تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 303 |
تعداد مقالات | 2,248 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,133,915 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,598,563 |
ارتباط مربی و متربی با رویکرد اسلامی | ||
فصلنامه علمی تربیت اسلامی | ||
دوره 20، شماره 52، تیر 1404، صفحه 39-58 اصل مقاله (1023.43 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/edu.2025.10469.2946 | ||
نویسندگان | ||
حسین کارآمد* 1؛ نیک محمد خلیلی2 | ||
1عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی مجتمع آموزش عالی علوم انسانی اسلامی وابسته به جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران | ||
2دانشجوی دکتری علوم تربیتی مجتمع آموزش عالی علوم انسانی اسلامی وابسته به جامعه المصطفی العالمیه | ||
چکیده | ||
مقدمه و اهداف: ارتباط نقش مهمی در زندگی انسانها دارد. آدمی از طریق پیامهای کلامی و غیرکلامی که از محیط دریافت میکند، نظام فکری، عاطفی و رفتارهای خود را شکل میدهد. این امر در ارتباط مربی و متربی نیز مطرح است، تا جاییکه مربی میتواند الگودهنده و هدایتکننده مسیر زندگی و سعادت متربیان باشد. رابطه مربی و متربی در مراکز علمی محدود به انتقال مفاهیم و دانش نیست، بلکه در کنار مسائل علمی و اطلاعاتی، متربیان با شخصیت و صفات و ویژگیهای رفتاری مربی همانندسازی میکنند. رابطه مثبت معلم و شاگرد حمایت اجتماعی مهمی تلقی میگردد که میتواند متربی را در برخورد با مسائل مختلف یاری رساند. در فرایند آموزشی نیز ارتباط میان معلم و شاگرد از اهمیت بسیاری برخوردار است. رابطه مربی و متربی، رابطه اساسی توأم با شناخت یکدیگر است. مهمترین هدف از برقراری چنین ارتباطی ایجاد تغییر، هدایت و تربیت جنبههای مختلف شناختی، عاطفی و رفتاری متربیان است. مربی که وظیفه تربیت و هدایت متربیان را برعهده دارد، نقش مهمی در برقراری و حفظ ارتباط دارد. وی میکوشد تا از راههای مختلف با متربیان ارتباط بیشتر و موثرتری برقرار نماید تا بتواند در آنان تغییرات مطلوبی ایجاد نماید و تواناییها و استعدادهای آنان را شکوفا سازد. هدف اصلی از این پژوهش بررسی ارتباط مربی و متربی با رویکرد اسلامی است. در جهت تحقق اصلی پژوهش، اهداف جزیی زیر بررسی میشوند: 1. رویکردها و الگوهای ارتباط مربی و متربی؛ 2. ابعاد و مؤلفههای ارتباط مربی و متربی در رویکردها و الگوهای یادشده؛ 3. ابعاد و مؤلفههای ارتباط مربی و متربی با رویکرد اسلامی. روش: روش این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی و استنتاجی است. در این روش، ابتدا تمام شرایط و روابط توصیف و تشریح میشود و سپس دادهها مورد تحلیل قرار گرفته، استنتاجاتی از آن به عمل میآید. جمعآوری مطالب موجود اسنادی است که در آن، نخست، دادههای مورد نیاز از منابع معتبر جمعآوری شدهاند و پس از آن، مطالب مورد نظر براساس پرسشها استخراج گردیده و مورد تحلیل و استنباط قرار گرفتهاند. در پاسخ به پرسش اول و دوم، با استفاده از منابع مرتبط با الگوهای ارتباط مربی و متربی، مطالب مورد نظر بیشتر مورد توصیف قرار گرفتهاند، ولی در پاسخ به پرسش سوم، افزونبر این، از روش تحلیلی و استنتاجی نیز استفاده شده است تا ضمن تفسیر و تحلیل آموزههای اسلامی موجود درباره علم و دانش و مربی و متربی، رویکرد اسلامی ارتباط مربی و متربی و ابعاد و مؤلفههای آن بهصورت ضمنی استنتاج شود. ازاینرو، منابع اطلاعاتی این پژوهش شامل اسناد و مدارک مرتبط با موضوع و منابع دینی است که طیف گستردهای از کتابها، پژوهشها و مقالات را در بردارد. نتایج: مسئولیتپذیری و مواجهه عادلانه با متربی محورهای اصلی رویکرد اسلامی را تشکیل میدهد. در مقایسه با الگوی ارتباطی لیری که بر محور سلطهگری در برابر سلطهپذیری و همکاری در برابر مخالفتجویی میچرخد، در رویکرد اسلامی بر مسئولیتپذیری در برابر مسامحهکاری و مواجهه عادلانه در برابر رفتار تبعیضآمیز تأکید میشود. ازاینرو، دغدغه اصلی مربی مسئولیتپذیری و رفتار عادلانه وی با متربی است. همچنین، مؤلفههایی نیز در رویکرد اسلامی وجود دارد که در برابر هشت نوع رفتار مربی شامل رهبری، کمککننده و دوستانه، درککننده و دوستانه، مبتنیبر دادن آزادی و مسئولیت، نامطمئن، ناراضی، سرزنشکننده و رفتار جدی در کلاس در مدل رفتاری تعامل بین فردی وابلز و همکاران قرار دارد. همچنانکه در مدل رفتاری وابلز و همکاران برخی مؤلفهها مثبت و برخی دیگر منفیاند، در رویکرد اسلامی نیز این دو نوع دستهبندی مطرح است. افزونبر این، مؤلفه رهبری، حمایتکننده، درککننده و اعطای آزادی و مسئولیت، در هر دو نوع رویکرد مشترکاند. بااینهمه، در رویکرد اسلامی، مؤلفههای مثبتی چون توجه به توان و نیاز متربی و رفتار محبتآمیز و نیز مؤلفههای منفی مانند عدم توجه به عواطف و شخصیت متربی، عدم توجه به نیازهای مادی و معنوی، عدم مراقبت و نظارت و رفتار توهینآمیز، وجود دارند که در مدل رفتاری وابلز و همکاران به چشم نمیخورد. در برابر، در مدل رفتاری وابلز و همکاران بر مؤلفههای منفی همچون رفتار نامطمئن، ناراضی، سرزنشکننده و رفتار جدی در کلاس تأکید میشود. بحث و نتیجهگیری: در رویکرد اسلامی، مربی بهگونهای با متربی برخورد میکند که در چارچوب رفتار مسئولانه و عادلانه و توجه به نیازهای آنان و توانشان، به رهبری آنان میپردازد و رفتار یاریکننده و درککننده و محبتآمیز از خود نشان میدهد. همچنین، وی از تسامح و بیتفاوتی دوری میجوید و نسبت به نیازها و عواطفشان بیتوجه نیست و رفتار توهینآمیز از خود نشان نمیدهد. افزونبر این، مربی رابطه مستحکمی با آنان برقرار میکند و نقش محبتی، حمایتی و مراقبتی، آموزشی، تادیبی، انضباطی دارد. در این رویکرد، مربی از هیچ نوع راهنمایی به متربی خویش دریغ نمیکند، خیر و سعادت آنان را میخواهد و به آنان احترام میگذارد و در تکریم شخصیت آنان میکوشد و آنان را وادار به عصیان در برابر مربیان نمیکند. توان متربی یکی از محورهای مهم الگوی ارتباطی بین مربی و متربی به شمار میرود، چراکه چنانچه مربی بیشازحد از متربی انتظار داشته باشد، متربی بهعلت عدم توانایی در انجام آن انزوا و گوشهگیری را در پیش گرفته و به آسیبهای اجتماعی و روانی دچار خواهد شد. همچنین، مربی مسئولیتپذیر باید به نیازهای متربیان اعم از جسمانی، روانی، ذهنی، اجتماعی و معنوی متربی توجه نماید و زمینههای تربیتی را بهگونهای فراهم آورد که این نوع نیازها برآورده شود تا وی بهعنوان یک فرد جامع پرورش یابد. افزونبر این، رعایت عدالت و انصاف یکی دیگر از محورهای اصلی ارتباط مربی و متربی است. متربیان مواجهه مربی با همنوعان خود را میسنجند؛ اگر رفتار مربی را عادلانه یا تبعیضآمیز ببینند، آن را میآموزند و همان رفتار را در مواجهه با دیگران بکار میگیرند. افزونبر محورهای اصلی ارتباط مربی و متربی که مورد بررسی قرار گرفت، مؤلفههایی نیز در این رویکرد قرار دارند که مؤلفه رهبری، رفتار یاریکننده و درککننده، رفتار مبتنیبر اعطای مسئولیت و آزادی، رفتار محبتآمیز و ایجاد انگیزه، از مهمترین مؤلفههای مطلوب به شمار میروند. در مقابل مربی مسئولیتپذیر از رفتار تبعیضآمیز، توهین و تحقیر و عدم توجه به نیازهای متربی پرهیز میکند، به عواطف و شخصیت متربی خود احترام میگذارد و در تمام روند تعلیموتربیت از متربی خویش مراقبت و نظارت به عمل میآورد تا مبادا دچار لغزش و غفلت گردیده و دچار انحراف گردد. | ||
کلیدواژهها | ||
مربی؛ متربی؛ الگوهای ارتباطی؛ رویکرد اسلامی؛ ارتباط مربی و متربی | ||
مراجع | ||
References
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 156 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4 |