صادقانه با کارکنان و ذینفعان داشته باشند تا اعتماد آنها حفظ شود. ج) توجه به شرایط روحی کارکنان و ایجاد فضای حمایتی برای کاهش استرس و اضطراب ضروری است. د) توزیع منابع و مسئولیتها باید براساس عدالت و شفافیت انجام شود تا از بیعدالتی جلوگیری شود. هـ) سازمانها باید برنامههای آموزشی و توانمندسازی برای کارکنان در زمینه مدیریت بحران و مهارتهای مختلف فراهم کنند. و) تقویت همبستگی و همکاری میان اعضای سازمان با برگزاری جلسات منظم و اشتراک تجربیات برای تقویت روحیه تیمی ضروری است. همچنین، پیشنهاد میشود که پژوهشگران به بررسی تأثیر آموزههای حضرت علیj در مقابله با بحرانهای اقتصادی و اجتماعی و مقایسه آن با مدلهای مدیریتی معاصر پرداخته و پژوهشهای میدانی برای ارزیابی تأثیرگذاری این آموزهها در سازمانها انجام دهند. اظهاریه قدردانی: نویسندگان این پژوهش، نهایت قدردانی و سپاس ویژه خود را از همکاری مشارکتکنندگان، حمایت فکری داوران ناشناس و ویراستار علمی و ادبی معارف اسلامی و مدیریت اعلام میکنند. تعارض منافع: این پژوهش فاقد هرگونه تعارض منافع است. کلیه مراحل تحقیق با رعایت اصول اخلاقی و علمی و بدون وابستگی به نهادها یا منافع شخصی انجام شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
مدیریت بحران؛ الگوی مدیریت اسلامی؛ مشورت؛ شفافیت؛ عدالت؛ نهجالبلاغه؛ فراترکیب | ||
مراجع | ||
قرآن کریم
* نهجالبلاغه، ترجمه حسن انصاریان (1388). قم: انتشارات دارالعرفان.
References * The Holy Quran. [In Persian] * Nahj al-Balagha, translated by Hassan Ansarian (2009). Qom: Dar al-Irfan Publishing. [In Persian]
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 64 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 23 |