پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات8
تعداد شماره‌ها281
تعداد مقالات2,123
تعداد مشاهده مقاله4,433,230
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,090,535
مولائی, اصغر. (1402). مبانی و ویژگی‌های معماری و شهرسازی اسلامی از منظر عرفان اسلامی. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی, 10(19), 293-325. doi: 10.30471/rsm.2024.9990.1336
اصغر مولائی. "مبانی و ویژگی‌های معماری و شهرسازی اسلامی از منظر عرفان اسلامی". دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی, 10, 19, 1402, 293-325. doi: 10.30471/rsm.2024.9990.1336
مولائی, اصغر. (1402). 'مبانی و ویژگی‌های معماری و شهرسازی اسلامی از منظر عرفان اسلامی', دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی, 10(19), pp. 293-325. doi: 10.30471/rsm.2024.9990.1336
مولائی, اصغر. مبانی و ویژگی‌های معماری و شهرسازی اسلامی از منظر عرفان اسلامی. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی, 1402; 10(19): 293-325. doi: 10.30471/rsm.2024.9990.1336

مبانی و ویژگی‌های معماری و شهرسازی اسلامی از منظر عرفان اسلامی

دوفصلنامه مطالعات دین، معنویت و مدیریت
دوره 10، شماره 19، مهر 1402، صفحه 293-325    اصل مقاله (1.57 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/rsm.2024.9990.1336
نویسنده
اصغر مولائی*
دانشیار، شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
چکیده
عرفان اسلامی که مبتنی بر عشق حقیقی و جمال است، می‌تواند در هنر اسلامی ازجمله معماری و شهرسازی اسلامی تجلی یابد. این عشق و تجلی عارفانه که ریشه در جمال و زیبایی خداوندی دارد، در آیات و روایات شیعه و ادبیات و اشعار عرفای مسلمان تأکید شده است. عرفان اسلامی و تجلی عارفانه عشق الهی در معماری و شهرسازی اسلامی دارای ویژگی‌هایی همچون معنویت، نمودی از بهشت، وحدت و کثرت، آرامش‌بخشی، هماهنگی و تنوع است. امری که شهرسازی و شهرهای معاصر با الگوگیری از شهرسازی غربی، قرابت چندانی با عرفان اسلامی و عشق و زیبایی ندارند. ازاین‌رو، هدف این مقاله تبیین مبانی و ویژگی‌های معماری و شهرسازی اسلامی از منظر عرفان اسلامی است که با روش تحقیق توصیفی و تحلیل محتوای متون و استدلال منطقی با رویکرد میان‌رشته‌ای و کیفی انجام می‌شود. از منظر عرفان اسلامی، بر مبنای آیه شریفه «خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد» معماری و شهرسازی اسلامی می‌تواند نمودی از بهشت را در شهرهای اسلامی متجلی کند. تجلی عارفانه با ویژگی‌های معنویت، وحدت و کثرت، سلسله‌مراتب، هندسه اسلامی و تکریم طبیعت، در مکان‌هایی همچون مساجد، آرامگاه‌ها، باغ‌های ایرانی و خانه ایرانی نمود می‌یابد.
عرفان اسلامی که مبتنی بر عشق حقیقی و جمال است، می‌تواند در هنر اسلامی ازجمله معماری و شهرسازی اسلامی تجلی یابد. این عشق و تجلی عارفانه که ریشه در جمال و زیبایی خداوندی دارد، در آیات و روایات شیعه و ادبیات و اشعار عرفای مسلمان تأکید شده است. عرفان اسلامی و تجلی عارفانه عشق الهی در معماری و شهرسازی اسلامی دارای ویژگی‌هایی همچون معنویت، نمودی از بهشت، وحدت و کثرت، آرامش‌بخشی، هماهنگی و تنوع است. امری که شهرسازی و شهرهای معاصر با الگوگیری از شهرسازی غربی، قرابت چندانی با عرفان اسلامی و عشق و زیبایی ندارند. ازاین‌رو، هدف این مقاله تبیین مبانی و ویژگی‌های معماری و شهرسازی اسلامی از منظر عرفان اسلامی است که با روش تحقیق توصیفی و تحلیل محتوای متون و استدلال منطقی با رویکرد میان‌رشته‌ای و کیفی انجام می‌شود. از منظر عرفان اسلامی، بر مبنای آیه شریفه «خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد» معماری و شهرسازی اسلامی می‌تواند نمودی از بهشت را در شهرهای اسلامی متجلی کند. تجلی عارفانه با ویژگی‌های معنویت، وحدت و کثرت، سلسله‌مراتب، هندسه اسلامی و تکریم طبیعت، در مکان‌هایی همچون مساجد، آرامگاه‌ها، باغ‌های ایرانی و خانه ایرانی نمود می‌یابد.
کلیدواژه‌ها
عرفان اسلامی؛ معنویت؛ معماری و شهرسازی اسلامی؛ کمال؛ آرامش
مراجع
* قرآن کریم.

  1. آل رسول، سوسن (1385). عشق در عرفان اسلامی از دیدگاه عبدالرحمن جامی. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. 57(179)، 157−
  2. ابن سینا، حسین­بن عبدالله (1364). رساله اضحویه. ترجمه حسین خدیوجم. چاپ اول. تهران: نشر اطلاعات.
  3. ابن‌عربی، محی‌الدین (1400). فتوحات مکیه. جلد چهارم. بیروت: دارصادر.
  4. ابن‌عربی، محی‌الدین (1393). شرح فصوص الحکم خوارزمی. تهران: نشر مولی.
  5. اردلان، نادر و لاله بختیار (1390). حس وحدت. ترجمه ونداد جلیلی با همکاری احسان طایفه. چاپ اول. تهران: نشر موسسه علمی پژوهشی علم معمار.
  6. الکساندر، کریستوفر و چرمایف، سرگی (1371). کتاب عرصه‌های زندگی جمعی و خصوصی. ترجمه منوچهر مزینی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  7. بیکن، ادموند (1376). طراحی شهرها. ترجمه فرزانه طاهری. وزارت مسکن و شهرسازی، چاپ اول. تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی و شهرسازی و معماری.
  8. پازوکی، معصومه، خدا بخش اسدالهی. علیرضا نیکویی و هاشم­پورسبحانی. توفیق (1402). مقایسه تطبیقی اسطوره و عرفان در هفت شهر عشق عطار با غزلیات بیدل دهلوی. نشریه مطالعات ادبیات تطبیقی. 15(58). 309−
  9. پهلوان، مریم، تورج عقدایی، حسین آریان و حیدر حسنلو (1401). بررسی عقل و عشق در اشعار شاه نعمت‌االله ولی. نشریه عرفان اسلامی. 19(74). 344−
  10. تیبالدز، فرانسیس (1385). شهرهای انسان­محور بهبود محیط عمومی در شهرهای بزرگ و کوچک، ترجمه حسن‌علی ‌لقایی و فیروزه جدلی. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  11. جوادی آملی، عبدالله (1372). تحریر تمهیدالقواعد. تهران: الزهراء.
  12. حافظ شیرازی، شمس­الدین محمد (1320). دیوان حافظ. به اهتمام محمدقزوینی و قاسم غنی. چاپ سینا. تهران: انتشارات زوار.
  13. حرعاملی، محمدبن­حسن (1393). کلیات احادیث قدسی. ترجمه کریم فیضی. جلد یک. چاپ هفتم. تهران: انتشارات قائم‌آل‌محمد.
  14. حکمت، نصرالله (1387). حکمت و هنر در عرفان ابن‌عربی. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
  15. حبیبی، سید محسن. اهری، زهرا (1380). مکتب اصفهان در شهرسازی. تهران: انتشارات دانشگاه هنر. چاپ اول.
  16. حسن­وندی، سارا، منیر السادات پورطولمی و منیره سیدمظهری (1401). جایگاه معرفت‌شناختی عالم مثال در هریک از مراتب خلقت از دیدگاه مکتب ابن عربی. فصلنامه عرفان اسلامی، 19(74)، 219−
  17. رهنورد، زهرا (1382). تجلی عشق بر نگارگری ایرانی اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی هنرهای زیبا. 16، 69−
  18. شبستری، شیخ محمود (1400). گلشن راز. چاپ اول. تهران: انتشارات طلایه.
  19. شجاری، مرتضی (1388). آفرینش بر اساس عشق و قاعده الواحد از دیدگاه ابن­عربی. پژوهش­های فلسفی کلامی، دانشگاه قم. 10(4)، 83-108.
  20. عناقه، عبدالرحیم، محمودیان، حمید، و صابری­زاده، رقیه (1393). ارتباط عرفان و هنر اسلامی و تجلی آن در معماری آرامگاه. نشریه عرفان اسلامی. 10 (40)، 143−
  21. فرغانی، سعیدالدین سعید (1399). مشارق الدراری. با مقدمه سید جلال­الدین آشتیانی. چاپ پنجم. قم: نشر بوستان کتاب.
  22. قمشه­ای، محمدرضا (1394). مجموعه آثار حکیم صهبا. چاپ اول. تهران: نشر آیت اشراق.
  23. طبیبیان، منوچهر و نصیبه چربگو (1390). بازتاب اصل سلسله مراتب در شهرهای اسلامی ایرانی، نشریه معماری و شهرسازی آرمانشهر. 4(7)، 76-63.
  24. کعیان حسینی، مهناز، مریم بختیار و علی یارحسینی (1402). بررسی عشق و حب الهی در خلقت هستی براساس آیات قرآنی از منظر امام خمینیe نشریه عرفان اسلامی، 19(76)، 229−
  25. گوتن، آندره (1358). شهرسازی در خدمت انسان، ترجمه ­و تلخیص هوشنگ ناقی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  26. لینچ، کوین (1384). تئوری شکل شهر خوب. ترجمه سیدحسین بحرینی، تهران: دانشگاه تهران.
  27. مولوی، جلال­الدین بلخی (1397). مثنوی معنوی. چاپ هفتم، تهران: انتشارات ثالث.
  28. مطهری، مرتضی (1390). مجموعه آثار شهید مرتضی مطهری، چاپ هفتم، تهران: صدرا.
  29. مهدی­نژاد، جمال­الدین، مرضیه آزادارمکی، امیر حسین شیردل، سمانه سلامتی (1402). تأثیرات نور و رنگ درجهت القاء حس معنویت در معماری مساجد. مجله نخبگان علوم و مهندسی، 8(3)، 153−
  30. ملاصدرا (1361). تفسیر قرآن کریم. به کوشش محمد خواجوی، جلد 6. قم: نشر بیدار.
  31. ملاصدرا (1990). الحکمة المتعالیة. چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
  32. ملاصدرا (1381). اسفار اربعه. جلد ششم. تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  33. ملاصدرا (1381). شرح بر زاد المسافر. چاپ سوم. قم: انتشارات بوستان کتاب.
  34. میرداماد، میرمحمدباقر (1396). القبسات، به اهتمام مهدی محقق. چاپ سوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  35. نقره­کار، عبدالحمید (1387). درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی. چاپ اول، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت معماری و شهرسازی، دفتر معماری و طراحی­شهری.
  36. Appleyard, D. & Jacobs, A. (1987). Toward an Urban Design Manifesto. Journal of the American Planning Association, in Richard LeGates, The City Reader, 164−
  37. Carmona, M. Heath, T. Oc, T., Tiesdell, S. (2003). Public space urban space. Architectural Press.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 85
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 83