پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 6 |
| تعداد شماره‌ها | 275 |
| تعداد مقالات | 2,066 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,230,971 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,924,507 |
تحلیل و نقد بازتاب گفتمان علوم انسانی اسلامی در کتابهای جامعه‌شناسی متوسطه | ||
| فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی | ||
| مقاله 51، دوره 14، شماره 27، فروردین 1401، صفحه 1-15 اصل مقاله (1.08 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30471/soci.2021.7327.1630 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد عابدی اردکانی* 1؛ امیر مولودی2 | ||
| 1دانشگاه یزد، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، گروه حقوق و علوم سیاسی. | ||
| 2دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی. | ||
| چکیده | ||
| در جمهوری اسلامی ایران، علوم انسانی اسلامی، بهمنزله یک «پارادایم»، با حمایت نیروهای مذهبی وفادار به حاکمیت در حال تبدیلشدن به یک «گفتمان» است. یکی از نهادهایی که در معرض ترویج گفتمان یاد شده قرار گرفته، آموزش و پرورش است. در سالهای اخیر با تغییرات در کتب مدارس، بهخصوص رشته علوم انسانی، تلاش زیادی برای نهادینه کردن علوم انسانی اسلامی و تبدیل آن به گفتمان مسلط در این کتاب‌ها شده است. از قرائن چنین برمیآید که از میان آثار مربوط به دانشآموزان دبیرستان در رشته علوم انسانی، کتب جامعه‌شناسی این رشته تأثیر قابلملاحظهای از این گفتمان را داشته است. در این کتب با نقد هستیشناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی حاکم بر جامعه غربی، اصول هستیشناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی مطرح شده است. هدف از این پژوهش آن است که با بهرهگیری از روش تحلیل گفتمان انتقادی «تئون ون‌دایک»، بازتاب این گفتمان در کتاب جامعه‌شناسی رشته علوم انسانی تحلیل و نقد شود. ازاین‌رو، تحقیق حاضر از نوع توصیفی−تحلیلی با رویکرد گفتمانی است که بهصورت تحلیل محتوا انجام خواهد شد. یافتههای تحقیق بیانگر آن است که براساس چارچوب نظری ون‌دایک، نویسندگان کتابهای جامعه‌شناسی مقطع متوسطه، مطالب کتب را بر پایۀ رویکرد ایدئولوژیک تنظیم کرده‌اند. ازاین‌رو، مؤلفههای مورد نظر ون‌دایک مانند تعمیمدهی، استناد و استفاده از اشارات ضمنی، آشکارسازی، کاربرد عبارتهای منفی و بهویژه قطببندی و غیریتسازی نظیر «رهیافت معنوی‌گرایانه در مقابل رهیافت مادیگرایانه»، «انسان غربی در برابر انسان الهی» و «لیبرال دموکراسی در برابر مردمسالاری» در جاهای مختلف این کتب قابل مشاهده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| علوم انسانی غربی؛ علوم انسانی اسلامی؛ گفتمان؛ تئون ون‌دایک؛ جامعه‌شناسی | ||
| مراجع | ||
|
1. آقاگلزاده، فردوس (1394)، نقد تحلیل گفتمان انتقادی، چ3، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. 2. اقبال لاهوری، محمد (1390)، احیای فکر دینی در اسلام، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار. 3. بستان، حسین (1390)، گامی به سوی علم دینی (2)، روش بهره گیری از متون دینی در علوم اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 4. بهرام‌پور، شعبان‌علی (1378)، «درآمدی بر تحلیل گفتمان»، محمدرضا تاجیک (گردآورنده)، گفتمان و تحلیل گفتمانی، (مجموعه مقالات)، تهران: فرهنگ گفتمان. 5. پارسانیا و دیگران (1396)، جامعه‌شناسی پایه دهم رشته علوم انسانی، تهران: سازمان کتب مدرسه. 6. پارسانیا ودیگران (1396)، جامعه‌شناسی پایه یازدهم رشته علوم انسانی، تهران: سازمان کتب مدرسه. 7. پارسانیا و دیگران (1397) جامعه‌شناسی پایه دوازدهم رشته علوم انسانی، تهران: سازمان کتب مدرسه. 8. خامنهای، سیدعلی (28مهر1388)، بیانات در دیدار جمعی از بانوان قرآنپژوه کشور. 9. حسینی زاده، سیدمحمدعلی (1386)، اسلام سیاسی در ایران، قم: مؤسسه انتشارات دانشگاه مفید. 10. حقیقت، سیدصادق (1385)، روش‌شناسی علوم سیاسی، قم: انتشارات دانشگاه مفید. 11. داوری، رضا (شنبه 5 اسفند 1396)، «نامه مهم رضا داوری اردکانی درباره امکان یا امتناع علم دینی»، روزنامه اعتماد، ش4034. 12. ذاکری، مهدی و حمید خدابخشیان (پاییز 1393)، «امکانسنجی علوم انسانی اسلامی بر مبنای زبان دین»، مجله قبسات، س19. 13. رشیدی، ناصر و اصمعان سعیدی (1393)، «تحلیل گفتمان کتاب فارسی امروز برای دانشجویان خارجی براساس چارچوب تحلیلی ون‌دایک و ون‌لیوون»، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، ش32، ص100−126. 14. ساروخانی، باقر (1381)، روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، ج1، چ7، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 15. سرایی، حسن؛ سروش فتحی و زهرا زارع (1387)، «روش کیفی در مطالعات اجتماعی، با تأکید بر روش تحلیل گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهشنامه علوم اجتماعی، س2، ش3، ص83−105. 16. سلطانی، سیدعلیاصغر (1384)، قدرت، گفتمان و زبان، تهران: نی. 17. شریفی، مهدی و دیگران (1395)، «ایران هراسی در گفتگوهای خبری سی ان ان مطالعه بر مبنای تحلیل گفتمان انتقادی ون‌دایک»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، س13، ش45، ص189−208. 18. سوزنچی، حسین (1389)، معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی، تهران: پژوهشگاه فرهنگی اجتماعی. 19. صدرالدینشیرازی، محمدبنابراهیم (ملاصدرا) (1981 م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفارالعقلیه الاربعه، ج8، چ3، بیروت: دار احیاء‌التراث. 20. عبدالهی، مهدی (1394)، «الگوی تأسیس علوم انسانی اسلامی»، مجله مقالات کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی، دوره 1، ش2، ص239−274. 21. عبدلی‌مسینان، مرضیه و روحالله شاکری‌زواردهی (1398)، «بررسی تطبیقی مبانی انسانشناختی علوم انسانی غربی با اسلامی»، فلسفه دین، دوره 16، ش2، ص305−327. 22. علی تبار، رمضان (1395)، «روش‌شناسی در علوم انسانی اسلامی» (مختصات، بایستگی‌ها و ویژگی‌ها) مجله ذهن، ش68، دوره 17، ص147-176. 23. فرکلاف، نورمن (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان،ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 24. کاظمینی، سیدمحمدحسین (1394 بهار)، درآمدی تحلیلی بر منطق تدوین مبانی علوم انسانی اسلامی، 62، س19، ش1. 25. کسائی، علی رضا و جلال رحیمیان (1393)، «بررسی کتاب اندیشۀ اسلامی 1 از دید تحلیل گفتمان انتقادی»، فصلنامه اندیشه دینی، دوره 14، ش51، ص131-153. 26. کیوی، ریمون و لوک‌وان کامپنهود (1370)، روش تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: فرهنگ معاصر. 27. فیرحی، داوود (شنبه 5 اسفند 1396)، «آب در هاون کوفتن، نقد علوم انسانی اسلامی»، روزنامه اعتماد، ش4034. 28. مانهایم، یارول و ریچارد ریچ (1377)، روشهای تحقیق در علوم سیاسی، ترجمه لیلا سازگار، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. 29. مصباح یزدی، محمدتقی (1392)، رابطه علم و دین، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. 30. محمدپور، احمد (1392)، روش تحقیق کیفی ضد روش (مراحل و رویههای عملی در روش‌شناسی کیفی)، چ2، ج2، تهران: نشر جامعهشناسان. 31. یعقوبنژاد، محمدهادی (بهار 1393)، «سازماندهی علوم انسانی اسلامی؛ نیازی میانرشتهای»، مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی، دوره 6، ش2، ص111−137. 32. ناصرخاکی، حسن و نجمه نجم (1391)، «معنایابی علوم انسانی اسلامی در گفتمانهای اسلامگرای معاصر»، مجله ذهن، دوره 13، ش50، ص145−183. 33. نیازی، شهریار و دیگران (1397)، «مطالعه بازنمایی ایدئولوژیک ایران در روزنامه الشرق الأوسط با تکیه بر الگوی ون‌دایک»، مجله لسان مبین، س10، دوره جدید، ش34، ص113−135. 34. ون‌دایک، تئون (1382)، مطالعاتی در تحلیل گفتمان انتقادی: از دستور من تا گفتمان‌کاوی انتقادی)، ترجمه گروه مترجمان، چ2، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانهها. 35. Dellinger, Brett (1995), Critical Discourse Analysis, Oxford: Oxford University Press.
36. Howarth, David (2000), Discourse, Buckingham: Open University Press.
37. Ven Dijk, T. A. (2003), Ideology and Discourse Analysis, Retrieved from: http:// www.discourses. org.
38. Wodak, Ruth (2006), Critical Linguistics and Critical discourse analysis. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publisher. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 811 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 407 |
||