تعداد نشریات | 8 |
تعداد شمارهها | 293 |
تعداد مقالات | 2,201 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,789,115 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,371,734 |
مقایسه تطبیقی روشهای اندازهگیری شاخص رفاه | ||
جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی | ||
دوره 21، شماره 43، مهر 1403، صفحه 111-130 | ||
نوع مقاله: مقاله علمی ترویجی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/iee.2024.10205.2421 | ||
نویسندگان | ||
فاطمه شیرمحمدی* 1؛ سید هادی عربی2؛ امید علی عادلی2 | ||
1کارشناس ارشد اقتصاد اسلامی دانشگاه قم، قم، ایران. | ||
2دانشیار، گروه اقتصاد، دانشگاه قم، قم، ایران. | ||
چکیده | ||
مقدمه و اهداف: رفاه دارای مفهومی گسترده و پیچیده است که برای نظریهپردازی درباره آن، نیازمند توجه وسیعی به فرآیندها و فعالیتهای اجتماعی در سطوح مختلف خانواده، دوستان، بازار کار، مؤسسات دولتی و غیردولتی و فعالیتهای آموزشی، تفریحی و... میباشد. رفاه از مفاهیم بنیادین علم اقتصاد و از مباحث مهم اقتصادی- اجتماعی میباشد که از گذشته تاکنون در مکاتب علمی، متون اقتصادی مجامع و سازمانها مطرح شده است. ازسویدیگر، در کشورهای توسعهیافته، یکی از هدفهای مهم سیاستگذاران اقتصادی ارتقای کیفیت، استاندارد و سطح رفاه زندگی در جامعه است. در کشورهای درحالتوسعه فقط رشد اقتصادی هدف تلقی نمیشود؛ بلکه این کشورها همگام با کشورهای توسعهیافته، افزایش رفاه اجتماعی را یکی از هدفهای اصلی و از معیارهای توسعهیافتگی در نظر میگیرند (صادقی و همکاران، 1389، ص 144). اندازهگیری رفاه، از پایههای سیاست عمومی جوامع به شمار میرود و همچنین، یکی از ویژگیهای توسعهیافتگی قلمداد میشود. وضعیت شاخص رفاه و روشهای اندازهگیری آن میتواند در تشخیص انطباق آن با واقعیت جامعه نقشی بسزا داشته باشد و ازطرفی، کنار هم قرار دادن دیدگاههای مختلف صاحبنظران موجب آشکار شدن هرچه بیشتر تفاوتها و شباهتهای آنان در مبحث رفاه و اندازهگیری شاخص آن میشود. بررسی پیشینه پژوهش نشان میدهد اگرچه تاکنون مطالعاتی درزمینه روشهای اندازهگیری شاخص رفاه صورت پذیرفته است؛ ازقبیل پژوهش شارپ در سال 1999 که پنج شاخص ترکیبی رفاه را با 22 متغیر بررسی کرده است؛ اما تاکنون مطالعهای در گستره زبانی فارسی درخصوص مقایسه تطبیقی روشهای اندازهگیری شاخص رفاه و تعیین نقاط قوت، ضعف و طبقهبندی آنها انجام نشده است. پژوهش حاضر به بررسی 9 شاخص ترکیبی رفاه با 46 متغیر پرداخته که از تفاوتهای آن با مطالعات قبلی از این حیث میباشد. روش: اقتضای مسئله و سؤال اصلی این مقاله، مطالعهای تحلیلی و مقایسهای - تطبیقی است که با روش کتابخانهای و اسنادی ضمن مروری جامع بر ادبیات رفاه و شاخص، به مقایسه مؤلفههای شاخصهای ترکیبی و یافتن نقاط اشتراک و افتراق بین آنها و فراوانی نقاط تلاقی پرداخته است که از مقایسه تطبیقی میتوان برای جهتگیریهای سیاستی و زمینهسازی برای فراهم کردن دادههای لازم ملی جهت اتخاذ سیاستهای عمومی مناسب توسط متخصصان استفاده کرد. بهمنظور یافتن نقاط اشتراک و افتراق شاخصهای ترکیبی اندازهگیری رفاه، ابتدا به معرفی جداگانه هریک میپردازیم و سپس با تمرکز بر متغیرهای شاخصها گستردگی مؤلفهها را با یکدیگر در بوته بررسی قرار میدهیم. نتایج: نتایج نشاندهنده این است که شاخص رفاه لگاتوم بیشترین مؤلفه را در بین شاخصهای مقایسه شده داراست و آموزش، بهداشت، بیکاری، توزیع درآمد، بدهی خارجی و آلودگی از مؤلفههای پرتکرار در بین شاخصهای ترکیبی بودهاند و متغیرهایی مانند تحریم در اندازهگیری رفاه نادیده گرفته شدهاند. همچنین، استانداردهای تعریفشده برای شاخصهای رفاه دچار کاستیهایی بوده و دارای پیشداوریهای ارزشی ذهنی است. بحث و نتیجهگیری: ازآنجاییکه هدف پژوهش مقایسه تطبیقی روشهای اندازهگیری شاخص رفاه بوده است، مهمترین شاخصهای ترکیبی معرفی شده است که شامل شاخص رفاه اقتصادی، شاخص میزان رفاه اقتصادی، شاخص پیشرفت واقعی، شاخص سلامت اجتماعی، شاخص استاندارد زندگی، شاخص توسعه انسانی، شاخص کیفیت زندگی، شاخص پیشرفت اجتماعی و درنهایت شاخص لگاتوم میباشند. پس از بیان شاخصها معیارهایی مانند هدف سیاست عمومی، دارای پایه و اساس مناسب از نظر تئوری اقتصادی و اجتماعی، امکان تفکیکپذیری، توانایی سازگاری با سریهای زمانی، اطمینان و اعتبار شاخص ترکیبی و اجزا و سودمندی برای سیاستگذاران برای ارزیابی شاخصهای ترکیبی بهکار گرفتهشده که براساس نظر شارپ، از نظر میانگین رتبهبندی، شاخص رفاه اقتصادی بهعنوان شاخصی معرفی میشود که شش معیار مورد بحث را به بهترین وجه رعایت میکند و پس از آن شاخص سلامت اجتماعی، شاخص پیشرفت اجتماعی، شاخص میزان رفاه اقتصادی و درنهایت شاخص استاندارد زندگی در رتبههای بعدی قرار دارد. شاخص لگاتوم که در مؤسسه لگاتوم ایجاد شده بیشترین دربرگیرندگی از جهت ابعاد رفاه را داراست. به همین جهت در جدول شماره 11 با 46 متغیر به مقایسه شاخصهای ترکیبی یادشده پرداخته شد که شاخص لگاتوم، شاخص رفاه اقتصادی رتبههای نخست و شاخص توسعه انسانی در رتبه انتهایی قرار گرفته است. آموزش و سلامت از مهمترین متغیرهایی بودند که بیشترین فراوانی را در بین شاخصهای یادشده داشتند که نشان از اهمیت آنان در سنجش رفاه دارد و همچنین، متغیرهایی مانند تحریم در روشهای اندازهگیری شاخص رفاه دیده نمیشود. اعلامیه تعارض منافع: نویسندگان هیچگونه تضاد منافعی برای اعلام موارد مرتبط با محتوای این مقاله ندارند. قدردانیها: ما از داوران ناشناس برای نظرات مفیدشان که تا حد زیادی به بهبود کار ما کمک میکنند، تشکر میکنیم. | ||
کلیدواژهها | ||
رفاه؛ بهزیستی؛ رفاه اجتماعی؛ شاخص رفاه؛ مقایسه تطبیقی | ||
مراجع | ||
Zāhedī 'āsl, M. (2002). Foundations of social welfare. Tehran: Allameh Tabatabai Publishing. { In Persian} | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 287 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 20 |